«Астрономия» пәнінің оқу-әдістемелік кешені
жүктеу/скачать 3,77 Mb.
|
|
қазаншұңқырлардың жақсы сақталған жас қазаншұңқырлардан айырмашылығы анық көрінеді. „Венера" сериясындағы автоматты бекеттердің Шолпанның бетінен жіберген (41-сурет) алғашқы фототелевизиялық панорамаларынан тасты бетбақдала мен көптеген жеке тастар көрінеді. Жерден жүргізілген радиолокациялық бақылаулар арқылы диаметрлері 30-дан 700 км-ге дейін жететін көптеген онша терең емес қазаншұңқырлардың бар екені анықталды. Жердегі Тибеттің өлшемдерінен екі есе үлкен ірі тау массивтері мен ұзаққа созылған төбелерге қарамастан, Шолпан беті Жер тобына жататын өзге ғаламшарлармен салыстырғанда әлдеқайда тегістеу болып табылады. Сөнген жанартау Максвелл ғаламат, оның биіктігі 1 2 км (Джомолунгмадан бір жарым есе артық), табанының көлденеңі 1000 км, қазаншұңқырының бас жағындағы диаметрі 100 км. Гаусс және Герц конус тәрізді жанартаулары да ғаламат, бірақ олар Максвеллден кіші. Жер мұхиттарының түбіндегі созылып жататын жартасты аңғарлар секілді, Шолпанда да жартасты аймақтар бар, олар бұл ғаламшарда да бір заманда (бәлкім, қазір де өтіп жатқан болар) қауырт процестер (мысалы, жанартаулық әрекет) болып өткенін дәлелдейтіндей. 1983—1984 жылдары ғаламшар бетінің картасы мен атласын жасауға мүмкіндік берген „Венера-15" және "Венера-16" бекеттерінен радиолокациялық зерттеулер жүргізілді (бет детальдарының өлшемдері 1—2 км). Шолпан бетін зерттеудегі жаңа қадам американың автоматты ғаламшараралық бекеті „Магелланның" бортына орнатылған неғұрлым жетілдірілген радиолокациялық жүйелерді қолданумен байланысты. Бұл ғарыш аспабы Шолпан төңірегіне 1990 жылдың тамызында жетті, сөйтіп, оның созылыңқы эллипс пішіндес орбитасына шықты. 1990 жылдың қыркүйегінен бастап оның бетін үзіліссіз суретке түсіру жұмысы жүргізіліп келеді. Одан Жерге айқын бейнелер берілуде, олардың кейбіреулерінде өлшемі 120 м детальдар да айқын көрінеді (42—46-суреттерді қар.). 1993 жылдың мамыр айына қарай ғаламшар бетінің 98%-і суретке түсірілді. Тек қана суретке түсіру емес, сонымен бірге өзге де зерттеулер жүргізуді (гравитациялық өрісін, атмосферасын және басқаларын) қамтитын бұл эксперимент 1995 жылы аяқталды. Марс беті де қазаншұңқырларға толы (47-сурет). Ол әсіресе ғаламшардың оңтүстік жарты шарында көп. Ғаламшар бетінің көбірек бөлігін алатын қарайған аймақтар т е ң і з д е р деген 
Каталог: wp-content -> files files -> Астрономия Мазмұны files -> Реферат 15-16 ғасырлардағы Қазақ-Қырғыз қарым-қатынасы реферат files -> Ілияс жансүгіров files -> Ахмет Жұбанов Ахмет Қуанұлы Жұбанов files -> Мерекелер мен атаулы күндер Қазақстан республикасының мемлекеттік және ұлттық мейрамдары files -> Өмірбаяны туралы білімдерін жинақтап, кеңейтіп, пысықтайды, толықтырады files -> Лекция мақсаты: Шалкиіз жыраудың шығармашылығымен таныстыру, толғауларының мәнін көрсету. Жоспар files -> Мәдениеттану files -> Шу мен Арал аралығында Қазақ ордасы құрылған кезде Асанқайғы жаңа мемлекеттің ұраншысына айналады жүктеу/скачать 3,77 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|