2013 Мазмұны 1 Глоссарий 2 Дәрістер 3 Тәжірибелік сабақтар 4 Студенттің өздік жұмыстарының тақырыптары 5 Өзгерістерді тіркеу парағы 6 Әріптестердің танысуы 1 глоссарий журналистика

Ақпарат агенттiктерi

1. 
   "Anadolu Ajansi" (AA) – 1918-1920 ж. негiзi қаланған ескi ақпарат агенттiктердiң бiрi. Бас офистерi – Анкара мен Стамбулда орналасқан. Тек жазба материалдарды таратумен айналысады.
   
2. 
   "Cihan Haber Ajansi" (CИA) – 1994 ж. бастап жұмыс iстейдi. 1996 ж. бастап бейне материалдарды тарата бастады. Шет елдерде тiлшiлерi, Қазақстанда өз өкiлеттiгi бар.
   
3. 
   "Uluslararasi Basin Ajansi" (ИВА) – 1994 ж. бастап жұмыс iстейдi. Халықаралық жаңалықтарды таратушы бiрден-бiр агенттiк.
   
4. 
   " Yurt Haber Ajansi" (УНА) – iшкi хабарларды таратумен айналысатын ақпараттық агенттiк.
   
5. 
   "Ihlas Haber Ajansi" (IHA) – "Turkiye" газетi және "TGRT" телеарнасымен байланыс жасайды. Еуропа елдерiнде тiлшiлерi бар.
   
6. 
   "Milliyet Haber Ajansi (MILHA) – 1990 ж. бастап жұмыс iстейдi және тек iшкi хабарларды таратумен айналысады.
   

1. 
   Түрік жеріне тараған француз басылымдарының мақсаты не?
   
2. 
   М. К. Ататүріктің түрік баспасөзін дамытуға қосқан үлесі қандай?
   
3. 
   Беделді түрік басылымдарын атаңыз.
   
4. 
   «Заманның» бағыты қандай?
   

2.«Заман­Қазақстан» газетінің тігіндісі.

3.Интернет ресурстары.
12-Дәріс. Қытай баспасөзінің даму жағдайы.

Қарастырылатын негізгі сұрақтар:

12.1 Алғашқы қытай басылымдары,

12.2 «Музыкалық палатаның» қоғамдағы ахуалдағы зерттеудегі рөлі.

3. 
   Қытай БАҚ-ның ақпараттар берудегі өзіндік ерекшеліктері.
   

Азия елдерiнiң құрамына кiретiн Қытай мемлекетi бүгiнгi таңда алдыңғы қатарлы дамыған елдердiң бiрi болып саналады. Ендiгi жағдайда осы мемлекеттiң айнасына айналып отырған бұқаралық ақпарат құралы туралы әңгiме қозғау заңды.

Қытай Халық Республикасында 202 миллионнан астам шамамен шығатын 1777 газет басылады. Ең көп тарайтын, күнделiктi шығатын бұқаралық газет Қытай Коммунистiк партиясы Орталық комитетiнiң ұйымы - "Жэнь-мин жибао". Оның таралымы 3,68 млн. дана. Таралымы жағынан екiншi орында тұрған газет - "Гуан - мин жибао". Сондай-ақ, айтарлықтай таралыммен спорттық, жастар, шаруаларға арналған және экономикалық, спорттық газеттер шығады.

Бүгiнде әлем бойынша Қытайдағы журналистиканың деңгейi жоғары бағаға ие. Редакцияларға 1960-1970-шi жылдары репрессияға ұшыраған бұрынғы мамандар қайтып келiп жатса, жоғарғы оқу орындарынан келген жас, әрi бiлiктi мамандармен журналистер қатары толығуда. Барлық арнайы емес газеттерге тән сипат экономикалық тақырыпты жиi көтеру болып табылады. Осы тақырыптағы материалдар газет бетiнiң жартысын алып жатады. Мұның себебi, бiрiншiден, Қытай экономикасын дамыту көзделсе, екiншiден, газеттiң өтiмдiлiгiн арттыру. Ал, қалған материалдар түрлi тақырыпта және белгiлi бiр идеологиялық бағытты ұстана отырып жазылады, жарияланады.

ҚХР-дың жаңа жүйедегі БАҚ- ның қалыптасуы. Шектен тыс идеологияланған Қытай баспасөзі. Мәдени төңкеріс тұсындағы баспасөздің жағдайы.

Қытай БАҚ-ның ақпараттар берудегі өзіндік ерекшеліктері. Басылымдар арасындағы тақырыптық бөлініс. Экономикалық реформа тұсындағы журналистика. Компартияның бас басылымы -“Жэнминь жибао“ газетінің рөлі.

Газет-баспа корпорацияларының пайда болуы.

“Синьхуа“ ақпарат агенттігі. Қытайдағы қазақ басылымдарының даму деңгейі.

“Синь тиюй" - "Спорт жаңалықтары" - спорт iсi бойынша

"Сычуань дасюэ" - "Сычуань университетi" - 1974 жылдан

"Тиюй бао" - "Спорт өмiрi" - 1958 жылдан бастап 720 мың

"Туаньцзе бао"- "Бiрлiк"- Қытай кеңесi халықтық саяси

"Цзефанзюль бао" - "Халықтың қауiпсiздiк әскерi" - Қытай

"Чжунго фунюй" - "Қытай әйелдерi" қытай және ағылшын

"Чжунго циннянь бао" - "Қытай жастары" - Қытай Жастар

Телерадиосы. Соңғы жылдары Қытай теледидары өзiнiң қарқынды даму
нәтижесiнде АҚШ-тан кейiнгi дүние жүзiндегi екiншi орынды
иеленуде. Қытай Халық Республикасының теледидары өзiнiң
бастауын 1958 жылдан алады. 1970-шi жылдардың ортасынан ақ-
қара түстi теледидардан түрлi-түстiге көштi. 2007 жылғы санақ
бойынша бұл мемлекетте 140 миллионнан астам телевизор болды.
Статистика бойынша күнделiктi телебағдарламаларды 300 млн.
адам көредi. Қытай Халық Демократиялық Республикасының
ерекшелiгi - радио және телевидение бiр уақытта дерлiк дамыды.
1958 жылдың қыркүйегiнде эфирге телебағдарламалар шыға
бастады.

Қытай теледидарларының ортақ тақырыптары төмендегiдей:

1. Мемлекет жағдайы, елбасының жұмыс уақыттары, ресми
сапарлар, кездесулер, делегацияларды қабылдау;

2. Таяу көршiлердiң жағдайы;

З. Әлем жаңалықтары;

4. Спорт.

Бұл аталғандардан басқа, бұл арналарда көркем фильмдер, көңiл сергiтетiн және музыкалық бағдарламалар бередi. Сонымен
қатар жаңалықтар жиі берiлiп отырады.

Қытай радиосының негiзi шетелдiк мамандардан тұрады.

Қытайда коммерциялық радиостансалар жоқ деуге болады. Тек 1979 жылы ақылы жарнама таратуға рұқсат берiлген. Орталық халықтық радиостансасында 34 тiлшiлiк пунктерi бар. Жергiлiктi хабар тарату 461 радиостансада жүзеге асады. Олар күнiне бес мың сағат хабар таратады.

Қытай радиохабар таратуда 40-тан астам әлемнiң елдерiмен байланыс ұстайды. Бiрiншi шетелге хабар тарату 1947 жылы қолға алынған. Қазiргi радиохабарлар Қытайда 38 тiлде таратылады.

Ақпарат агенттiктерi. Қытайда iрi екi ақпарат агенттiгi қызмет iстейдi: 1. "Қытай жаңалықтары" агенттiгi - 1952 жылы кұрылып, әдетте Тайвань, Сатань, Вомыньдағы қытайлықтар мен шетелдiк
азаматтарға арнап ақпарат жариялайды. 2. "Синьхуа" агенттiгi - 1931 жылы құрылып, iшкi қызметтермен бiрге сыртқы байланыстарды жүргiзедi. Бүгiнде бұл агенттiкте 7000 астам қызметкер жұмыс iстейдi. Оның iшiнде 2600 журналистер мен редакторлар, 160-тан астам фототiлшiлерi бар. Агенттiктiң бас редакциясы Пекинде орналасқан. Олар: iшкi, халықаралық жаңалықтар, шетелге апарат тарату, спорттың соңғы жаңалықтары мен хроникалары, фото хабар бөлiмдерi, шетелдiк агенттiктер ақпараты, экономикалық ақпарат
редакциялары едi. 4000-нан астам газет пен журналдарға, радио,
телевидение, университеттерге, елшiлiктерге акпаратты ағылшын
және жапон тiлдерiнде таратады.

Әлемдiк агенттiктер: Рейтер, ЮПИ, АПФ және азиялық басқа да елдердiң бiрқатар агенттiктердiң ақпараттарын пайдаланып, хабар алмасып отырады. Азия мен Тынық мұхит елдерiнiң ақпарат агенттiгiне және

1. 
   Мәдени төңкеріс тұсындағы баспасөздің жағдайы қандай болды?
   
2. 
   «Жэнминь жибао» қандай газет?
   
3. 
   «Синьхуа» ақпарат агенттігі туралы не білесіз?
   
4. 
   Қытайдағы қазақ басылымдары туралы не білесіз?
   

1. Китай. - Пекин,1999.

2. Информационные службы для зарубежной аудитории Китая. - Пекин,1998.

3. Сапунов В.И. Зарубежные информационные агентсва. СПб.,2006.

12. 
    1 Корей басылымдарының ерекшеліктері
    

2. 
   Корей басылымдарының дәстүрлері.
   

Корейлік көне басылымдар. Газетшілердің алғашқы съезі және олардың шешімдері. Жапон генерал-губернаторы бақылауындағы баспасөздің жағдайы.

Республика болып жарияланғаннан кейінгі газеттердің коррупциямен күресі.

Корей басылымдарының дәстүрлері. Демократиялық басылымдардың қалыптасуы. Ақпарат агенттіктері. Қазіргі корей баспасөзі.

1910-1920 жылдар аралығы Корея журналистикасы тарихындағы қаралы кезең болды. Жапон үкiметiнiң органы болып есептелетiн газеттерден басқа басылымдардың шығуына қатаң тыйым салынды. Соған қарамастан шет елдерде газет iсi жалғаса бердi. "Коннип синмун" мен "Синкам минбо" басылымдары Сан-Францискода шықса, "Тэдон синмун" басылымы Ресейде шығып тұрады. екінші дүниежүзiлiк соғыстан кейiн, Корей мемлекетi өзiнiң тәуелсiздiгiн алды. Бiрнеше аптаның iшiнде кейбiреуi

1988 жылы таралымы 400 мың дана "Хангерз Синмун"

1993 жылғы есеп бойынша, Кореяда 103 күнделiктi газет бар. Оның 54-i Сеулде, қалғандары аудандарда басылып тұрады. Әр дүйсенбі сайын басылымға шықпайтын Корей газеттерi дәстүрді ұстанған болатын. Бірақ 1989 жылдың шiлдесiнен бастап ықпалды «Хангун ильбо» газетi бұл дәстүрдi бұзды. Газеттердiң сенбiлiк қосымшалары 1990 жылы ғана пайда болып басылымдардың көлемi де көбейдi. Ро Дэу президент болып сайланып, алтыншы республиканы көркейтуге кiрiсiп кеттi. Осы тұста көптеген газет-журналдар шыға бастады. 1987 жылы елде 30 күнделiктi газет шықса. 1991 жылы 98-ге жеттi, ал 1995 жылы газеттердің саны 116-ға дейін көбейді. Қазiргi таңда Корея баспасөзi даму үстiнде. Сағатына 15 000 дана түрлi-түстi өнiмдердi шығарып отырады. Бұл басылымдар жаңа ғимараттарға орналасып, озық үлгiдегi машиналармен жабдықталған.

1966 жылы "Сеул УКВ бродкастинг компани" өзiнiң жеке

Корея телевидениесi коммерциялық станцияның ашылуымен 1956 жылы бастау алды. Алайда, бұл алғашқы телестанса сол жылы-ақ қайта жабылды. 1961 жылдың 1 желтоқсанында үкiмет Сеулде "Кей-би-эс ТВ" ресми телеорталығы ашылды. Ал, "Ти-Би-Си ТВ" 1964 жылдан бастап қызмет көрсетедi. 1969 жылдың тамызында "Эм-Би-Си ТВ" телеорталығы

Оңтүстiк Кореяда радио тарату iсi жапондықтардың Сеулде құрған радиостансаларынан бастау алады. 1927 жылдан берi қарай корейлiктер өз қолына алды. 1945 жылдың қыркүйек айынан бастап радиостанса жүйесiн (КВС) американдық әскери әкiмшiлiк басқарды. Бұл жүйеде дiни, бiлiм, ақпараттық және көңiл сергiтетiн бағдарламалар жүйелі құрылған. Ал, 1956 жылдың желтоқсанында християндық ұйым, яғни Евангелистiк одақ қиыр шығыстық Инчхоне радио тарату iсiн бастады. Мұндағы хабарлар аптасына 100 сағат корей, ағылшын, қытай және орыс тiлдерiнде жүргiзiлдi. 1959 жылы Пусанеде коммерциялық Пусан Мунхва Бродкастинг Стейшн радиостанциясы ашылды, мұның iзiн Мунхва Бродкастинг Компани (МВС), Тона Бродкастинг Стейшн (ТВС) жекеменшiк радиолары жалғастырды. Бұл радиостанциялардың тұсау кесу рәсімі Сеул қаласында өткен.

1966 жылы Сеулде Бродкастинг Компани бiрiншi рет УКВ диапозонында радиодан хабарлар тарата бастады. 1970 жылы оған үш УКВ станциялары: Сеулдегi “Корея УКВ” қосылды.

Фар Ист Компани (FEBC) коммерциялық арнаның АҚШ-та демеушiсi бар. Ол 1972 жылы Кореядағы Чечжудо аралының оңтүстiк жағалауындағы елдерге Азия халықтарының бостандығы мен бейбiтшiлiгi жайлы ақпараттар, хабарламалар, бағдарламалар жiберiп отырады.

1945 жылдың 4-қыркүйегiнде "Чосон Тхонсии" агенттiгi

КХДР - астанасы – Пхеньян қаласы. Халқының саны, 1992 жылғы есеп бойынша, 22 672 000 адамға жеткен.

“Нодон коллочжа” (“Ауыл шаруашылығының еңбекшiсi”) – аптасына 2 рет шығады. Корея ауыл шаруашылығы еңбекшiлер одағы Орталық комитетiнiң ұйымы. 1965 жылы негiзi қаланған.

“Пхеньян синмун” (“Пхеньян газетi”). Күнделiктi газет. Пхеньян қалалық халық комитетiнiң ұйымы. 1957 жылдан берi Пхеньянда басылып шығады. Таралымы – 500 мың дана.

“Пхеньян таймс” (“Пхеньян уақыты”) – газет ағылшын тiлiнде аптасына екi рет жарық көредi. Шет тiлiнде әдебиет баспасында басылып шығады, шетелге таратуға арналған.

“Сонен Синмун” (“Пионер газетi”) – аптасына екi рет шығады. Корея социалистiк еңбекшi жастар одағы орталық комитетiнiң ұйымы 1947 жылдан берi Пхеньянда басылады.

“Чосон инлингум” (“Корей халық әскерi) – күнделiктi газет. КХДР халықтар қарулы күштер министрлiгiнiң ұйымы. 1948 жылдан берi Пхеньянда басылып шығады.

“Минчису Чосон” (“Демократиялық Корея”) - үкiмет ұйымы. 1946 жылдан берi таралымы 200 мың дана.

“Адон мунха” (“Балалар әдебиетi”) – тоқсанаралық журнал. Корея Жазушылар одағының ұйымы. 1947 жылдан берi Пхеньянда басылып шығуда.

“Корея” – ай сайын орыс, қытай, ағылшын, француз, испан тiлдерiнде шығатын саяси-қоғамдық журнал. Шетел тiлдерi әдебиетi баспасында басылып шығады.

“Қазiргi Корея” – айлық журнал. Орыс, ағылшын, француз, қытай тiлдерiнде шығады.

“Жебе” – сатиралық журнал, ай сайын шығады.

“Корей әдебиетi” (”Чосон Мунхак”) – Корей Жазушылары одағының органы. Пхеньянда басылып шығады.

“Чосон несон” (“Корей әйелi”) – ай сайын шығатын безендiрiлген журнал. Корей Демократиялық әйелдер одағы Орталық комитетiнiң органы. 1946 ж. бастап шығуда.

“Чконмема” (“Қанатты тұлпар”) – жастар одағының айлық журналы.

“Эйдж оф индепенденс” (“Тәуелсiздiк дәуiрi”) – шетелге таратуға арналған ағылшын, испан, француз тiлдерiнде басылып шығатын журнал.
Бақылау сұрақтары:

1. 
   Корей баспасөзінің қилы тарихы туралы не білесіз?
   
2. 
   Корей басылымдарының ұстанымдары қандай?
   

1. 
   Нуртазина Р. Проблематика корейской журналистики. А., 1996.
   
2. 
   Сапунов В.И. Зарубежные информационные агентсва. СПб., 2006.
   
3. 
   Рамазан А.Ә. Шетел журналистикасының тарихы. - Алматы, 2006.
   

1. 
   Көп тілді үнді баспасөзінің ерекшеліктері.
   

Иллюстрациялы басылымдардың дүниеге келуі. Жарнама агентттіктерінің қызметі. Үндістанның беделді басылымдары: «Таймс оф Индиа», «Индиан экспресс».

Ром Рай – үндінің азат журналистикасының негізін қалаушы.

Үндiстанның территориясы – 3,287 млн. шаршы шақырым. Халқының саны – 935,7 млн. Астанасы – Нью-Дели қаласы. Бұл елдiң тұрғындары негiзiнде 15-ке тарта жергiлiктi диалектiде сөйлейдi. Үндiстанда 1971 жылы 11036 мерзiмдi басылым, қазiр – 9076 басылым басылады. Оның iшiндегi 472 күнделiктi газет бар. Хинди тiлiнде – 2637 басылым, ағылшын тiлiнде – 2351, ал урду тiлiнде – 715 басылым шығады.