Инженерлік-техническалық интеллигенцияның қоғамның әлеуметтік құрылымындағы орны мен рөлі - Инженерлік-техническалық интеллигенцияның қоғамның әлеуметтік құрылымындағы орны мен рөлі
- Интеллигенция – саны жағынан екінші әлеуметтік топ болды. Интеллигенцияның жалпылай қабылданған анықтамасы – оны жоғары немесе орта арнаулы білімі бар ой еңбегінің жоғары біліктенген үлкен топтағы қызметкерлері ретінде сипаттайды.
Интеллигенция біртекті емес, ол әртүрлі қабаттарды, топтарды, әлеуметтік – кәсіби отрядтар мен басқаларды өз ішіне кіргізеді. - Интеллигенция біртекті емес, ол әртүрлі қабаттарды, топтарды, әлеуметтік – кәсіби отрядтар мен басқаларды өз ішіне кіргізеді.
- Біліктілдік қатынасында интеллигенция:
- Орта арнаулы білімі бар қызметкерлерге;
- Жоғары білімді мамандар;
- өте жоғары квалификациядағы мамандарға жіктеледі.
Тұрғылықты қызмет орнына байланысты интеллигенция құрылымында - Тұрғылықты қызмет орнына байланысты интеллигенция құрылымында
- қалалық және
- селолық
- интеллигенцияны атап көрсетеді.
- 1980 жылы Кеңес Одағының 80 % дипломды мамандары қалалы жерде жұмыс істеді.
Интеллигенция құрамына мына әлеуметтік – кәсіби отрядтар кіреді: - Интеллигенция құрамына мына әлеуметтік – кәсіби отрядтар кіреді:
- өндірістік;
- медицина қызметкерлері;
- педагогтар;
- мәдени – ағарту және көркемөнер саласындағылар;
- әкімшілік-кеңсе қызметкерлері;
- ғылыми интеллигенция;
- әскерилер.
Инженерлік – техникалық интеллигенция құрамына техникалық – экономикалық интеллигенцияның “кіші отрядтары” кіреді (экономистер, еңбекті ұйымдастыру, өндірісті материалды – техникалық қамтамасыз ету мамандары, т.б.). - Инженерлік – техникалық интеллигенция құрамына техникалық – экономикалық интеллигенцияның “кіші отрядтары” кіреді (экономистер, еңбекті ұйымдастыру, өндірісті материалды – техникалық қамтамасыз ету мамандары, т.б.).
- Өндіріс интеллигенциясының басқа үлкен тобы – ауыл шаруашылығы мамандары.
- Қазіргі жағдайда шартты түрде өндірістік-гуманитарлық деп атауға болатын өндірістік интеллигенцияның жаңа “кіші отрядтарының” қалыптаса бастағанын байқауға болады.
Статистикалық құжаттарда «инженер-техникалық қызметкерлер» (ИТК) өнеркәсіп-өндірістік құрамының категориясы ретінде қарастырылады. - Статистикалық құжаттарда «инженер-техникалық қызметкерлер» (ИТК) өнеркәсіп-өндірістік құрамының категориясы ретінде қарастырылады.
- Бірақ, бұл мамандар өндірістік емес салаларда да кең таралған. Мұнда ИТК туралы емес, инженерлер мен техниктер жайлы айту керек.
- Екіншіден, интеллигенция тек қызметкерлердің белгілі бір қабаты ғана емес, ол бүкіл қоғам аумағындағы қызметі бар ерекше әлеуметтік топ.
Инженерлік–техникалық интеллигенция ғылыми–техникалық интеллигенциямен бірге, ғылыми– техникалық революцияның (ҒТР) басты субъектісі ретінде маңызды қызмет атқарады. - Инженерлік–техникалық интеллигенция ғылыми–техникалық интеллигенциямен бірге, ғылыми– техникалық революцияның (ҒТР) басты субъектісі ретінде маңызды қызмет атқарады.
- ҒТР-ның жалпы белгілеріне мыналар жатады:
- масштабтылығы (яғни әлемдік сипаты);
- өтіп жатқан өзгерістердің жылдам қарқыны;
- әлеуметтік-экономикалық маңыздылығы.
Инженерлік – техникалық интеллигенцияның әлеуметтік дамуындағы маңызды мәселе – оның әлеуметтік жылжымалылығы болып табылады. Бұл жылжымалылық құбылысы горизанталды әлеуметтік жылжымалылық және вертикальді жылжымалылық болып екіге бөлінеді. Бұл түсінік, дара адамның бір әлеуметтік қабаттан басқа қабатқа ауысуын, ал кең мағынасында - қоғамның әлеуметтік субъектісінің жағдайының, орнының өзгеруін білдіреді.. - Инженерлік – техникалық интеллигенцияның әлеуметтік дамуындағы маңызды мәселе – оның әлеуметтік жылжымалылығы болып табылады. Бұл жылжымалылық құбылысы горизанталды әлеуметтік жылжымалылық және вертикальді жылжымалылық болып екіге бөлінеді. Бұл түсінік, дара адамның бір әлеуметтік қабаттан басқа қабатқа ауысуын, ал кең мағынасында - қоғамның әлеуметтік субъектісінің жағдайының, орнының өзгеруін білдіреді..
Қазақстандағы техникалық – инженерлерді даярлау негізінен қандай бағытта болды: - Қазақстандағы техникалық – инженерлерді даярлау негізінен қандай бағытта болды:
- Негізінен республикадан тыс жерлерде, Ресей Федерециясы жоғары оқу орындарында білім алу арқылы.
- Жоғары оқу орындарына түсу үшін жұмысшылардың дайындық факультеттері құрылды
- тәжірибелі мамандарды, жұмысшыларды инженерлік және жетекшілік қызметтерге тарту шараларын жүргізу кең көлемде жүргіздірді.
Халық арасында техникалық білімді насихаттау мен ұлттық техникалық–инженер кадрларды дайындауда Қазақстанға индустриялық өндіріс орныдарын салуға келеген орыс, украин жұмысшыларының көмегі кеңінен пайдаланылды. - Халық арасында техникалық білімді насихаттау мен ұлттық техникалық–инженер кадрларды дайындауда Қазақстанға индустриялық өндіріс орныдарын салуға келеген орыс, украин жұмысшыларының көмегі кеңінен пайдаланылды.
- Қазақстандағы ұлттық инженер–техникалық кадрларды оқыту мен тәрбиелеуде, әрі оның қалыптасуында еліміздің өнеркәсіп пен өндіріс орындары зор үлесін тигізді
- Қазақстанның мәдениеті мен экономикасының көтерілуі, өндірістің дамуы, инженер-техникалық кадрлар даярлайтын оқу орындарының Қазақтанның өзінде ашылуына зор ықпал жасады.
Қазақтан шыққан тұңғыш инженер Мұхамеджан Тынышпаев болатын. Ол патша заманында Петрбургтен жоғары техникалық білім алған, темір жол саласындағы әйгілі маман, атақты Түріксіб темір жолы құрылысының бас инженері болды. - Қазақтан шыққан тұңғыш инженер Мұхамеджан Тынышпаев болатын. Ол патша заманында Петрбургтен жоғары техникалық білім алған, темір жол саласындағы әйгілі маман, атақты Түріксіб темір жолы құрылысының бас инженері болды.
- Қазақстанның ғылым академиясының тұңғыш президенті Қаныш Имантайұлы Сәтбаевтың мамандығы да инженер-геолог болатын.
- Әйгілі жазушы “Көшпенділер” трилогиясының авторы Ілияс Есенберлин геологтың етігін киіп, балғасын ұстап, бүкіл Қазақстанды жаяу шаралаған инженер.
Қазақ кен-металлургия институтының түлектері, Ұлы Отан соғысының ардагерлері М. Рамазанов, Ғ.М. Есіркегенов, О. Ахметов, А. Насырханов, Н. Сырғабеков және басқалар институтты бітіргеннен кейін ірі өндірістік кәсіпорындардың басшылары болып қызмет атқарды, олардың көпшілігі педогогикалық қызметпен және ғылыммен айналысып, ірі жетістіктерге жетті. - Қазақ кен-металлургия институтының түлектері, Ұлы Отан соғысының ардагерлері М. Рамазанов, Ғ.М. Есіркегенов, О. Ахметов, А. Насырханов, Н. Сырғабеков және басқалар институтты бітіргеннен кейін ірі өндірістік кәсіпорындардың басшылары болып қызмет атқарды, олардың көпшілігі педогогикалық қызметпен және ғылыммен айналысып, ірі жетістіктерге жетті.
Букетов Евней Арыстанұлы. Инженерлік еңбектің әлеуметтік – кәсіби мәселелері. - Инженерлік еңбектің әлеуметтік – кәсіби мәселелері.
- Инженер еңбегі ең әуелі материалдық өндірісте пайда болды, өнеркәсіпте, транспорт пен байланыс, құрылыс саласында қолданыс тауып, қанат жайды. Бүгінгі заманда, ғылым мен техниканың шарықтап дамуы барысында инженерлік – еңбек экономиканың барлық саласынан бастап, ақпарааттық әлем, білім, мәдениет, өнер, тұрмыс, т.б. қысқасы, өмірдің бүкіл өңірін тұтас қамтыды
Инженер еңбегінің басты ерекшеліктері: - Инженер еңбегінің басты ерекшеліктері:
- Біріншіден, инженер еңбегі - өндіруші, өнім шығарушы еңбек, ол материалдық және рухани құндылық жасайды. Болашақ өнімді жобалап, оларды ұйымдастырады.
- Екіншіден инженерлік іс - әрекеттің әмбебаптық сипатына байланысты, еңбектің көптеген түрлері оны ерекшелендіреді, олар жүздеген инженерлік кәсіпте, мамандықтар мен мамандандыруда іске асырылуда.
- Үшіншіден, инженерлік еңбек үлкен шығармашылық мән – мағынаға және сипатқа ие. Шығармашылық сипат – еңбектің көптеген түрлеріне тән.
Төртіншіден, инженерлік еңбектің маңызды белгісі - өндірісті басқарудағы ерекше рөлі. - Төртіншіден, инженерлік еңбектің маңызды белгісі - өндірісті басқарудағы ерекше рөлі.
- Инженерлік еңбектің тағы бір ерекшелігі – ҒТР жағдайында оның қоғам алдындағы жауапкершілігінің барынша артып, экономикалық нәтижелерінің аумағы мен мәні жағынан да маңызының күшеюі.
Инженер еңбегі мынандай бөліктерге жіктеледі: - Инженер еңбегі мынандай бөліктерге жіктеледі:
- Болашақ шығаратын өнімге қатысты ізденіс, зерттеу жұмыстарын жүргізу;
- өнімнің конструкциясын жетілдіру, жаңалау;
- өндірісті техникалық тұрғыдан дайындау;
- өндірістік процесті ұйымдастыру;
- еңбек ұжымын басқару.
Инженерлік еңбектің күрделі құрылымы әртүрлі кәсіпте, мамандықта, лауазымда, білгірлік дәрежесіне сәйкес инженер санаттарының қалыптасуының объективті алғышарты болып саналады. - Инженерлік еңбектің күрделі құрылымы әртүрлі кәсіпте, мамандықта, лауазымда, білгірлік дәрежесіне сәйкес инженер санаттарының қалыптасуының объективті алғышарты болып саналады.
- Инженерлік кәсіп – негізінен алғанда материалдық өндіріс саласындағы техникалық – технологиялық және ұйымдастырушылық басқару мәселерін шешуде пайдаланатын арнайы білім мен білгірліктің, дағды мен қабілеттің жиынтығына сүйенетін еңбек әрекеттерінің түрі. Кәсіптер инженерлік мәселелерді шешудің тәсілдері мен амалдарына қарай бөлінеді. өндірістің салалық ерекшеліктеріне байланысты біртектес кәсіптердің өзі, әр-алуан білім мен дағдыны қажет етуі мүмкін. Ең бастысы – инженерлердің өз кәсібін терең игеруінде.
Инженерлік мамандық – кәсіптік білгірлікті инженерлік қызметтің нақты сапасында пайдалануды білдіреді. Инженерлік еңбекті мамандандыру – негізгі үш бағытта жүзеге асады: - Инженерлік мамандық – кәсіптік білгірлікті инженерлік қызметтің нақты сапасында пайдалануды білдіреді. Инженерлік еңбекті мамандандыру – негізгі үш бағытта жүзеге асады:
- Салалық мамандандыру (инженер – металург, тау – кен инженері, мұнай, машина жасау өндірісінде, т.б. инженерлер). Бұл да кәсіп ішіндегі еңбек бөлінісіне қатысты. Мысалы : технолог кәсібі мамандық бойынша жіктеледі – машина жасау технологиясы, мұнай мен газ технологиясы, т.б.
Еңбек операциясының мазмұны бойынша мамандандыру. Бұл ақпараттық операциялар (ғылыми – техникалық ақпараттарды іздеу, жинау, өңдеу), логикалық ойлау операциялары (өндіріс процесінің жоспарын талдау, есептеу), ұйымдастырушылық операциялары (өндірісті ұйыдастыру, үйлестіру жүйесі, бақылау, т.б.). инженер еңбегінде қайсы еңбек операциялары басым түсіп, ерекше орын алуына орай инженер-зерттеуші, инженер-жобалаушы, инженер-конструкттор, т.б. болып бөлінеді. - Еңбек операциясының мазмұны бойынша мамандандыру. Бұл ақпараттық операциялар (ғылыми – техникалық ақпараттарды іздеу, жинау, өңдеу), логикалық ойлау операциялары (өндіріс процесінің жоспарын талдау, есептеу), ұйымдастырушылық операциялары (өндірісті ұйыдастыру, үйлестіру жүйесі, бақылау, т.б.). инженер еңбегінде қайсы еңбек операциялары басым түсіп, ерекше орын алуына орай инженер-зерттеуші, инженер-жобалаушы, инженер-конструкттор, т.б. болып бөлінеді.
Функционалдық мамандану (инженер – энергетик, химик, электроншы, т.б.). - Функционалдық мамандану (инженер – энергетик, химик, электроншы, т.б.).
- Бұл - өнеркәсіптің әртүрлі салаларында өндірістің жалпы техникалық негіздерінің дамуымен байланысты (энергетика, электротехника, электроника, т.б.) ортақ негізді арқау еткен инженерлік мамандықтар пайда бола бастады.
Инженерлік – техникалық қызметкерлердің (ИТҚ) тиімді біліктілікті құрылымын қалыптастырудың маңызды факторларының бірі - әртүрлі біліктілікті дәрежедегі қызметкерлердің ұтымды арақатынасын қалыптастыру. Ол бірінші кезекте, дипломды инженерлер мен техникалық қызметкерлердің оңтайлы арақатысына негізделуі қажет. - Инженерлік – техникалық қызметкерлердің (ИТҚ) тиімді біліктілікті құрылымын қалыптастырудың маңызды факторларының бірі - әртүрлі біліктілікті дәрежедегі қызметкерлердің ұтымды арақатынасын қалыптастыру. Ол бірінші кезекте, дипломды инженерлер мен техникалық қызметкерлердің оңтайлы арақатысына негізделуі қажет.
Достарыңызбен бөлісу: |
