«Білім ағашы» әдісі: 1 2 4 5

• «Білім ағашы» әдісі:

• 1

• 2

• 4

• 5

• 6

• 9

• 2

• 1

• 3

• 4

• 6

• 8

• 3

• 10

• 3

• 2

• 1

• 5

• 7

• (Кез келген элемент атомының өзіне электрон
• тарту және өзінен электронды тебу қабілетін
• қоса сипаттау үшін саластырмалы электртерістік
• деп аталатын шама қолданылады)

• Электртерістігі ең үлкен элемент.

• (фтор)

• Электртерістігі ең төмен элемент.

• (франций)

• Период бойынша электртерістік қалай өзгереді?

• (солдан оңға қарай өседі)

• Топ бойынша электртерістік қалай өзгереді?

• (жоғарыдан төменге қарай кемиді)

• Қандай байланысты коваленттік деп атайды?

• (ортақ электрондық жұптар пайда болу арқылы
• түзілетін байланысты коваленттік деп атайды)

• Коваленттік полюссіз байланыс деп қандай байланыс түрін атайды?

• (коваленттік полюссіз байланыс
• электртерістіктері бірдей
• бейметал атомдар арасында түзіледі)

• Коваленттік полюсті байланыс деген қандай байланыс?

• (электртерістіктерінде айырмашылықтары
• бар әртүрлі бейметал атомдары
• арасында пайда болады)

• Иондық байланыс деп қандай байланыс түрін атайды?

• (Иондық байланыс кезінде атомдар
• электрондарын беріп жіберу немесе
• қосып алу арқылы оң не теріс зарядталады.
• Мұндай зарядталған атомдар иондар деп
• аталады: катиондар мен аниондар.
• Қарама-қарсы зарядталған иондар
• арасындағы байланысты иондық
• байланыс деп атайды)

• Қандай байланысты металдық деп атайды?

• (Металл иондары мен бос электрондар
• арасында түзілетін байланысты
• металдық байланыс деп атайды)

• Келесі элементтерді электртерістігі өсу реті бойынша ата: фосфор, магний, кремний, натрий, күкірт, алюминий, хлор.

• (натрий, магний, алюминий, кремний, фосфор, күкірт, хлор)

• Келесі элементтерді электртерістігі кему реті бойынша ата: германий, қорғасын, кремний, қалайы, көміртек.

• (көміртек, кремний, германий, қалайы, қорғасын)

• Мына заттардағы химиялық байланыстың типін анықтаңдар:
• N2, Na2S, SO2, Fe.

• (N2 –ковалеттік полюссіз,
• Na2S -иондық,
• SO2 –коваленттік полюсті,
• Fe -металдық)

• Мына заттардағы химиялық байланыстың типін анықтаңдар: P2O5, O2, Au, Ca3P2.

• (P2O5 –коваленттік полюсті,
• O2 –коваленттік полюссіз,
• Au -металдық,
• Ca3P2 -иондық)

• Мына заттардағы химиялық байланыстың типін анықтаңдар: Сu, P4, CO2, K3N.

• (Сu – металдық,
• P4 – коваленттік полюссіз,
• CO2 – коваленттік полюсті ,
• K3N - иондық)

• Мына заттардағы химиялық байланыстың типін анықтаңдар:
• BaCl2, Ag, CH4, Br2.

• (BaCl2 - иондық,
• Ag - металдық,
• CH4 – коваленттік полюсті,
• Br2 – коваленттік полюссіз)

• Қосылыстағы элементтердің массалық қатынастарын есептеңдер: NO2

• (m(N):m(O)= 14:32= 7:16)

• Қосылыстағы элементтердің массалық үлестерін есептеңдер: SO2.

• (ω(S)=33,33%, ω(O)=66,67%)

• 102 грамм алюминий оксидінде неше грамм алюминий болатының есептеңдер?

• (m(Al)= 54 г)

• Бағалау парағы
• Топ _____________ Топ жетекшісі _______________________

• Баллдарды бағаға аудару:
• 1-2 балл – баға «3»
• 3-4 балл – баға «4»
• 5 балл және одан жоғары – баға «5»
• Топ жетекшісі топ мүшелеріне бағаларын айтуға тиісті

• Кристалл торларының түрлері. Заттардың қасиеттерінің құрылысына тәуелділігі.

• Сабақ тақырыбы:

• Сабақ мақсаттары:
• молекулалық, атомдық және иондык кристалл торлары туралы ақпаратты қабылдау;
• заттардың қасиеттері кристалл торлардың түріне байланысты екенін және кристалл торлардың әр түріне химиялық байланыстың қандай түрі сәйкес келетінін ұғыну.

Заттар – денелерді құраушылар

• Заттардың
• күйлері

• Қатты

• Сұйық

• Газтектес

• Қатты заттар

• Аморфты
• Белгілі балқу температурасы болмайды,
• Бөлшектер ретсіз орналасады
• шайыр
• шыны
• пластилин
• балауыз
• пластмасса

• Кристалдық
• Балқу температурасы белгілі бір шамада
• Бөлшектері кеңістікте белгілі бір ретпен орналасады
• Натрий хлориді
• графит металдар

Аморфты заттар

Кристалдық заттар

• Заттардың кристалдық торы –бұл заттарды құрайтын бөлшектердің (атом, молекула, иондар) кеңістікте белгілі ретпет орналасуы. Бөлшектердің орналасу нүктелері кристалдық тор түйіндері деп аталады

Кристалдық тор типтері

• Иондық

• Атомдық

• Молекулалық

• Металдық

• Тапсырма
• Төрт топқа:
• Na: атомдық кристалдық тор типіне сипаттама беру.
• Cl: молекулалық кристалдық тор типіне сипаттама беру.
• P: иондық кристалдық тор типіне сипаттама беру.
• Al: металдық кристалдық тор типіне сипаттапа беру.
• Әр топ сипаттаманы келесі жоспар бойынша береді:
• 1. кристалдық тор типінің сызбасы;
• 2. кристалдық тор түйндеріндегі бөлшектер;
• 3. кристалдық тор түйіндеріндегі бөлшектер арасындағы байланыс түрі;
• 4. берілген кристалдық тор тән химиялық заттардың қасиеттері;
• 5. берілген кристалдық тор тән заттарға мысалдар.

• Бекітуге арналған тапсырмалар

• Сұрқтарға жауап беру.
• Суретте шартты түрде заттардың кристалдық торлары бейнеленген.
• Бұл заттардың кристалдық торлары қандай?

• 2. Кристалдық тор деген не?
• 3. Кристалдық тор түйіні деп нені атайды?
• 4. Бұл жай зат жылтыр ақ түсті, одан фольга,сым жасайды. Бұл заттың кристалдық торы қандай?
• 5. Сутегі ең жеңіл газ. Оның кристалдық торы қандай?
• 7. Бензол – түссіз, мөлдір, сұйық зат, суда ерімейді, ерекше иісі бар. Оның кристалдық торы қандай?
• 8. Кремнезем суда ерімейді, балқу температурасы 1728°С. Оның кристалдық торы қандай?
• 9. Аморфты заттар деген қандай заттар?
• 10. Күкіртсутектің балқу температурасы -85,5°С, ал калий йодидінің балқу температурасы 686°С. Бұл заттардың кристалдық торлары қандай?
• 11. Калий селитрасы – ақ, суда жақсы еритін кристалдық зат. Оның ерітіндісі электр тогын жақсы өткізеді. Бұл затты минералдық тыңайтқыш ретінде қолданады. Бұл заттың кристалдық торы қандай?

• 2. Дұрыс ба, әлде бұрыс ба?
• 1. Барлық газды заттар қатты күйде құрылысы молекулалық кристалдық торлы болады.
• 2. Барлық қатты заттар кристалдық құрылысты болады.
• 3. Егер заттың кристалдық торы атомдық болса, онда ол қиын балқиды.
• 4. Фторсутектің балқу температурасы -83°С. Оның кристалдық торы атомдық.
• 5. Молекулалық кристалдық тордың беріктігі ең төмен.

• Үй жұмысы
• §30, № 4,5 тапсырмаларды
• дәптерге орындау

• Рефлексия

• Тақырыпты қандай деңгейде түсінгендеріне талдау жасап, келесі кері байланыс парағын толтырыңдар.
• Сабақта не үйрендіңдер? Келесі тестке жауап беріңдер.
• Оқушының аты-жөні___________________________________
• Тест (алған білімі мен дағдылырына өзін- өзіне талдау жасау)

• Топ жетекшілері өз топтарындағы оқушылардың жинаған балдары мен бағаларын айтады.

• Бағалау

• Кристалдық заттар деп құрамындағы бөлшектері белгілі бір реттілікпен орналасатын заттарды атайды. Қатты заттарды құраушы бөлшектердің кристалдық құрылысы болатыны рентген сәулесінің көмегімен дәлелденген. Кристалдарда бөлшектер (атомдар, иондар, молекулалар) геометриялық дұрыс ретпен белгілі бір аралықта орналасады. Осындай құрылымдарды кристалдық торлар деп атайды, ал онда белгілі реттілікпен орналасқан бөлшектерді тор түйіндері деп атайды. Байланыс типтеріне және бөлшектер түрлеріне қарай кристалдық торлар: атомдық, молекулалық, иондық және металдық болып бөлінеді.