Мектепте «Физика» пәнін оқыту білім алушылардың заманауи технологиялық әлемдегі өмірге дайындауда маңызды мағынаға ие. Жаңартылған мазмұндағы 7-сыныпқа арналған «Физика» пәнін оқытудың мақсаты - білім алушылардың ғылыми дүиетанымдық негіздерін, әлемнің жаратылыстанымдық-ғылыми бейнесін тұтастай қабылдауын, өмірде маңызды практикалық мәселелерді шешуде табиғат құбылыстарын бақылау, жазу, талдау қабілеттерін қалыптастыру. Оқу пәнін оқытудың негізгі міндеттері:
1) білім алушылардың әлемнің заманауи физикалық бейнесінің негізінде жатқан заңдылықтар мен принциптер туралы іргелі білімді, табиғатты танудың ғылыми әдістерін меңгерту;
2) білім алушылардың интелектуалдық, ақпараттық, коммуникативтік және рефлективтік мәдениетін, физикалық экспериментті және зерттеу жұмыстарын орындау дағдыларын дамыту;
• ауырлық күші мен үйкеліс күшінің жұмысын салыстыру («Динамика негіздері» бөлімшесі);
• үстел теннисіне арналған шариктің тебілу биіктігін анықтау («Сақталу заңдары» бөлімшесі); 7-сыныптарға арналған «Физика» пәнінің жаңартылған мазмұндағы үлгілік оқу бағдарламасы 10 зертханалық жұмыс және 22 практикалық жұмыстан тұрады. 7-сыныпта физиканы оқыту математикадан өтілген білім мазмұнымен байланысына негізделеді. Мұғалім оқушылардың 6-сыныпта математиканы оқығанда қандай білім алғанына, 7-сыныпта математика сабақтарында нені қарастыратынына сүйенеді. Мұнда 7-сынып оқушылары қазірдің өзінде координаталық жазықтық және теріс сандармен, әріппен белгілеумен таныс екендігі, формуланы жаза аладытыны есте болу керек. Олар бүтін және бөлшек сандармен әрекеттерді орындауды біледі, арифметикалық ортаны таба алады, сызықтық теңдеулерді шешеді. Оқу жылының ішінде оқушылардың математикалық дайындығы екі белгісізі бар теңдеулер туралы білімімен толықтырылады, олар функция ұғымын және оның графикалық көрсетілімін меңгереді. Физика және химияда көптеген ортақ ұғымдар зерттеледі: атом, молекула, физикалық және химиялық құбылыстар, масса, дененің агрегаттық күйі. Осы шамаларды және оларды қолдану мен түсіндіруде бірдей анықтаманы қолдану қажет. Физика мен биологияда өзарабайланысы ретінде жалпы және ішінара пайымдау болады. Табиғаттың біртұтастығын түсіну қабілеті және физика заңдарының әсері туралы білімі оқушылардың биологиядан алған білімдерін кеңейтуі мүмкін. Ол биологияның әдістерін физикамен байланыстырып пайдаланануды қарастыруға ықпал етеді. Жаңартылған білім беру мазмұнында жетістікке қол жеткізу үшін мыналарды жасау ұсынылады:
• ғылыми тілді қалыптастыру мақсатында оқушылардың сөздік қорын байыту, үш тілдегі физикалық терминдермен таныстыру бойынша жүйелі жұмыстар жүргізу;
• физикалық процестерге диаграммалар, сызбалар, жалпылама және талдау кестелерін жасай білу дағдыларын, баяндау, сипаттау, салыстыру, графикті талдау, қорытынды жасау және жалпылама қорыту (жазбаша және ауызша) дағдыларын қалыптастыру;
• жүргізілген тәжірибелік және зертханалық жұмыстар бойынша кеңейтілген жазбаша есептерді немесе ауызша баяндамаларды дайындай білуді дамыту;
• оқушылардың ауызша және жазбаша сөйлеу мәдениетін, олардың пікірлерінің қисындылығы және дәлелдермен түйінделу дәрежесін арттыру. Оқу бағдарламасының келесі бөлімдері бойынша тақырыпты оқу күрделілігі және тереңдігі деңгейіне назар аудару қажет:
- «7.2.2.8 - күштерді берілген масштабта графикалық түрде көрсету» - оқушыларға қиын емес есептер ұсыну және әртүрлі денелердің қозғалысының нақты мысалында жақсы меңгерілетін «вектор» бастапқы ұғымын енгізу ұсынылады.
- 7.3 «Қатты денелердің, сұйықтықтар мен газдардың қысымы» бөлімінде «Торричелли тәжірибесі» және «Атмосфералық қысым» тақырыптары қаралады. «Физика» оқу пәні бойынша оқу жүктемесінің көлемі 7-сыныпта – аптасына 2 сағатты, оқу жылында 68 сағатты құрайды.
Ұзақ мерзімді жоспардың бөлімі
|
Тақырыптар/ Ұзақ мерзімді жоспардың мазмұны
|
Оқу мақсаттары
|
Сағат саны
|
Мерзімі
|
1-тоқсан
|
7б
|
7в
|
Физика – табиғат туралы ғылым
(2 сағ)
|
Физика – табиғат туралы ғылым
|
7.1.1.1 – Физикалық құбылыстарға мысалдар келтіру
|
1 сағ
|
|
|
Табиғатты зерттеудің ғылыми әдістері
Жиынтық бағалау №1
|
7.1.1.2 – табиғатты зерттеудің ғылыми әдістерін ажырату
|
1 сағ
|
|
|
Физикалық шамалар мен өлшеулер
(4 сағ)
|
Халықаралық бірліктер жүйесі (SI)
|
7.1.2.1 – физикалық шамаларды олардың SI- жүйесіндегі өлшем бірліктерімен сәйкестендіру
|
1 сағ
|
|
|
Скаляр және векторлық физикалық шамалар
|
7.1.2.2 – скаляр және векторлық физикалық шамалар ажырату және мысалдар келтіру
|
1 сағ
|
|
|
Өлшеулер мен есептеулердің дәлдігі.
Үлкен және кіші сандарды ықшамдап жазу
№1 зертханалық жұмыс. «Кішкентай денелердің өлшемін анықтау»
№2-зертханалық жұмыс. «Физикалық шамаларды өлшеу»
Жиынтық бағалау №2
|
7.1.2.3 – үлкен және кіші сандарды жазған кезде еселік және үлестік қосымшаларды білу және қолдану: микро (μ), милли (m), санти (c), деци (d), кило (k) және мега (M);
7.1.3.1 – дененің ұзындығын, көлемін, температурасын және уақытты өлшеу, өлшеу нәтижелерін аспаптардың қателіктерін есепке ала отырып жазу
7.1.3.2 – кішкентай денелердің өлшемін қатарлау әдісі арқылы анықтау;
7.1.3.3 – физика кабинетінде қауіпсіздік ережелерін білу және сақтау
|
1 сағ
|
|
|
1 сағ
|
|
Механикалық қозғалыс
(10 сағ)
|
Механикалық қозғалыс және оның сипаттамасы
Санақ жүйесі
|
7.2.1.1 – келесі терминдердің физикалық мағынасын түсіндіру – материялық нүкте, санақ жүйесі, қозғалыстың салыстырмалылығы, траектория, жол, орын ауыстыру
|
1 сағ
|
|
|
Практикалық жұмыс-1
|
7.2.1.1. мақсатты орындау: орын ауыстыру, жол, жылдамдық
|
1 сағ
|
|
|
Қозғалыстың салыстырмалылығы
|
7.2.1.2 – механикалық қозғалыстың салыстырмалылығына мысалдар келтіру
|
1 сағ
|
|
|
Түзусызықты бірқалыпты және бірқалыпсыз қозғалыстар
|
7.2.1.3 – түзу сызықты бірқалыпты қозғалыс пен бірқалыпсыз қозғалысты ажырата білу
|
1 сағ
|
|
|
Жылдамдық және орташа жылдамдықты есептеу
|
7.2.1.4 – қозғалыстағы дененің жылдамдығы мен орташа жылдамдығын есептеу
|
1 сағ
|
|
|
Практикалық жұмыс-2
|
7.2.1.4 мақсатты орындау: орташа жылдамдықты есептеу
|
1 сағ
|
|
|
Әртүрлі механикалық қозғалыстардың графиктері
|
7.2.1.5 – s -тің t-ға тәуелділік графигін тұрғызуда координаталар осьтерінде және кестелерде өлшем бірліктерін дұрыс белгілеу;
|
1 сағ
|
|
|
Практикалық жұмыс-3
|
7.2.1.6 – дененің орын ауыстыруының уақытқа тәуелділік графигінен келесі жағдайларды анықтау:
(1) дененің тыныштық күйін,
(2) тұрақты жылдамдықпен қозғалысын;
|
1 сағ
|
|
|
Практикалық жұмыс-4
Жиынтық бағалау №3
|
7.2.1.7 – бірқалыпты қозғалған дененің орын ауыстыруының уақытқа тәуелділік графигінен жылдамдығын анықтау
|
1 сағ
|
|
|
№ 1 Тоқсандық жиынтық бағалау
|
1 сағ
|
|
|
2-тоқсан
|
|
|
|
Тығыздық
(4 сағ)
|
Практикалық жұмыс-5
|
7.2.1.1.-7.2.1.4 мақсаттарын орындау: мәтіндік жаттығулар
|
1 сағ
|
|
|
Практикалық жұмыс-6
|
7.2.1.5.-7.2.1.7 мақсаттарын орындау: кесте толтыру, графиктермен жұмыс
|
1 сағ
|
|
|
Масса және денелердің массасын өлшеу
|
7.2.2.11 – электронды, серіппелі, иінді таразылардың көмегімен дененің массасын өлшеу
|
1 сағ
|
|
|
Дұрыс және дұрыс емес пішінді денелердің көлемін өлшеу
|
7.2.2.12 – әртүрлі пішіндегі қатты дененің немесе сұйықтың көлемін өлшеу үшін өлшеуіш цилиндрді (мензурка) қолдану
|
1 сағ
|
|
|
Заттың тығыздығы және тығыздықтың өлшем бірлігі.
№3 зертханалық жұмыс. «Сұйықтар мен қатты денелердің тығыздығын анықтау»
|
7.2.2.13 – тығыздықтың физикалық мағынасын түсіндіру;
7.2.2.14 – сұйықтар мен қатты денелердің тығыздығын тәжірибе арқылы анықтау;
7.1.3.3 – физика кабинетінде қауіпсіздік ережелерін білу және сақтау
|
1 сағ
|
|
|
Практикалық жұмыс-7
Жиынтық бағалау №4
|
7.2.2.15 – тығыздықтың формуласын есептер шығаруда қолдану
|
1 сағ
|
|
|
Денелердің өзара әрекеттесуі
(8 сағ)
|
Инерция құбылысы
|
7.2.2.1 – инерция құбылысын түсіндіру және мысалдар келтіру
|
1 сағ
|
|
|
Күш
|
7.2.2.2 – күнделікті өмірден күштердің әрекет етуіне мысалдар келтіру
|
1 сағ
|
|
|
Тартылыс құбылысы және ауырлық күші. Салмақ
|
7.2.2.10 – масса, салмақ және ауырлық күші ұғымдарын ажырату
|
1 сағ
|
|
|
№4 зертханалық жұмыс. «Серпімді деформацияларды зерделеу»
|
7.2.2.4 – серпімділік күшінің серіппенің ұзаруына тәуелділік графигінен қатаңдық коэффициентін анықтау;
7.1.3.3 – физика кабинетінде қауіпсіздік ережелерін білу және сақтау
|
1 сағ
|
|
|
Деформация
|
7.2.2.3 – пластикалық және серпімді деформацияларды ажырату, мысалдар келтіру
|
1 сағ
|
|
|
Серпімділік күші. Гук заңы
Практикалық жұмыс-8
|
7.2.2.5 – Гук заңының формуласы бойынша серпімділік күшін есептеу
|
1 сағ
|
|
|
Үйкеліс күші.
Үйкеліс әрекетін техникада ескеру
№5 зертханалық жұмыс. «Сырғанау үйкеліс күшін зерттеу»
Жиынтық бағалау №5
|
7.2.2.6 – тыныштық, домалау және сырғанау үйкелістерін сипаттау;
7.2.2.7 – үйкеліс күшінің пайдасы мен зиянына мысалдар келтіру
|
1 сағ
|
|
|
2- Тоқсандық жиынтық бағалау
|
1 сағ
|
|
|
Бір түзу бойымен денеге әрекет еткен күштерді қосу
(Практик-қ жұмыс-9)
|
7.2.2.8 – күштерді берілген масштабта графикалық түрде көрсету;
7.2.2.9 – денеге әсер ететін және бір түзудің бойымен бағытталған күштердің тең әрекетті күшінің модулі мен бағытын анықтау
|
1 сағ
|
|
|
3-тоқсан
|
|
Қысым
(16 сағ)
|
Практикалық жұмыс-10
|
7.2.2.1.-7.2.2.9 мақсаттарды
орындау: күш түрлерін
есептеу
|
1 сағ
|
|
|
Газдардың сұйықтар және қатты денелердің молекулалық құрылымы
|
7.3.1.1 – заттардың молекулалық құрылысы негізінде, газдардың сұйықтар мен қатты денелердің құрылымын сипаттау
|
1 сағ
|
|
|
Практикалық жұмыс-11
|
7.3.1.1. мақсатты орындау: кристалл және аморф денелердің қасиеттері
|
1 сағ
|
|
|
Қатты денелердегі қысым
|
7.3.1.2 – қысымның физикалық мағына-сын түсіндіру және өзгерту әдістерін сипаттау
|
1 сағ
|
|
|
Практикалық жұмыс-12
|
7.3.1.3 – есептер шығаруда қатты дененің қысымының формуласын қолдану
|
1 сағ
|
|
|
Сұйықтар мен газдардағы қысым, Паскаль заңы
|
7.3.1.4 – газ қысымын молекулалық құрылым негізінде түсіндіру
|
1 сағ
|
|
|
Практикалық жұмыс-13
|
7.3.1.5 – сұйықтардағы гидростатикалық қысымның формуласын шығару және оны есептер шығаруда қолдану
|
1 сағ
|
|
|
Қатынас ыдыстар
|
7.3.1.6 – қатынас ыдыстарды қолдануға мысалдар келтіру
|
1 сағ
|
|
|
Гидравликалық машиналар
|
7.3.1.7 – гидравликалық машиналардың жұмыс істеу принципін сипаттау;
7.3.1.8 – гидравликалық машиналарды қолдану кезіндегі күштен ұтысты есептеу
|
1 сағ
|
|
|
Атмосфералық қысым. Атмосфералық қысымды өлшеу
|
7.3.1.9 – атмосфералық қысымның табиғатын түсіндіру және оны өлшеудің әдістерін ұсыну
|
1 сағ
|
|
|
Манометрлер. Сорғылар
|
7.3.1.10 – манометр мен сорғылардың жұмыс істеу принципін сипаттау
|
1 сағ
|
|
|
Архимед күші
|
7.3.1.11 – кері итеруші күшті анықтау және оның сұйыққа батырылған дененің көлеміне тәуелділігін зерттеу
|
1 сағ
|
|
|
№ 6 зертханалық жұмыс. «Архимед заңын зерделеу»
|
7.1.3.3 – физика кабинетінде қауіпсіздік ережелерін білу және сақтау
|
1 сағ
|
|
|
Кері итеруші күш
|
7.3.1.12 – сұйықтар мен газдардағы кері итеруші күштің табиғатын түсіндіру;
|
1 сағ
|
|
|
Практикалық жұмыс-14
|
7.3.1.13 – есептер шығаруда Архимед заңын қолдану
|
1 сағ
|
|
|
Денелердің сұйықта жүзу шарттары
|
7.3.1.14 – дененің сұйықта жүзу шарттарын зерттеу
|
1 сағ
|
|
|
|
№ 7 зертханалық жұмыс. «Дененің сұйықта жүзу шарттарын анықтау»
Жиынтық бағалау №6
|
7.1.3.3 – физика кабинетінде қауіпсіздік ережелерін білу және сақтау
|
1 сағ
|
|
|
Жұмыс және қуат
(2 сағ)
|
Механикалық жұмыс
Қуат
|
7.2.3.1 – механикалық жұмыс ұғымының физикалық мағынасын түсіндіру;
7.2.3.7 – қуат ұғымының физикалық мағынасын түсіндіру;
|
1 сағ
|
|
|
Практикалық жұмыс-15
Жиынтық бағалау №7
|
7.2.3.8 – механикалық жұмыс пен қуаттың формулаларын есептер шығаруда қолдану
|
1 сағ
|
|
|
3 - Тоқсандық жиынтық бағалау
|
1 сағ
|
|
|
|
Практикалық жұмыс-16
|
7.2.3.1.-7.2.3.8. мақсаттарды орындау: Жұмыс. Қуат.
|
1 сағ
|
|
|
Энергия
(4 сағ)
|
Кинетикалық энергия.
Практикалық жұмыс-17
|
7.2.3.2 – механикалық энергияның екі түрін ажырату;
7.2.3.3 – кинетикалық энергия формуласын есептер шығаруда қолдану
|
1 сағ
|
|
|
4-тоқсан
|
|
|
Потенциалдық энергия
Практик-қ жұмыс-18
|
7.2.3.4 – жоғары көтерілген дене үшін потенциалдық энергияның формуласын қолдану
|
1 сағ
|
|
|
Энергияның сақталуы және айналуы
|
7.2.3.5 – энергияның түрленуіне мысалдар келтіру
|
1 сағ
|
|
|
Практик-қ жұмыс-19
Жиынтық бағалау -8
|
7.2.3.6 – механикалық энергияның сақталу заңын есептер шығаруда қолдану
|
1 сағ
|
|
|
Күш моменті
(7 сағ)
|
Жай механизмдер
|
7.2.4.1 – «Механиканың алтын ережесін» тұжырымдау және қарапайым механизмдердің қолданылуына мысалдар келтіру;
7.2.4.2 – күш моменті ұғымының физикалық мағынасын түсіндіру
|
1 сағ
|
|
|
Дененің массалық центрі
№8 зертханалық жұмыс.
«Жазық фигураның массалар центрін анықтау»
|
7.2.4.3 – жазық фигураның массалық центрін тәжірибеде анықтау
|
1 сағ
|
|
|
№9 зертханалық жұмыс. «Иіндіктің тепе-теңдік шарттарын анықтау»
|
7.2.4.5 – тәжірибеде иіндіктің тепе-теңдік шарттарын анықтау;
7.1.3.3 – физика кабинетінде қауіпсіздік ережелерін білу және сақтау
|
1 сағ
|
|
|
Иіндіктің тепе-теңдік шарты
|
7.2.4.4 – тепе-теңдікте тұрған денелер үшін күш моменттер ережесін тұжырымдау
|
1 сағ
|
|
|
Практик-қ жұмыс-20
|
7.2.4.4.-7.2.4.5.мақсаттарды орындау: иіндіктің тепе-теңдік шарттарын есептер шығаруда қолдану
|
1 сағ
|
|
|
Пайдалы әрекет коэффициенті
Практик-қ жұмыс-21
|
7.2.4.6 – көлбеу жазықтықтың пайдалы әрекет коэффициентін тәжірибеде анықтау
|
1 сағ
|
|
|
№10 зертханалық жұмыс. «Көлбеу жазықтықтың пайдалы әрекет коэффициентін анықтау»
Жиынтық бағалау №9
|
7.1.3.3 – физика кабинетінде қауіпсіздік ережелерін білу және сақтау
|
1 сағ
|
|
|
Жер және Ғарыш
(3 сағ)
|
Аспан денелері туралы ғылым
|
7.7.1.1 – геоцентрлік және гелиоцентрлік жүйелерді салыстыру
|
1 сағ
|
|
|
Күн жүйесі
Практик-қ жұмыс-22
|
7.7.1.2 – Күн жүйесінің нысандарын жүйелеу
|
1 сағ
|
|
|
Күнтізбе негіздері (тәулік, ай, жыл)
Жиынтық бағалау-10
|
7.7.1.3 – жыл мезгілдерінің ендіктерге байланысты ауысуы және күн мен түннің ұзақтығын түсіндіру
|
1 сағ
|
|
|
4 - Тоқсандық жиынтық бағалау
|
1 сағ
|
|
|
Білім қорытындылау сабағы
|
1 сағ
|
|
|