-бап. Қандай жағдайда жас балаға ескерту беру дұрыс болады

76 - Абдулла ибн Аббас (р.а.) айтты: «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) Минада (Меккедегі құрбан шалатын жер) намаз оқып жатқан болатын, қыбла жағына ешқандай (сутра) белгі қойылмаған еді. Мен Балағат жасына жетейін деп қалған уақытым болатын. Бір ұрғашы есекке мініп, намаз оқып жатқандардың алдынан өттім, кейін есекті жайылсын деп шүйгін жерге жібердім де, өзім келіп сапқа тұрдым. Осы ісім үшін маған ешкім ескерту жасамады»,- деді.

77 - Сахаба Махмуд ибн Рабиғ (р.а.) айтты: «Менің бес жасымда Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) аузымен шелектен бір ұрттам су алып, менің бетіме бүркіп шашып жібергені есімде қалыпты»,- деді.

79 - Әбу Мұса (р.а.) риуаят етті: «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) айтты: «Алла тағаланың маған жіберген тура жолы сияқты ілім көп жауған жауынға ұқсайды. Кейбір жер саф, құнарлы болып, жауған жаңбырды өзіне сіңіріп алып, сан алуан өсімдіктер мен көк шөптерді өсіреді. Ал, кейбір жер құрғақ, қатты болып, суды өзіне сіңірмей, көлшік қылып бетіне жинайды. Оны Алла тағала пенделеріне пайдаландырады. Адамдар ол судан ішер, малдарын, егіндерін суғаруға пайдаланар. Ал, енді кейбір жерлер тегіс болып, суды өзінде ұстап қалмайды, ешнәрсе өспейді, көгалдарды да көгертпейді. Бұны төмендегіше түсіндірсе болады: Бір кісі Алла тағаланың ілімін (Исламды) терең оқып үйренеді, терең түсінеді және оны пайдаланады. Алла тағаланың жіберген ілімін өзі үйреніп басқаларға да үйретеді. Екінші бір кісі ілімді үйреніп адамдарға да үйретер, бірақ өзі амал етпейді. Кейбіреу өркөкіректік етіп, өзі де үйренбейді, өзгеге де үйретпейді.».

80 - Әнас (р.а.) риуаят етті: «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) айтты: «Ілімге құштарсыздық, надандық, араққорлық, және зинақорлықтың кеңінен етек алуы - қияметтің ғаламат белгілерінен»,- деді.

81 - Хазреті Әнас (р.а.) айтты: «Мен сендерге бір хадис айтып берейін, менен кейін бұл хадисті сендерге ешкім айтып бермейді. Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) төмендегілерді қияметтің ғаламат белгілері деп айтқанын естіген едім :

• 
  Ілім-ғылымның азаюы;
  
• 
  Надандықтың белен алуы;
  
• 
  Зинақорлықтың етек жаюы;
  
• 
  Әйелдердің көбеюі;
  
• 
  Ер адамдардың азаюы, тіпті елу әйелге бір ер адамнан болмағы.
  

82 - Абдулла ибн Омар (р.а.) риуаят етті: «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) айтты: «Түсімде маған бір ыдыспен сүт әкелінді. Одан тырнақтарымның астынан сүт шыққанын көргенімше қанып іштім»,- деді. Сонда Сахабалар: «Я Расулулла, оны не нәрсеге жорыдыңыз?»,- деп сұрасты. Пайғамбарымыз (с.ғ.с.): «Оны ілімге жорыдым»,- деді.

83 - Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) адамдардың сұрақтарына жауап беру үшін Минадағы (құрбандық шалатын жер) Хажжат ул-Уадағта біраз кідіріп қалды. Сонда бір кісі келіп: «Я Расулулла, құрбанды шалмай тұрып шашымды алдырып жіберіппін»,- деді. Пайғамбарымыз (с.ғ.с.): «Ештеңе етпейді, құрбандығыңды соя бер, оның еш зияны жоқ»,- деді. Басқа бір кісі келіп: «Шайтанға тас атпастан бұрын, білмей құрбандықты шалып қойыппын»,- деп сұрады. Сонда Пайғамбарымыз (с.ғ.с.): «Ештеңе етпейді, тасты ата бер, оның ешбір зияны жоқ»,- деді. Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) адамдардың «Олай істеп қойыппын, бұлай істеп қойыппын»,- деген сауалдарының бәріне осылай деп жауап берді.

84 - Хажжат ул-Уадағта тұрғанында Пайғамбарымыздан (с.ғ.с.): «Шайтанға тас атпастан бұрын құрбандыққа атаған қойымды сойып қойыппын?»,- деп сұрады. Сонда Пайғамбарымыз (с.ғ.с.): «Оның еш зияны жоқ»,- деді. (Қолымен ишара етті) Бір кісі: «Құрбандық қойды соймастан бұрын шашымды алдырып қойыппын?»,- деп сұрады.Пайғамбарымыз (с.ғ.с.): «Оның зияны жоқ»,- деп қолымен ишара етіп көрсетті.

85 - Әбу Хурайра (р.а.) риуаят етті: «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) айтты: «Ілім жоғалады, надандық күшейеді, бүліктер пайда болады, хараж ( қан төгу ) көбейеді»,- деді. «Я Расулулла, хараж деген не нәрсе?»,- деп сұрады. Пайғамбарымыз (с.ғ.с.): «Мерт қылу»,- деген мағынада қолдарын тамағына тақап, ишара етіп көрсетті.

86 - Асма (Әбу Бәкірдің қызы) айтты: «Айшанікіне бардым, ол намаз оқып жатыр екен. Адамдарға не болды десем, аспанға ишара-белгі қылды (мешіт жаққа қарасам, адамдар күн тұтылды деп қорыққандарынан намаз оқып жатқан екен) Мен: «Бұл қиямет белгісі ме?»,- деп сұрадым. Ол: «Иә»,- деп басын изеді. Мен де көзім қарауытып, есімнен танғанша, намаз оқыдым. Содан соң (есімді жинау үшін) басыма су құя бастадым. Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) Аллаға мадақ айтып болып: «Бірер болса да көрмеген нәрсем қалмады. Мына осы тік тұрған жерімде барша нәрсені, тіптен, жәннат пен тозақты да көрдім. Маған: «Сендер қабірлеріңде Дәжжалдың бүлігіндей немесе соған ұқсас бір сынақтан өтесіңдер»,- деген уәхи келді. Сынақ уақытында: «Бұл кісіні танисың ба?»,- деп сұрайды. Сұраққа алынып жатқан адам шын иманды болса: «Бұл Мұхаммед (с.ғ.с.) бізге Алла тағаланың тура жолын алып келген, мұғжизалар көрсеткен, біз қабыл қылғанбыз»,- деп және үш мәрте «Бұл Мұхаммед (с.ғ.с.)»,- деп қайталар. «Біз сенің шын иманды екенінді білгенбіз, қылған жақсылықтарыңның рахатын көріп ұйықтай бер»,- дейді. Ал, жауап беруші Мунафиқ болса, «Білмеймін, адамдардан не естіген болсам, соны айтқан болатынмын” (яғни, бұл кісіні Пайғамбар ғ.с. деп анық айта алмайды)»,- дейді.

26-бап. Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) Әбд ул-Қайс тайпасынан келген меймандарға иман мен ілімді сақтау керектігін айтқаны және бұл туралы отбасыларын да хабардар қылыңдар!»,- дегені туралы
87- حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ بَشَّارٍ قَالَ حَدَّثَنَا غُنْدَرٌ قَالَ حَدَّثَنَا شُعْبَةُ عَنْ أَبِي جَمْرَةَ قَالَ كُنْتُ أُتَرْجِمُ بَيْنَ ابْنِ عَبَّاسٍ وَبَيْنَ النَّاسِ فَقَالَ إِنَّ وَفْدَ عَبْدِ الْقَيْسِ أَتَوْا النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَقَالَ مَنْ الْوَفْدُ أَوْ مَنْ الْقَوْمُ قَالُوا رَبِيعَةُ فَقَالَ مَرْحَبًا بِالْقَوْمِ أَوْ بِالْوَفْدِ غَيْرَ خَزَايَا وَلَا نَدَامَى قَالُوا إِنَّا نَأْتِيكَ مِنْ شُقَّةٍ بَعِيدَةٍ وَبَيْنَنَا وَبَيْنَكَ هَذَا الْحَيُّ مِنْ كُفَّارِ مُضَرَ وَلَا نَسْتَطِيعُ أَنْ نَأْتِيَكَ إِلَّا فِي شَهْرٍ حَرَامٍ فَمُرْنَا بِأَمْرٍ نُخْبِرُ بِهِ مَنْ وَرَاءَنَا نَدْخُلُ بِهِ الْجَنَّةَ فَأَمَرَهُمْ بِأَرْبَعٍ وَنَهَاهُمْ عَنْ أَرْبَعٍ أَمَرَهُمْ بِالْإِيمَانِ بِاللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ وَحْدَهُ قَالَ هَلْ تَدْرُونَ مَا الْإِيمَانُ بِاللَّهِ وَحْدَهُ قَالُوا اللَّهُ وَرَسُولُهُ أَعْلَمُ قَالَ شَهَادَةُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَأَنَّ مُحَمَّدًا رَسُولُ اللَّهِ وَإِقَامُ الصَّلَاةِ وَإِيتَاءُ الزَّكَاةِ وَصَوْمُ رَمَضَانَ وَتُعْطُوا الْخُمُسَ مِنْ الْمَغْنَمِ وَنَهَاهُمْ عَنْ الدُّبَّاءِ وَالْحَنْتَمِ وَالْمُزَفَّتِ قَالَ شُعْبَةُ رُبَّمَا قَالَ النَّقِيرِ وَرُبَّمَا قَالَ الْمُقَيَّرِ قَالَ احْفَظُوهُ وَأَخْبِرُوهُ مَنْ وَرَاءَكُمْ
87 - Ибн Аббас (р.а.) риуаят етті: «Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) алдына Әбдул Қайс тайпасынан өкілдер келіп, Рабийға қауымы бізге кедергі келтіруде, алдыңызға қажылық айынан басқа уақытта келуімізге мүмкіндігіміз жоқ. Бізге бір нәрсе бұйырсаңыз, (үйретсеңіз) біз оны сізден үйреніп, үйіміздегілерге барып үйретсек!»,- десті. Пайғамбарымыз (с.ғ.с.): «Сендерге төрт түрлі нәрсені үйренуге бұйырамын;

1). Алла тағалаға иман келтірмек (яғни, Лә иләһа илла Алла деу);

2). Мені Алла тағаланың елшісі деп сену;

3). Намаз оқуларыңа;

4). Зекет берулеріңе.

5) Рамазан оразасын ұстау;

1). дуббоғъ, кептірілген асқабақтан ішімдікті құйып қою үшін істелген ыдыс.

2). Хантам, Қыл мен қан араластырып саз балшықтан істелген ыдыс.

3). Муқаййар, ішімдікті құю үшін Құрма ағашынан қашалып істелген ыдыс

4). Нақийр, ішімдікті (арақ) құю үшін істеліп қара маймен (смола) майланған ыдыс. Осыларды қолдануға тиым саламын»,- деді.
27-бап. Көңілге келген мәселені сұрап, біліп алу үшін сапарға шығу және одан қайтып келіп, отбасын үйрету туралы
88- حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ مُقَاتِلٍ أَبُو الْحَسَنِ قَالَ أَخْبَرَنَا عَبْدُ اللَّهِ قَالَ أَخْبَرَنَا عُمَرُ بْنُ سَعِيدِ بْنِ أَبِي حُسَيْنٍ قَالَ حَدَّثَنِي عَبْدُ اللَّهِ بْنُ أَبِي مُلَيْكَةَ عَنْ عُقْبَةَ بْنِ الْحَارِثِ أَنَّهُ تَزَوَّجَ ابْنَةً لِأَبِي إِهَابِ بْنِ عَزِيزٍ فَأَتَتْهُ امْرَأَةٌ فَقَالَتْ إِنِّي قَدْ أَرْضَعْتُ عُقْبَةَ وَالَّتِي تَزَوَّجَ فَقَالَ لَهَا عُقْبَةُ مَا أَعْلَمُ أَنَّكِ أَرْضَعْتِنِي وَلَا أَخْبَرْتِنِي فَرَكِبَ إِلَى رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ بِالْمَدِينَةِ فَسَأَلَهُ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ كَيْفَ وَقَدْ قِيلَ فَفَارَقَهَا عُقْبَةُ وَنَكَحَتْ زَوْجًا غَيْرَهُ

88- Ғуқба ибн Харс (р.а.) Сахаба Әбу Ихабтың (р.а.) қызына үйленді. Сол кезде бір әйел келіп Ғуқбаға: «Мен сені де және үйленейін деп жатқан қызыңды да емізгенмін»,- деді. Сонда Ғуқба: «Мен сіздің мені емізгеніңізді білмегенмін және бұл туралы маған бұрын айтқан емессіз»,- деді. Содан соң Ғуқба (р.а.) Мединеге Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) алдына барып, бұл жағдай туралы сұрады. Пайғамбарымыз (с.ғ.с.): «Оны қалай әйелдікке аласың, саған сүт (емшектес) қарындас деп айтыпты ғой?!»,- деді. Кейіннен Ғуқба оны қоя берді, ол қыз басқа адамға тұрмысқа шығып кетті.

89 - Омар (р.а.) айтты: «Мен және Бәний Умаййа тайпасынан болған бір ансарий көршім екеуміз Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) алдына кезек-кезек баратын едік.Бір күні мен баратынмын, екінші күні ол баратын. Мен барсам, қайтып келгеннен соң көршіме осы күні Пайғамбарымызға (с.ғ.с.) келген уәхи және де басқа хабарларды айтып беретінмін. Егерде ол барса, келіп маған айтып беретін еді. Бір күні сол көршімнің кезегі болатын, ол есігімді қаттырақ қағып, «Омар бар ма?»,- деді. Мен қорқынқырап қалып, асығыс шықтым. Ол: «Мынандай маңызды оқиға болды»,- деді. Омар (р.а.) айтты: Мединеге барып, қызым Хафсаға кірсем, ол жылап отыр екен. Мен оған: «Расулулла сендерді талақ етті ме?»,- дедім. Ол: «Білмеймін»,- деді. Мен Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) алдына кірдім де отырмастан: «Әйелдеріңізді талақ еттіңіз бе?»,- деп сұрадым. Пайғамбарымыз (с.ғ.с.): «Жоқ»,- деді. Мен: «Аллаһу Акбар»,- дедім.

90 - Әбу Масғуд (р.а.) (Ансарий) айтты: «Пайғамбарымызға (с.ғ.с.) бір кісі: «Я, Расулулла, пәленше (имам) намазды тым созып жіберетіндігінен кейде намазға келе алмаймын»,- деді. Ибн Масғуд: «Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) сол күні уағыз айтып жатқанда ашуланған түрін ешқашан көрген емеспін. Сонда Пайғамбарымыз (с.ғ.с.): «Ей, адамдар, кейбіреулерің халықты намаздан бездірудесіңдер, енді кімде-кім адамдарға имам болып намаз оқыса, жеңіл етіп оқысын, өйткені олардың ішінде ауру, әлсіз және зәру істі адамдар бар!»,- деді.

91 - Зәйд ибн Халид әл-Жуһани (р.а.) риуаят етті: «Бір кісі Пайғамбарымыздан (с.ғ.с.) тауып алған нәрсенің үкімі туралы сұрады. Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) айтты: «Тауып алған нәрсе байланған жіптің немесе ішіне бір нәрсе салынған ыдыстың кімге тиесілі екенін біл. Содан соң табылған нәрсе туралы бір жыл бойы адамдарға жарияла, бірақ иесі табылса, өзіне қайтарып бер, егерде иесі табылмаса, өзің пайдалана бер»,- деді. Ол кісі: «Жоғалған түйені не істейміз?»,- деп сұрады. Сонда Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) қатты ашуланғандығынан беті қызарған күйі: «Түйеге тиме, ол сусыз да ұзақ жүре алады, аяғы бар, су мен шөпті (ағаштың жапырақтарын) өзі тауып ішіп-жейді. Иесі тауып алғанша оған тиме!»,- деді. Әлгі кісі тағы да: «Жоғалған қой ше?»деп сұрады. Пайғамбарымыз (с.ғ.с.): «Ол саған бұйырады немесе сенің бауырыңа бұйырар, не болмаса бөріге бұйырады»,- деп жауап берді.

92 - Әбу Мұса (р.а.) айтты: «Адамдар Пайғамбарымыздан (с.ғ.с.) жауап бергісі келмеген сұрақтарды қойып, қайта-қайта сұрай берді. Қоярда-қоймай сұрай бергеннен соң, Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) ашуы келіп: «Қалаған нәрселеріңді сұрай беріңдер !»,- деді. Сонда бір кісі тұрып: «Я Расулулла, менің атам кім?»,- деп сұрады. Пайғамбарымыз (с.ғ.с.): «Сенің әкең - Хузафа»,- деді. Екінші бір кісі тұрып: «Менің атам ше?»,- деп сұрады. Пайғамбарымыз (с.ғ.с.): «Сенің атаң - Шайбаның азат еткен құлы Сәлім»,- деді. Сонда Хазреті Омар (р.а.) Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) ашулы түрін байқап: «Біз құдреті күшті Алла тағалаға тәубе қыламыз (Сізді ренжітіп алғанымыз үшін)»,- деді.

93 - Әнас ибн Мәлік (р.а.) риуаят етті: «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) жамағаттың алдына шықты. Адамдар көптеген сұрақтарды қоя берді. Абдулла ибн Хузафа тұрып: «Менің атам кім?»,- деп сұрады. Пайғамбарымыз (с.ғ.с.): «Сенің атаң-Хузафа»,- деді. Кейін Пайғамбарымыз (с.ғ.с.): «Сұрай беріңдер, сұрай беріңдер!»,- деді. Сонда Омар ибн әл-Хаттаб (р.а.) тізерлеп отырды да: «Алла тағаланы Раббымыз деп білдік, Исламды дініміз деп таныдық, Мұхаммедті (с.ғ.с.) Пайғамбарымыз деп таныдық»,- деді. Содан кейін Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) көңілі жайланды»,- деді.

94 - Әнас ибн Мәлік (р.а.) айтты: «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) бірер сөз айтатын болса, түсінікті болу үшін үш рет қайталап айтатын. Ал, егерде біреуге баратын болса, үш рет қайталап сәлемдесетін»,- деді

95 - Әнас ибн Мәлік (р.а.) айтты: «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) бірер сөз айтатын болса, түсінікті болу үшін үш рет қайталап айтатын. Ал, егерде біреуге баратын болса, үш рет қайталап сәлемдесетін»,- деді.

96 - Абдулла ибн Амр (р.а.) айтты: «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) бір сапар кезінде біздің арт жағымызда қалды. Аср намазын оқитын уақытта бізге жетіп алды. Біз дәрет алып жатқан едік. Біздің кейбіріміз суды ысрап етпеуді ойлап аяғымызды дымқыл қолымызбен сипап жатқан едік. Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) дауысын қаттырақ шығарып: «Тозақ отында азапталатын өкшелерге қасірет!»,- деп үш рет қайталап айтты»,- деді.

32-бап. Адамның өзінің отбасына, құлы мен күңіне ілім үйретудің артықтығы туралы

97.1 - Әбу Бурда (р.а.) атасынан естіп риуаят етті: «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) айтты: «Алла тағала үш кісіге екі есе артық сауап жазады:

• 
  Әһли кітап бола тұрып, өзінің Пайғамбарына да, Мұхаммед Пайғамбарға да (с.ғ.с.) иман келтіргенге;
  
• 
  Алла тағаланың және өзінің қожайынының алдындағы борышын өтеген құлға;
  
• 
  Өзінің күңіне ілім-ғылым, әдептілікті үйретіп, сосын азаттық беріп, оған үйленгенге, бұлардың әрқайсына екі есе сауап беріледі»,- деді.