1 Тақырып. Алгортим ұғымы Алгоритм ұғымы және қасиеттері


Тақырып. Программалау тілі



бет2/7
Дата15.09.2017
өлшемі0,88 Mb.
#32893
1   2   3   4   5   6   7

2 Тақырып. Программалау тілі

Кіріспе.


Қазіргі кезде кеңінен қолданылатын программалау жүйесінің бірі - Turbo Pascal. Американың Borland корпорациясының бүл өнімі сол корпорацияның қызметкері Андерсон Хейлсбергтің жетекшілігімен қүрастырылған. Оның тұңғыш нұсқасын 1970 жылы Швейцария физигі Никлаус Вирт (Niklaus Wirth) ұсынған. Turbo Pascal - жоғары деңгейлі программалау жүйесі. Автор тілді алғашқы арифметикалық есептеу машинасын жасаған француздың ұлы ғалымы Блез Паскальдің құрметіне Паскаль деп атап, тіл атауын үнемі бас әріппен жазылуын сүраған. Кейіннен тілдің көптеген нұсқалары жарық көреді. Солардың ішінде, 1983 жылы Borland корпорациясының талантты қызметкері Андерсон Хейлсбергтің жасаған жаңа үлгісі - Turbo Pascal программалаушылар арасында үлкен сүранысқа ие болды. Оның бұл нұсқасы СР/М операциялық жүйесіне негізделген. 1984 жылдың басында MS DOS жүйесіне ауыстырылғалы бері пайдалану қарқыны бұрынғыдан да арта түсті. Turbo Pascal-дің жоғарғы деңгейлі логикалық құрылымы әр түрлі есептерді дәл шешуге көмегін тигізеді. Turbo Pascal жүйесінде қарапайым есептерді шешудің программасынан бастап, күрделі мәліметтер қорын қүрудың сан қырлы жүмыстары жүргізіледі.

Тілдің алфавиті.


Кез келген тілді үйрену оның алфавитінен басталады. Turbo Pascal программалау тілінің де басқа тілдер сияқты өзіне тән алфавиті бар. Программаның элементтерін жазуда қолдануға болатын символдар жиынтығын тілдің алфавиті дейміз. Turbo Pascal тілінің алфавиті мына символдардан түрады:

  1. Латын алфавитінің 26 (баспа және жазба) әріптері: A,B,C,D,.. .,W,X,Y,Z, a,b,c,d, .. .,w,x,y,z;

  2. Орыс алфавитінің 32 (баспа және жазба) әріптері программада түсіндірме мәтіндерді жазуда пайдаланылады;

  3. Араб цифрлары: 0,1,2,3,4,5,6,7,8,9;

  4. Арнайы символдар. Оларды белгілі бір функцияларды атқаруына сәйкес төмендегі топтарға жіктеуге болады:

    1. Айыру (тыныс) белгілері: _(бос орын), .(нүкте), ,(үтір), ; (нүктелі үтір), :(қос нүкте), ( )(ашылған және жабылған жай жақша), [ ](ашылатын және жабылатын квадрат жақша), '(апостроф) , #(тор), т.б.

    2. Арифметикалық амалдар таңбалары: +(қосу), -(азайту), *(көбейту), /(бөлу), div(бүтін бөлу), mod(бүтін қалдықты анықтау);

    3. Қатынас таңбалары: <(кіші), >(үлкен), =(тең), :=(меншіктеу), < >(тең емес), <=(кіші немесе тең), >=(үлкен немесе тең).

Әрбір символдың өзінің реттік нөміріне сәйкес белгіленген коды болады. Жоғарыдағы символдар ASCII (American Standart Code for Information Interchange) коды бойынша 0-ден 255 дейінгі сандармен кодталынады.

Программа түсінігі және оның құрылымы.


Алдымен тµмендегi есептi ќарастырайыќ.

1-есеп. Ќабырѓалы a жєне b–ѓа тењ тiктµртб±рыштыњ периметрiн есептеу керек.

Есептi шыѓару ‰шiн белгiлеулердi ењгiзейiк: а,b-мен тiктµртб±рыштыњ ќабырѓаларын, периметрiн Р–мен

a белгiлейiк. а мен b–ныњ наќты мєндерi ‰шiн

в программа ќ±райыќ:

b

Программа1.



PROGRAM мысал;

VAR a, b, p : INTEGER; (*берiлгендердiњ сипаттамасы*)

BEGIN

a:=8; (*а- ќабырѓа мєнi*)



b:=21; (*b- ќабырѓа мєнi*)

p:=(A+B)*2; (* периметрдi есептеу *)

WRITE (p) (* p- мєнiн шыѓару *)

END.


Б±л мысалдардан берiлген мєндер ‰шiн ауызша есептеу жењiл екендiгiн кµремiз. Ал егер ж‰здеген тµрб±рыштыњ периметрiн єрт‰рлi мєндерiмен берiлгенде есептеу керек болса ше? Ауызша есептеулерде ќате кетуi м‰мкiн жєне ќызыќсыз. Ал программада кiшкентай ѓана µзгерiс болады да программа кµлемi айтарлыќтай µзгермейдi.

К‰рделi есептердi шешуге арналѓан программаларды ќ±рып ‰йрену ‰шiн, шарты жењiл де т‰сiнiктi есептерден бастаѓан д±рыс.

Программа1 PROGRAM-стандарт таќырыппен басталады. Таќырыптан кейiн программада ќолданылатын барлыќ деректердiњ, яѓни объект-шамалардыњ сипаттамасы болады. VAR– µзiнен кейiн барлыќ есепте кездесетiн айнымалылар а,b,p жазылады жєне оларды б‰тiн типтi екендiгi (INTEGER) кµрсетiледi.

Одан кейiн BEGIN жєне END сµздерiнiњ арасында операторлар орналасќан. Алдымен, a жєне b–ѓа сандыќ мєндер берiледi. Б±дан соњ формула бойынша периметр есептеледi. WRITЕ(p) –операторыныњ кµмегiмен б±л мєн дисплей экранына шыѓарылады. Операторлардыњ оњ жаѓында т‰сiнiктемелер, яѓни комментарий берiлген. Ендi, тiлдiњ негiзгi аныќтамалары: сµз, есептiњ берiлгендер(деректердiњ) элементтерiне т‰сiнiктеме берейiкте, Программа1 кµмегiмен т‰сiндiрейiк.



Сµздер тiлдiњ єрт‰рлi символдарынан ќ±ралады жєне олар белгiлi бiр т‰сiнiк бередi. Сµздер программа тексiнде бос позиция немесе басќа символдармен ажыратылады. Егер сµздер арасында ќандай да бiр ажыратќыш, мысалы жаќша, ќосу тањбасы, ќос н‰кте немесе басќалар т±рса, онда бос позицияны ажыратќыш белгiге дейiн де, ажыратќыш белгiден кейiн де ќоюѓа, немесе м‰лдем ќоймауѓа болады. Сµздер арасында бос позицияны ќоюѓа болмайды.

Ќызметшi сµздер мен атты олардыњ ќолдану орнына байланысты ажыратады.

Ќызметшi сµз – паскаль тiлiнде µзiнiњ арнайы мєнi бар сµз болып табылады. Кейде ќызметшi сµздi кiлттi сµз деп те атайды. Программа1-де ќызметшi сµздерге PROGRAM, VAR, BEGIN, END жатады.

Ат (немесе идентификатор) – ќандай да бiр шаманы (объекттi) белгiлеу ‰шiн ќолданылады. Паскаль тiлiнде екi т‰рлi ат(идентификатор) бар: стандарт ат жєне ЭВМ–дi ќолданушыныњ берген аты.

Тiлде стандарт аттар стандарт объектiлердi белгiлеу ‰шiн ќолданылады (мысалы: стандарт программалар, функциялар жєне т.б.). Программа1-де шыѓару программасы ќолданылады. Оныњ стандарт аты: WRITE.

Ендi ќолданушыныњ беретiн аттарына тоќталайыќ.



Ескерту. Идентификатор ретiнде ќолданушыѓа ќызметшi сµздер мен стандарт аттарды беруге болмайды. Идентификатор єрќашанда єрiптен басталып єрiптер мен цифрлардан т±рады. (Аттыњ ±зындыѓы кей жаѓдайларда шектеледi).

Мысал: жылдамдыќ, SUMMA, W, B, STA7, B16, AB, жылдамдыќ 2

Ескерту. Кез келген бос позиция, сызыќ т.б. тањбалар єрiп немесе цифрадан басќа символ болса, идентификатордыњ ќ±рамына кiрмеуi керек.

Ќате берiлген аттар мысалдары:



  1. ( ) – жаќша жазылмау керек;

  2. CASE – ќызметшi сµз жазылмау керек;

  3. 7А– ат єрiптен басталу керек;

  4. МАРК–4 сызыќша жазуѓа болмайды;

  5. Давление 5 -бос позиция ќалдыруѓа болмайды.

Программа1 программасында периметр р–мен белгiленген. Оныњ орнына Р1, PERIM, П , ПЕРИМЕТР жєне т.б. ќабырѓалары А жєне b ‰шiнде басќа белгiлеулер алуѓа болады.

Программа Паскаль тiлiнде таќырыптан, сипаттама бµлiмiнен жєне операторлар бµлiмiнен т±рады:



Программаныњ таќырыбы PROGRAM ќызметшi сµзiн, программаныњ атын (ќолданушы– программалаушы ќоятын) т±рады. Таќырып н‰ктелi ‰тiрмен аяќталады.


PROGRAM ат ;


сипаттама бµлiмi
BEGIN
операторлар бµлiмi

END


Сипаттама бµлiмi программада кездесетiн барлыќ деректердi хабарлау жєне сипаттамаларын беру ‰шiн керек (аттарды, олардыњ типтерi жєне м‰мкiн мєндерi т.б). Б±л бµлiмде сонымен ќатар белгiлердi, т±раќтыларды, типтердi, айнымалыларды жєне процедуралар мен функцияларды хабарлаудан т±рады. Олар айтылѓан ретпен жазылу керек. Сонымен ќатар, айтылѓан бµлiмдердiњ барлыѓы барлыќ программаларѓа мiндеттi емес. Жай, ќарапайым программаларда, мысалы, тек т±раќтылар мен айнымалыларды хабарлаудан ѓана т±рады. Єрбiр сипаттамадан кейiн “;” ќойылады.

Операторлардыњ бµлiмi программада операторлыќ жаќшаѓа алынады: BEGIN(бастау) жєне END(аяќтау) деген, б±л жаќшалар логикалыќ жаќшалар деп те аталады. Сонымен ќатар END соњына н‰кте ќойылады. Операторлар бµлiмiнде орындалатын операторлар тiзiмi жазылады. Єрбiр оператор орындау керек iс–єрекеттi баяндайды. Орындалатын операторлар бiр–бiрiнен “;” тањбасымен ажыратылады.

Паскаль тiлiндегi программа ќ±рылымыныњ жалпы т‰рi:


PROGRAM ат; программа таќырыбы;
LABEL белгiлер бµлiмi;

CONST т±раќтылар бµлiмi;

TYPE типтер бµлiмi;

VAR айнымалылар бµлiмi;

PROCEDURE, FUNCTION процедура жєне функция

BEGIN операторлар бµлiмi;

Орператор–р1;

Оператор–р2;

Оператор n-1;

Оператор n;

END.

Ал программаныњ µзi еркiн т‰рде жазылады, кейбiр программалау тiлдерiндегi сияќты белгiлi бiр жолдыњ позициясына операторлар бекiтiлмеген. Бiр жолда бiрнеше сипаттама немесе оператор жазуѓа болады. Бiр жолдан екiншi жолѓа операторларды бµлiп жазуѓа болады (бiраќ сµздердi, т±раќтылар жєне ќ±рама символдарды тасымалдап бµлуге болмайды). Сонымен программаны т‰сiнiктi етiп жазуѓа тырысу керек. Б±л ‰шiн бос орындар, бос жолдар жєне т‰сiнiктемелердi кењiнен пайдалану керек.



Мысалы, PROGRAM, BEGIN, END –сµздердi бiр дењгейде жазѓан ыњѓайлы.


Каталог: old -> eumkd -> asdk
old -> Қазақ мемлекеттік қыздар
old -> Мағжан: «кінәні жүрекке қОЙ,Қойма мағАН»
old -> Л. А. Автотрофные технологии освоения космоса / Вопросы. Гипотеза. Ответы: Наука XXI века : Коллективная монография
old -> Қазақ мемлекеттік қыздар
old -> 2011 жылғы 9 наурыз №238 Астана, Үкімет Үйі Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2009 жылғы 14 желтоқсандағы №2102 қаулысына өзгерістер енгізу туралы
old -> Встречи в пути. Самому замечательному человеку,повстречавшемуся мне
asdk -> Программалау кезеңдерін меңгеру және оларды қолдану дағдысын қалыптастыру. Программаны толықтыру (түзету) және тестілеу


Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4   5   6   7




©www.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет