1. Технологиялық карталарды қолдану аумағы

(мұнда қазаншұңқырдың түбі бойынша қабылданады).

Жинау қалыңдығы экскаватордың типі мен қуаттылығына қатысты 5 – 15 см аралығында алынады. Жинау көлемі:

Топырақтарды іргетас іргесіне қайта көму тәжірибеде жинақтау және оқшаулау жұмыстары аяқталған соң жүргізіледі. Қайта көму көлемі келесіге тең:

2.2.1 Тік жоспарлау кезіндегі жер өңдеуге машина жинағын таңдау

Алаңды жобалау кезінде негізгі механизм ретінде маркалары топырақ тасымалдаудың орташа қашықтығын (L_орт), жұмыс көлемін (Vо) және жұмыстық белгілердің биіктігін (Н^орт_ж) ескере отырып анықталатын жер қазғыш-көліктік машиналар қолданылады.

L_орт = 105 м сол себепті бульдозер таңдаймыз. Бульдозер маркасы ДЗ-385

Бұл тұста құнарлы қабатты кесуге де осы маркалы бульдозердіі қолданамын.

2.1 – кесте. Д3-385 маркалы бульдозердің техникалық сипаттамалары

2.2.2 Қазаншұңқыр өңдеуге машина жинағын таңдау.

Қазаншұңқыр қазғанда ең тиімді механизм экскаватор болып табылады. Оның түрі мен маркасы жұмыс көлеміне V_қ.ш. , өңдеу тереңдігіне () және топырақ түріне, оның құрамындағы судың мөлшеріне байланысты таңдалады. Н=2,1м сол себепті қазаншұңқырды бір шөмішті, кері күректі экскаватормен өңделеді. Экскаватор шөміштерінің сыйымдылықтары келесі қатынаста таңдалады: 9225м³ көлемге ие қазаншұңқыр үшін шөміш сыйымдылығы 1м³ болатын кері күректі ЭО –4121А маркалы экскаваторын алуға болады. Қатты топырақтарда тісті шөміш, ал жұмсақ топырақ түрлерін өңдеуде тұтас кескіш жиекті шөміш таңдалады. БМБ (ЕНиР) бойынша супесьтің біршөмішті экскаваторлар үшін I топқа жататынын ескеріп, жұмсақ топырақтар қатарына жатқызылатыны анықталады, яғни тұтас кескіш жиекті шөмішті экскаватор таңдалады.

Экскаватор көбіне автосамосвалдармен бірлесе жұмыс атқарады. Автосамосвал маркасы экскаватор шөмішінің сыйымдылығы мен автосамосвал кузовының сыйымдылығына байланысты келесі қатынаста алынады (5:1- 10:1аралығында):

5:1 = х:2,5, осыдан х = 12,5м³;

10:1 = х:2,5, бұдан х = 25м³.

Осылайша, кузов сыйымдылығы 4,5 м³ болатын ЗИЛ-130Д маркалы автосамосвал таңдауға әбден болады. Алдын-ала қопсытылуы топырақтың қатты түрі үшін жүргізіледі. Бұл жағдайда скрепер үшін құм II топ топырағы болып саналатындығы ескеріледі.

Төгілген топырақты нығыздау үшін тығыздатқыш машина қажет болғандықтан, оның маркасы жұмыс өндірісінің жағдайына (бос территорияда не сығылысқан жағдайда) және топырақ түріне байланысты анықталады. Сондықтан құнарлы қабаты кесілген бос территориядағы құрылыста байланыспаған (құм байланыспаған топырақ түріне жататындықтан) топырақтар үшін ДУ – 31А маркалы тіркелмелі вибротығыздатқышты пайдаланған орынды.

2.2 – Кесте. ЭО-4121А маркалы кері күректі біршөмішті экскаватордың техникалық сипаттамалары

2.3 – кесте. ЗИЛ-130Д маркалы автосамосвалдың техникалық сипаттамалары

2.4– кесте. ДУ-31А маркалы вибрациялық тығыздатқыштың техникалық сипаттамалары

2.3 Жер жұмыстарының технологиясы мен ұйымдастырылуы

2.3.1 Топырақты жерді қазып – тасымалдaу машиналарымен өңдеу.

Жер-транспорт машиналарының жұмыс циклі келесі операциялардан тұрады: ойынды топырағын қабаттап кесу; топырақты тасымалдау; топырақты үйіндіге төгу; үйіндіге қайта оралу.

Топырақты кесу қалыңдығы бір қалыпты жоңқамен, топырақ түріне қарай сыналы немесе жоталы формада жүргізіледі.

Топырақты скреперлермен өңдеу сұлбасы – қабатты болып келеді. Әр қабаттың кесілу кезектесуі: жолақ жанында жолақ, ал бір жолақтан кейін шахмат тәртібімен кетеді.

Топырақтың берілген аралыққа L_орт жылжуы көтерілген қалыптағы скрепермен жүргізіледі. Жер-транспорт машиналарының қозғалу сұлбасы тұрғызылатын ғимарат пен қазым мен ойым арасының орта аралығына L_орт байланысты болады.

Топырақты төгу көлденең немесе кішкене еңкіш қабатпен орындалады. Төгу учаскесінің созылымы 200-300м, ал ені механизм қолайлығына қарай 20-30м етіп алынады. Төгуді бір шетінен ортасына қарай, қабатты скрепер шөмішінің түбімен немесе бульдозер құламасымен тегістей отырып жүргізіледі. Әрбір келесі қабат биіктігі бойынша алдыңғысы нығыздалғаннан кейін ғана төгіледі.

Топырақты қопсыту.

Топырақ көптеген себептердің әсерінен шөгіп, нығыздалады. Топырақтың жыртылған қабатының құрылымы жақсы болса, жай шөгеді және аз нығыздалады. Қопсыту арқылы топырақтың өңдейтін қабаты түйірпекті жұмсақтық жағдайға келтіреді.

Топырақ қабаты қопсытылып, әрі үгітілгенде оның құрылымы майда жұмсақ түйіршіктерге айналып, өсімдік тамырына ауаның, ылғалдың және қоректік заттардың еніп, олардың жиналуына сақталуына ең қолайлы жағдайлар жасалынады.

Егінжай топырағын жыртып қопсыту үшін дискілер мен фрезалар қолданылады.

Топырақты қопсыту үшін біз қуаты 228кВт маркасы ДЗ-385 бульдозермен қопсытамыз.

Топырақты нығыздау технологиясы

Топырақтың тоң кесегі мен борпыстығын жою үшін қажет.

Нығыздау себілген тұқымдардың топырақпен жанасуын жақсартады, яғни себілген тұқымның өсіп шығуына қолайлы жағдай жасайды. Нығыздау топырақтың жалпы және капиллярлы емес түтіктерінің санын азайтады, топырақтың төменгі қабатынан ылғалдың көтерілуіне қолайлы жағдай жасайды. Сонымен бірге топрақты нығыздау оның өңделетін қабаты тұқым себер кезде шамадан тыс қопсытылған болса, кейін топырақ шөккенде, өсімдіктің тамыр жүйесіне зақым келмеуі үшін де қажет.

Топырақты катокпен нығыздап тегістеген соң топырақ бетін жеңіл тісті тырмалармен аздап қопсыту керек.

Топырақты тығыздау маркасы ДУ-31А катокпен жүзеге асырылады.
2.3.3 Жерді қазып – тасымалдау машиналарының қолдану өнімділігін анықтау.

Бульдозердің пайдалы өнімділігін есептеу.

Жер қазғыш көліктік машиналардың өнімділігі топырақ түріне, цикл уақытына, жұмыс құрылғысының толтырылу дәрежесіне байланысты. Ең көп өнімділік деңгейі қалыпты ылғалға (10-12%) ие топырақ түрлерінде жоғары болады.

Бульдозердің пайдалы өнімділігі:

мұндағы

- жұмыс циклының ұзақтығы, сек.

Бульдозер шөмішінің сиымдылығы:

В – шөміштің ұзындығы;

Н – шөміштің биіктігі;

– бастапқы қопсыту коэффициенті;