А артушылы



Pdf көрінісі
Дата18.11.2019
өлшемі0,68 Mb.
#52035

ХVІІІ  АСЫРДА Ы 

Ғ

Ғ

ЕВРОПАНЫ  

Ң

А АРТУШЫЛЫ  

Ғ

Қ

ФИЛОСОФИЯСЫ

ХV-ХVІІІ

 

асырларда Батыс Еуропа елдерінде 



ғ

феодалды   ндіріс  дісі т ірегінде жа а капиталистік 

қ ө

ә

өң



ң

ндіріс  дісі  алыптаса бастады. Осыдан бастап, тап 

ө

ә

қ



ретінде буржуазия д ниеге келді. Ол феодалды  

ү

қ



рылысты  латып, жа а  ндірістік  атынастарды 

құ

құ



ң ө

қ

орнатуды ма сат етті. Айталы ,15  асырда Нидерланды, 17 



қ

қ

ғ



асырда Англия, 18  асырда Франция революциялары 

ғ

ғ



біріні  бастамасын бірі жал астырды. Д ниеге келген 

ң

ғ



ү

жа а тап-буржуазия  ылым табыстарына с йенуді  ажет 

ң

ғ

ү



қ

етті,схоластиканы  атты сын а алды. Е  алдымен олар 

қ

ғ

ң



схоластиканы  басты кемшілігі-т жірибеден бас 

ң

ә



тартып,ба ылау,эксперименттерге с йенбейтін 

қ

ү



шыдамсызды пен жасал ан догмалы  топшылау а 

қ

ғ



қ

ғ

негізделген,жал ан,т рлаусыз  дісінде деп есептеді.Б л 



ғ

ұ

ә



ұ

жа а тап материализмге с йенді. Біра  ол метафизикалы  

ң

ү

қ



қ

материализм болатынды.



Франсуа Мари Вольтер – француз 

а артушылы  заман философы. 

ғ

қ

Виктор Гюгогны  айтуынша ол: 

ң

“Ол 

адамнан да ас ан, ол  асыр а те ”.

қ

ғ

ғ

ң

Вольтерді  философиясында оны  

ң

ң

дай а ж не дінге деген  атынасы 

Құ

ғ

ә

қ

ерекше орынды алады. Вольтерді  

ң

айтуынша : “барлы   оз алыс, 

қ қ ғ

т ртіп,  мір  здігінен жаралса ол 

ә

ө

ө

абсурдпен те ”, тек бір  оз алысты 

ң

қ ғ

а ыл тудыр ан, сонды тан 

дай 

қ

ғ

қ

құ

бар.”Біз ойлай аламыз, сонды тан да 

қ

жо ар ы а ыл да бар. Ойлау 

ғ ғ

қ

материя а т н емес, сонды тан 

ғ

ә

қ

адам б л  асиетке 

дайдан ие 

ұ қ

Құ

болды”.

Вольтер діни фанатиктерге  арсы 

қ

бол ан, олар  о ам а атеисттерден де 



ғ

қ ғ ғ


ауіпті болып табылады. 

қ

Вольтер діни т ртіпсіздікке  арсы. 



ә

қ

Вольтер фанатизмді атеизмнен де зор  ауіп 



қ

екендігін айтып кетті. Атеизм  ылмыс а 

қ

қ

арсы, ал фанатизм болса оларды  ндейді. 



қ

ү

Вольтерді  пайымдауынша: “Атеизм кейбір 



ң

а ылды адамдарды  ба ыты, ал фанатизм – 

қ

ң

ғ



а ыма тарды , сонымен  атар атеисттер 

қ

қ



ң

қ

к біне батыл,  рі шатас ан  алымдар” деп 



ө

ә

қ



ғ

негіздеді.



Вольтер материалистік ба ытты  стана 

ғ

ұ

отырып, Декартты  дуализміне  арсы 



ң

қ

болды. Жан м гілік еместігін негіздеді. 



әң

Ойлау мен сезім –  дыретті к шті  

құ

ү

ң



бізге берген сыйы,  рі мені  ойларым 

ә

ң



менен емес,  дай ар ылы шы ады, 

құ

қ



ғ

сонды тан мен ма ан ойлау а 

қ

ғ

ғ



к мектесетін 

дай алдында бас иемін 

ө

Құ

(біра   алайша ойлайтынымды да  зім 



қ қ

ө

білмеймін) деп айтып кеткен. 



Бізді  барлы   міріміз 

діретті к штен 

ң

қ ө



Құ

ү

берілген “рахаттану мен азаптан” 



т рады, біра  біз  з азабымызды  себебі 

ұ

қ



ө

ң

бола алмаймыз.  мірдегі барлы  іс-



Ө

қ

рекеттер  зіне деген махабаттан 



ә

ө

туындайды. Адам  мірі  о амда ы 



ө

қ ғ


ғ

за дар мен дін ар ылы реттеліп 

ң

қ

отыратынды ын да атап  теді. 



ғ

ө




Жан Жак Руссо – А артушылы  

ғ

қ

заманны  к рнекті  кілдерін  

ң ө

ө

ң

бірі. Оны  е бектерінде т л а 

ң ң

ұ ғ

культі, таби ат культі

ғ

леуметтік те сіздік культі 

ә

ң

баяндал ан. Руссо 

ғ

идеалды 

мораль мен идеалды т рбие беру 

ә

ережелерін негіздейді. Ол 

о амда ы  нер мен  ылымыны  

қ ғ

ғ ө

ғ

ң

адамзатты  моральды  

ң

қ

аиеттері мен т рбиеге тигізіп 

қ

ә

отыр ан кеселдерін  атты 

ғ

қ

сын а алды. Оны  

ғ

ң

пайымдауынша: “ ылымдар 

Ғ

рухани м дениетті жойып 

ә

жіберді”.



 



Руссоны  сипаттауынша адамдар тумасынан б рі 

ң

ә

бірдей, айырмашылы тар т рбие барысында 



қ

ә

туындайды. “Эмиль немесе т рбие жайында” 



ә

атты 


е бегінде  о амда ы т рбие формалары жеткіліксіз 

ң

қ ғ



ғ

ә

екендігін атап  ткен. 



діретті к шті  жаратуымен 

ө

Құ



ү

ң

д ниеге келгендерді  барлы ы жа сы, алайда оны  



ү

ң

ғ



қ

ң

барлы ы адамдарды   олында жойылады. Сонды тан 



ғ

ң қ


қ

баланы  т рбиесі  о амнан б лек болуы керек

ң ә

қ ғ


ө

б зыл ан  ркениеттен тыс т рбиеленген бала 

ұ

ғ

ө



ә

о амда ы моральдан хабары болмайды, ал шынайы 

қ ғ

ғ

мораль принциптеріне ол  здігінен келеді. Т рбиені  



ө

ә

ң



ма саты – адал, ашы , еркіндіктегі, жа сы адамды 

қ

қ



қ

т рбиелеу. 

ә


Діни к з араста ол – атеист. 

ө қ


Шынайы идеалды  о амда 

қ ғ


“иделды дін” болу керек. М ндай 

ұ

дін адамнан шынайы сезімді



жа сылы ты, талап ете отырып, 

қ

қ



ркениетті дамуында ы 

ө

ғ



принциптермен к реседі. 

ү


Жюльен Оффрэ де Ламетри. Маманды ы жа ынан 

ғ

ғ



д рігер, Декарт физикасын  олдаушы бол ан ол  зіні  

ә

қ



ғ

ө

ң



“Адам – машина”, “Адам –  сімдік ” 

ө

деген е бектерінде 

ң

тіршілік процестерін т жірибе ар ылы зерттеуді талап 

ә

қ



етті. Адамды машина ретінде  арады. 

қ




Адамгершілік туралы тол ай отыра, 

ғ

діни  ор ауды теріске шы арады. 

қ ғ

ғ

Ламетри  зі атеист болып  ана 

ө

қ

оймай,  лем де атеисттік т р ыда 

қ

ә

ұ ғ

дамымайынша, ба ыт а  ол 

қ

қ қ

жеткізе алмайтынын пайымдады. 

мір мен  оз алыс жан а емес

Ө

қ ғ

ғ

материя а т н екендігін атап  тті. 

ғ

ә

ө

О ан физиологиялы  мысалдар 

ғ

қ

келтіріп кетеді. 

Франция материалистеріні  та ы 

ң ғ

бір  кілі – Клод Адриан Гельвеций. 



ө

Ол Парижде д ниеге келіп, 

ү

иезуиттік колледжде о ыды. Ол 



қ

материалистік к з арасты жа тап

ө қ

қ

ойлау, а ыл  абілеті ар ылы 



қ

қ

қ



физикалы  сезімталды  пен естен 

қ

қ



туындайды деп жазды. Адам 

т нінде екі т рлі  абілет бар деп 

ә

ү

қ



есептеді ол. 



Бірі – сырт ы д ниені  



қ

ү

ң

жасайтын  серін  абылдау, оны 

ә

қ

сезімталды  дейді. Екіншісі – бізге 

қ

тигізілген сырт ы  серді 

қ ә

бойымыз а са тай білу, оны “ес” 

ғ

қ

дейді. 




Адамны  мінез-

л ы туа бітпейді, ол  

ң

құ қ

мір ар ылы  алыптасады деп жазды. 

ө

қ

қ

Т жірибеде д лелдегендей, адамдарды  

ә

ә

ң

а ылы мен мінезі билік т ріне 

қ

ү

байланысты  згереді. Сонды тан 

ө

қ

адамдар д ниеге келгенде белгілі бір а ыл, 

ү

қ

мінезбен тумайды.  йткені олар – 

Ө

т рбиені  н тижесі деп жазды. 

ә

ң ә

Гельвеций дін мен шіркеуді сынады. Себебі 

олар адамдар пікіріне, оларды   о амды  

ң қ ғ

қ

рылысына байланысты деді. 

құ

Document Outline

  • Slide 1
  • Slide 2
  • Slide 3
  • Slide 4
  • Slide 5
  • Slide 6
  • Slide 7
  • Slide 8
  • Slide 9
  • Slide 10
  • Slide 11
  • Slide 12


Достарыңызбен бөлісу:




©www.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет