1. 1 Негізгі заңдар мен формулалар



Pdf көрінісі
бет1/3
Дата30.11.2019
өлшемі1,06 Mb.
#52798
  1   2   3
Байланысты:
физика формула


 

1 КИНЕМАТИКА 



1.1 Негізгі заңдар мен формулалар 

 

1.1.1  t -уақыттағы жҥрілген жол: 

а) жалпы тҥрі       

S=



(t) dt 

б) бірқалыпты айнымалы қозғалыс кезінде                                    



S = S





0



+

2

2



аt

в) бірқалыпты қозғалыс кезінде                                    



S = S





0



t 

 

1.1.2 Жол жҥрген кездегі орташа жылдамдық                                                                 





s

 =

t



S



1.1.3 Орын ауыстыру кезіндегі орташа жылдамдық                                                         



=



t

r



1.1.4  Лездік жылдамдық:                                               

      а) жалпы тҥрі                                                       



=

dt

r

d

,     



=





dt



dr

,      


=



dt

dS



 =



а

(t) dt 



 =



2

z

2

y

2

x





б) бірқалыпты айнымалы қозғалыс кезінде                                    



=



0

+at,   



2

=

2



0

+2аS 



1.1.5  Орташа ҥдеу                                                                           



а

=



t





 

1.1.6 Тангенциал ҥдеу   



а

τ



 =

dt

d

 


,        



а

=



dt

d

1.1.7 Нормаль ҥдеу  



                                                

                                               



n

а

=



n

R

2



,           



n

а

=



R

2



1.1.8  Лездік ҥдеу                   

а

=



dt

d



,     

а

=



n

а

+





а



а

=



2

2

n

a

а



,     а =

2

z

2

y

2

x

а

a

а



1.1.9  Айналу бҧрышы: 

 а) жалпы тҥрі                                                                           

 =





(t)dt 

б) бірқалыпты айналмалы қозғалыс кезінде                                          



 =



 t=2



 t=2



 N 

  

в) бірқалыпты айнымалы айналмалы қозғалыс кезінде 





 =



0



+





t+

2

2



t

1.1.10   Бҧрыштық жылдамдық: 



 а) орташа                                                                                            




=

t



б) лездік                                                              



=

dt

d

,         



=





(t)dt 

 

в) бірқалыпты айнымалы қозғалыс кезіндегі лездік бҧрыштық жылдамдық    



 =



0



+



 t,  



=

2



0

+2





 



 

г)



 (немесе n) жиілікпен бірқалыпты айналмалы қозғалыс кезінде 





     немесе    




 n 

 

1.1.11  Бҧрыштық ҥдеу   



 а) орташа                                                                                            



 



 =

t



б) лездік                                                                               



 =

dt

d

=



2

2

dt



d

1.1.12  Қозғалыстың кинематикалық сипаттамасы болып табылатын сызықтық



және бҧрыштық шамалар арасындағы байланыс: 

S =  

 R





 =



 R, 



a



=



 R, 

a

n

=



2



  


 

2  МАТЕРИЯЛЫҚ НҤКТЕ МЕН ҚАТТЫ ДЕНЕ ДИНАМИКАСЫ.

ГИДРОДИНАМИКА  

 

2.1 Негізгі заңдар мен формулалар 



 

2.1.1 Материялық нҥкте импульсі                                                          



р

=m



2.1.2 Ньютонның екінші заңы                



          а) жалпы тҥрі                                                                  

F

=



dt

p

d



dt

m

d

)

(



           



           б) m = const  болғанда                                                                               

F

m



a

2.1.3 Механикадағы кҥштер: 



    а) серпімділік                                                                                       

F = - kx 

    б) ауырлық                                                                                            



F = mg 

     


    в) гравитациялық ӛзара әсерлесу                                       

F = G

2

2



1

r

m

m

    г) ҥйкеліс                                                                                   



F = 



 F







 N 

 

2.1.4 Ілгерлемелі қозғалыс кезіндегі жҧмыс  



    а) тҧрақты кҥшпен әсер еткен кезде                                                                   

А = F



S



cos



 

    б) айнымалы кҥшпен әсер еткен кезде                                                            

А=





dS

F

cos



2.1.5 Айналмалы қозғалыс кезіндегі жҧмыс  

  а) тҧрақты кҥш моментімен әсер еткен кезде                                                         



А = М



 


 

      б) айнымалы кҥш моментімен әсер еткен кезде  



А =





d

М

2.1.6 Қуат                                                                                         



N = 

dt

dA

2.1.7 Кинетикалық энергия 

  а) ілгерлемелі қозғалыс ҥшін  

W

к

=

2

2





m



m

p

2

2



   

б) айналмалы қозғалыс ҥшін                                                        



W

к

2

2





I

2.1.8 Потенциалдық энергия 

   а) серпімді-деформацияланған дене ҥшін                                                    

W

п

= kx

/ 2 


    

   б) ауырлық кҥшінің біртекті жазықтығындағы  



W

п  

= m g h 

   


    в) гравитациялық ӛзара әсерлесудің  

W

п 

= - G

r

m

m

2

1



2.1.9 Механикалық энергияның сақталу заңы                             

W

к

+ W

п

= const 

 

2.1.10 Жҧмыспен энергияның арасындағы байланыс: 



А = W



- W

1

;         A = W

к2

- W

к1

;

А = W

п1

-  W

п2

 

2.1.11 Қозғалмайтын айналу центріне қатысты кҥш моменті: 



М



=

 

F

r



,

, М = r



F



sin



 = F



 


 

22 


2.1.12 Қозғалмайтын айналу центріне қатысты импульс моменті: 

 







m

r

L

,



;         L = r



m



sin



;       





I

L



 

 

2.1.13 Инерция моменті 



          а) материялық нҥкте ҥшін                                                                       

 

I = m r

2 

 

 б) п материялық нҥктелер  жҥйесі ҥшін   

 



n

i

i

i

r

m

1

2



 

          

         в)  ҧзындығы  l  стержньге  перпендикуляр  және  оның  массалар  центрі 

арқылы ӛтетін ӛске қатысты  



 

I = 

12

1



 m l

2

 

           

           г) сақинаның (қуыс цилиндр) цилиндр ӛсімен беттесетін ӛске қатысты:                           

 

 

           

I = m(R

2

1



+R

2

2



)/ 2 

       


       R



 R





= R  болғанда                                                                                                                     

I = mR

2

 

            



          д)  дискінің  табанына  перпендикуляр    және  оның  ӛсімен  сәйкес  келетін 

ӛске қатысты   



 

I = 

2

1



mR

2

 

            



          е) тҧтас шардың центрі арқылы ӛтетін ӛске қатысты                                                                                                               

                                                              

                                                            I = 

5

2



mR

2

 

            

         ж) жҧқа қабырғалы қуыс сфераның центрі арқылы ӛтетін ӛске қатысты  

 

I = 

3

2

mR



2

 

 



 

 

2.1.14 Штейнер теоремасы                                                                   



I = I



+ m

a

2

 

 

2.1.15 Айналмалы қозғалыс динамикасының негізгі заңы: 



           а) жалпы тҥрі                                                                

М

=



dt

L

d

=



dt

I

d

)

(



б) I = const   болғанда               



                                                         

                                                         М

=

dt



d

I





2.1.16 Импульс моментінің сақталу заңы:                                 

                                                    

                                                         



i



i

I



соnst 

2.1.17 Стержін ҧзындығының релятивистік қысқаруы  



l = l

0

2



2

1

с



,     



           

           мҧндағы l

– тыныштықтағы стержнь ҧзындығы. 



2.1.18 Сағат жҥрісінің релятивистік баяулауы  



= 

2

2

0



1

c

t





, 

мҧндағы 




t

0  


– қозғалыстағы сағаттың меншікті уақыты, 

 



t – сағат қозғалысына қатысты жҥйедегі уақыт. 

2.1.19  Релятивистік масса                                                               



m = 

2

2



0

1

c



m



 

2.1.20 Релятивистік импульс                                                         



р = 

2

2



0

1

c



m



2.1.21 Релятивистік бӛлшектің толық энергиясы                   



Е = mc



= m

0

c



+W

к

 

2.1.22  Толық энергия мен релятивистік бӛлшектің импульсі арасындағы



байланыс  

Е



- р

2

с



= m

2

0



c

4

 

2.1.23 Кинетикалық энергия мен релятивистік бӛлшектің импульсі арасындағы



байланыс  

р

2

с



= W

к 

( W

к 

+ 2 m



c



 

2.1.24 Ағынның ҥзіліссіздік теңдеуі                                           



                                                         υ

1

 S



1

 = 

 

υ

2

 S

2.1.25 Ток тҥтігіндегі сҧйықтың шығыны  

     

а) кӛлемдік шығын 



 

                                                          V = υS 

в) массалық шығын 

                                                        М = ρ υS 

2.1.26  Сҧйықтың гидростатикалық қысымы                                           

р = ρgh 

2.1.27 Сҧйықтың динамикалық қысымы                                             



р = ρυ

2

 ∕ 2 



 

2.1.28 Идеал сығылмайтын сҧйыққа арналған Бернулли теңдеуі  

       а) жалпы тҥрі                       

р

1

 + 

2

2

1





+ ρgh

1 



= р

2

 + 

2

2

2





+ ρgh

2

 

        



       б) токтың горизонталь тҥтігі ҥшін (h

1

=h

2



р



1

 +

2

2



1



р



2

 +

2

2



2



2.1.29    Беті ашық кең ыдыстағы кішкене саңылаудан ағып шыққан сҧйықтың



жылдамдығы                                                                     

υ = 

gh

2

2.1.30 Рейнольдс саны                                                                       



        

          а) ҧзын тҥтіктегі сҧйық ағыны ҥшін                          

Re = 







d



         б) сҧйықтағы шариктің қозғалысы ҥшін                                          

Re = 




d

2.1.31  Сҧйықтың ламинарлық ағу шарты:                                  

Re



Re



кр

 

     



а) сҧйықтағы шариктің қозғалысы ҥшін 

                                                       

                                                       Re

кр

=0,5 



       

      б) ҧзын тҥтікшелердегі сҧйық ағыны ҥшін                          

Re

кр

=2300 



 

2.1.32 Стокс формуласы                                                                           



F = 6 π ηrυ 

 

2.1.31 Ішкі ҥйкеліс кҥші                                                        



F =  η





|

.



 S 

2.1.32  Ҧзындығы l  дененің созылуы мен ҧзаруы кезіндегі салыстырмалы

деформациясы  

ε = x / l 

2.1.33  Кӛлденең қимасының ауданы S стержіннің созылуы (сығылуы) кезіндегі

нормаль кернеуі  

                                                          

                                    

σ = F

серп 

/ S 

2.1.34 Сығылу мен созылу ҥшін Гук заңы  

F

серп 

= - kx 

        немесе 



σ = ε Е 

2.1.35 Юнг модульі 



Е = kl /

 


 

3 МОЛЕКУЛАЛЫҚ ФИЗИКА ЖӘНЕ ТЕРМОДИНАМИКА  



3.1 Негізгі заңдар мен формулалар  

3.1.1 Зат мӛлшері                                           



 = 

A

N

N

      немесе        



 = 



m

3.1.2 Молекула –кинетикалық теориясының негізгі теңдеуі  

Р =

3

1



nm



 



кв



 





3

1





 



кв



 



3

2



n



 w



к



  

3.1.3  Газ қысымының молекулалар концентрациясына және температураға

тәуелділігі  



P = nkT 

3.1.4 Клапейрон –Менделеев теңдеуі (идеал газ кҥйінің теңдеуі)                                                                                         



PV = 



m



RT 

3.1.5 Изотерма теңдеуі  (m=const болғанда)                                             



PV=const 

 

3.1.6  Изохора теңдеуі   (m=const болғанда) 



T

P

const  немесе  P = P



0



T  немесе  Р  =Р



(1+



 t 

3.1.7  Изобара теңдеуі  (m=const болғанда) 



T

V

= const  немесе  V  =V



 T  немесе  V = V



(1+



 t 

3.1.8  Адиабата теңдеуі- Пуассон теңдеуі (m = const болғанда )    



P V



 



= const 

 


 

3.1.9  Адиабата кӛрсеткіші                                              



             



 = 



V

P

С

С



i

i

2



3.1.10 Дальтон заңы                                                              

p = p



+ p



+ p



+…, 

           

       мҧндағы р

i

 –  парциал қысымдар. 

3.1.11 Молекуланың ілгерлемелі қозғалысының орташа кинетикалық энергиясы



 w

к 



 =(3/2) kT 

 

3.1.12 Молекуланың орташа толық кинетикалық энергиясы  





 w

к 



 = 

2

i

kT 

3.1.13 Идеал газдың ішкі энергиясы                                      



                                                   

                                                        U = 



m

2

i

RT 

3.1.14 Молекулалардың жылулық қозғалысының орташа жылдамдығы (Орташа

арифметикалық жылдамдық) 



 



 



 = 



RT

8

0

8

m



kT

3.1.15  Орташа квадраттық жылдамдық                            





 



кв



 = 



RT

3

0

3



m

kT

3.1.16 Ең ықтимал жылдамдық                                         



ық 



RT

2

0

2



m

3.1.17 Газ молекулаларының еркін жҥру жолының орташа ҧзындығы  



 = 


0

2

2



1

n

d



 

3.1.18  Мольдік жылу сыйымдылық   

   а) V=const  болғанда                                                                             

C



2

i



      б) P=const  болғанда                                                                          



C



2

2





i

3.1.19  Майер теңдеуі                                                                       



C



= C



+ R 

 

3.1.20  Газ ҧлғайғанда атқарылатын жҧмыс   



        а) жалпы тҥрі ( кез-келген процесс ҥшін)                               

A = 



РdV

            

        б) адиабаталық процесс кезінде                                    



       

A=



m



C

(T





– T

), немесе A=



m

RT

1

1

1



















1

2

1



1



V



V

, немесе  A=

1

1

1





V



Р















1



2

1

1





V

V

в) изобаралық процесс кезінде      



A=Р (V



- V

1

)        немесе    A = 



m

(T



- T

1

        г) изотермиялық процесс кезінде  



=



m



RT ln

1

2



V

V

   немесе     A=



m

RTln

2

1



P

P

3.1.21 Термодинамиканың бірінші бастамасы :   

         а) дифференциалдық тҥрі                                               



Q = dU + 



A 

          

         б) интегралдық тҥрі                                                              

Q = ΔU + A 


 

3.1.22 Пайдалы әсер коэффициенті                                 

 = 


1

2

1



Q

Q

Q



1

Q

A

3.1.23  Корно циклінің пайдалы әсер коэффициенті  

 = 


1

2

1



Т

Т

Т

3.1.24 Энтропияның ӛзгерісі                



                                                     

S = 



2

1



dS



2

1

T



Q

3.1.25 Ван-дер-Ваальс теңдеуі 



               а) бір атомды газ ҥшін  

             

                                             ( p + a V

2

0



)( V



– b ) = RT 

       

     

б) газдың қандай да бір ν зат мӛлшері ҥшін 

     

                               



     

                             ( p + ν



2

V

2

) ( V



 

– νb ) =  νRT 

3.1.26 Моекулалардың ӛзара әсер кҥштері туғызған ішкі қысым  

  

а) бір атомды газ ҥшін 



  

                                               

  

                                                   p´ = a V



2

0

          

  

б) газдың қандай да бір ν зат мӛлшері ҥшін 



  

 

  



                                               p´ = ν

2

 a V

3.1.27



Достарыңызбен бөлісу:
  1   2   3




©www.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет