А. Еңбектенетін адамдардың әрқайсысы өмірбаянды қалай жөн жазып, онда қайсы мәліметтерді сілтеу керегін білуі қажет. Оны жиі жазуға нақ келмегенімен, керек кездері болады

А. Еңбектенетін адамдардың әрқайсысы өмірбаянды қалай жөн жазып, онда қайсы мәліметтерді сілтеу керегін білуі қажет. Оны жиі жазуға нақ келмегенімен, керек кездері болады. Сондықтан өмірбаян жазу ережелерімен алдын ала танысып алған жөн. Біз өмірбаян жазу ережелері мен үлгісін ұсынамыз. Түйіндеменің маңызды мақсаты өмірдегі жетістіктеріңізді көрсетіп, мансабыңыздағы түбегейлі сәттер жөнінде айту емес. Мұндағы мүдде өзге – кәсібилігіңіз пен қызмет тәжірибеңізді көрсету. Қызмет беруші түйіндемеңіз арқасында еңбекте нендей мансапқа жеткеніңізді, әлеуетіңізді және өз компаниясындағы бос іске кадр есебінде қаншалық лайық келетініңізді түсінуі тиіс.

Б.Өмірбаян – дербес кісінің тіршілік жолы хронологиялық тәртіпте қысқаша жасалған ресми құжат. Әдетте оқуға орналасу, әзір еңбекке жайласу уақытында жазылады. Онда азаматтың аты-жөні, туған жылы, күні, айы әрі туған жері, ұлты, жанұя жағдайы, білігі, бітіhген оқу орындары, жұмысы мен еңбек тәжірибесі жөнінде әрі т.б. үстеме мәліметтер көрсетіледі. Тәжірибеде өміртарих үш түрлі  жазылады. Әлдебіреу кісінің өз әсте пен шаруа турасында баяндауы. Кездеме көбісінде жұмысқа орнығу кезіндегі дара қаракет қағазына қабат тігілу үшін жазылады. Онда азамат өзінің аты-жөнін, туған күнін, толық көрсетеді. Одан әрме жолдан нақтылы деректермен санамалап жазады. Өмірбаянның кездеме келбеті көбіне-көп ресми түрде жазылады де, көлемі жағынан аз болады. Өмірбаянның екінші келбеті — мемуарлар, демек жыршы, жазушылардың, өнер, қоғам қайраткерлерінің өз өмірін қоғам өмірімен байланыстыра баяндауы. Бұндай өмірбаяндар әсем шығармаға таяу, әдеби тілмен, өнерлі жазылғандығымен оқырманды тартады әлі о оқырманды бөлек кici өмірімен қана емес, қоғам дамуымен таныстырады. Бұндай шығармалар қай тілде болмасын өлердей ырғын әм қара сөзбен те, ән сөзбен да жазылған көркі кездеседі. Мәселен, Қ.Байсейітовтың «Ынтызар көңіл»(1977) Ш. Жиенқұлованың «Өмірім менің - өнерім» (1983) кітаптары өмірбаянның осы түріне жатады. Өмірбаянның үшінші түрінде қоғамға дәріпті қайраткерлердің әсте пен шығармашылық, саяси шаруларың өз тарапынан емес, өзге әлдекімдер тарапынан баяндалады. Айталық, ұлық жазушылар пен ақындар - Абай, Ш. Уәлиханов, А.С. Пушкин өмірлері жөнінде шығармалар мұндай ғұмырнама түріне жатады. Мәселен, С.Мұқанов - «Аққан жұлдыз,» М. Әуезов «Абай жолы.» Өмірбаянның дәл осындай өңі райлы шығарманың рең түрлі жанрлары ыңғайында очерктен бастап роман-эпопеяға шейін жазыла береді. Күнделікті өмірде ең тығыз қолданылатын құжаттың біріншісі - ғұмырнама.  Өміртарих әркімнің өз қолымен, кіршіктей, ретті түрде, сиямен жазылады. Әдейі қағазға жазылуы да ықтимал.

Өмірбаян жазудың маңызды ережелері 

Өмірбаян жазудың қатал талаптары жоқ, сонда да оны жазудың ортақ ережелерін білу міндет. Өйткені аталған қағаз ісмерлікқұжаттар қатарына жатады. Өмірбаянға не жазу қажет: Ғұмырнама ықшам және мағынасы кең болуы керек. Құжаттың ыңғайлы көлемі – 1-2 бет. Тәжірибеде дәлелденгендей, ауқымды «шығармалар» әбден оқылмайды тағы автордың артықшылықтарын ашып көрсетпейді. Сондықтан жиі дұрыс емес ықпал беріп жатады.  Ақпарат беру пішіні – ресми іс-қағаздар стилі. Өмірбаян қатесіз жазылуы қажет. Өйткені құжатпен танысу уақытында жазылған текст емес, оның берілу түру бірiншi әсер қалдырады. Сондықтан сауаттылық, мәтінді қабылдауға жеңіл етіп жазу іс беруші алдында ұпай жинауға мүмкіншілік береді. Өмірбаян жазған кезде хронологиялық ретті сақтаған жөнді. Демек мәтін уақытқа қатысты айтулы бір тәртіппен әрі логикаға лайық етіп жазылуы қажет. Айталық, мектеп жайында жазғаннан кейін дереу ісіңіз жайлы сөз етіп, жоғары білім алу сияқты маңызды сәтті қалдырып кету тура емес.  Өмірбаян жазудағы басты бұйым – құжатта көрсеткен  мәліметтеріңіздің түгел шындыққа үйлесімді болуы қажет. Өтірігіңіз ашылып, кез келген өтіpiк ақпар анықталған жағдайда, белгілі бір қиындықтар туындап,  мүлде, ісмерлік имиджіңізге нұқсан келуі бәлкім. Қысқасы біргe  өмірбаян жалған мәліметтер қалаған шаруа орныңызға қол жеткізуде тосқау келтіруі ықтимал.

Өмірбаян жазу үлгісі

Өмірбаянды қалай дұрыс жазу керегін түсіну үшін, оның жазылу үлгісімен танысып алыңыз: