ЫҚтимал қауіпсіздік жағдайында және терроризм актісінжасау, сондай-ақ терроризмге қарсы операция жағдайында азаматтардың Қимыл-әрекеттеріне әдістемелік ұсыныстар

• ешқашан танымайтын адамнан дорбаны және сөмкені алмаңыз, өзіңіздің жүгіңізді қараусыз қалдырмаңыз;

• әр отбасында өзінің төтенше жағдайларды жасайтын іс-қимыл жоспары болуы тиіс, отбасының барлық мүшелерінде телефон нөмірі, электрондық поштаның адресі болуы қажет;

• шұғыл жағдай болған жағдайда отбасыңыздың мүшелерімен кездесе алатын белгілі орын белгілеу қажет;

• эвакуациялау кезінде бірінші кезекте қажет болатын заттардың жинағын және құжаттарды алыңыз;

• әрдайым жайдан шығатын қосымша шығу есіктің орналасу жерін біліп жүріңіз;

• лифтті пайдаланбаңыз;

• қандай да жағдай болса да, күйбелектікке салынбаңыз.

• әңгімелесу барысында қоңырау шалып жатқан адамның жынысын, жасын және сөйлеу ерекшеліктерін белгілеп алыңыз;

• әңгіме туралы тез арада құқық қорғау органдарына хабарлаңыз;

• әңгіме фактісі және оның мақмұны туралы ешкімге айтпаңыз;

• ақпаратты білетін адамдардың санын барынша шектеңіз;

• егер телефон нөмірі автоматты түрде белгілеген жағдайда, кездейсоқ жоғалтып алмау үшін оны дәптерге жазып алыңыз;

• дыбысты жазып алатын құралдың пайдаланған жағдайда, тез арада әңгіме жазылған кассетаны алып алыңыз (минидиск) және оны сақтау шараларын қолданыңыз.

Міндетті түрде оның орнына басқасын салып қойыңыз.
Қоңырау шалып жатқан адамның сөйлеу ерекшеліктерін ескеріңіз

Дауысы: қатты/баяу, төмен/жоғары.

Сөйлеу дағдысы: анық, бұзылған, тұтығып, сыбдыр, акцент немесе диалектң бар ма.

Сөйлеу қарқыны: тез / баяу.

Сөйлеу қалпы: босаңқы, үзік-үзік, боғауыз сөзімен.
Әңгімелесу барысында келесі сұрақтарға жауап алуға тырысыңыз:

• Бұл адам қайда, кімге, қандай телефон арқылы қоңырау шылып тұр?

• Ол қандай нақты талап қояды?

• Талапты өз атынан, немесе делдал ретінде, немесе қандай да бір адамдардың тобы атына қойып тұр?

• Ойлаған істерінен бас тарту үшін қандай шарттарға келіседі?

• Қалай және қашан онымен байланысуға болады?

• Бұл қоңырау туралы кімге хабар бере аласыз немесе беруіңіз қажет?
Жарылғыш құрылғы болуы мүмкін күдікті затты анықтау
Соңғы уақытта адамдар күдікті заттарды көруі жиі кездесетін жай болды. Ондай заттар автокөліктерде, баспалдақ алаңында, пәтерлердің есіктер алдында, мекемелерде және қоғамдық орындарда анықталады.

Ондай заттарды анықтаған кезінде өзіңді қалай ұстау және қандай іс-қимыл жасау қажет?

• Егер сіз бегісіз затты өз үйіңіздің кіреберісінде анықтаған жағдайда, көшілеріңізден сұрастырыңыз, мүмкін ол зат олардікі. Егер иесі анықталмаса – полицияның жедел пунктіне хабарласыңыз.

Барлық атап өткен жағдайларда:

• міндетті түрде шұғыл тергеу тобының келуін күтіңіз (сіз өте маңызды куәгер екеніңізі есте сақтаңыз).

Егер сіз пәтерде болсаңыз, келесі іс-қимылдарды орындаңыз:

• жеке құжаттарды, ақшаны, бағалы заттарды алыңыз;

• электр жүйесін, газды, суды өшіріп кетіңіз;

• қарт адамдардың және қатты науқастардың эвакуациялауына жәрдем көрсетіңіз;

• кіреберіс есікті міндетті құлыпқа жабыңыз – бұл қылмыстардың (мародер) кіріп кетуінен қорғайды;

• үрейге, күйбелекке және асығыстыққа жол бермеңіз. Жайдан ұйымшылдықпен кетіңіз.

• егер топ адамның арасында болып қалсаңыз, бірге жүреберіңіз, бірақ ақырын одан шығып кетуге тырысыңыз;

• тереңрек демалыңыз да, кеудеңіз қысылып қалмас үшін, шынатақта бүгілген қолыңызды жан-жаққа серпіңіз;

• қолдарында үлкен заттар немесе сомкелері бар адамдардан алшақ жүруге тырысыңыз;

• қандай да бір амалмен аяқта нық тұруға тырысыңыз;

• қолыңызды қалтаға салып тұрмаңыз;

• қозғалып тұрыңыз, аяғыңызды неғұрлым жоғары көтеріңіз, жоғаламаңыз, аяқтың ұшымен жүрмеңіз;

• егер адамдардың сығылысы қауіп төндірсе, тез арада қолдағы жүктен және мойын орамалын алып тастаңыз;

• егер бір нәрсені түсіріп алсаңыз, егер өте қажет зат болмаса, оны көтеру үшін еңкеймеңіз;

Көпшіліктің тәртіпсіздігі кезінде топтың арасына кіріп кетпеңіз, өйткені арнайы бөлімше әскерінің әрекеттеріне тап толуыңыз мүмкін.

Барлық жағдайларда сіздің өміріңіз террористтер үшін сауда құралына айналады.

• күтпеген жерден қозғалыс немесе шу террористтердің тарапынан қатаң сөгіс тудыруы мүмкін. Қаруды қолдану және адам өліміне келтіретін террористтерді арандататын іс-қимылдарына жол бермеңіз;

• олардың тарапынан тіл тигізу, қорлауына шыдамдылық танытыңыз, қылмыскердің көзіне қарамаңыз (жүйкесі ауру адам үшін ашуға бой алдыруына белгі болады), өзіңізге көп назар аудартпаңыз;

• террористтердің тіл тигізу, қорлау әрекеттеріне шыдамдылық танытыңыз;

• террористтерге сенбеңіз. Олар өздері қалаған нәрсені айтуы мүмкін, әйтеуір өз дегеніне жетуі керек;

• ұстамды болыңыз. Өзіңізді ғана ойламаңыз, қалған жолаушыларды да ойлаңыз; егер сіз экипаж мүшелерінен біреудің тұрақ уақытында ұшақтан кеткенін көрсеңіз, бұл жайтқа басқа жолаушылардың назарын аудармаңыз. Экипаждың әрекеттерін террористтер біліп қоюы мүмкін;

• егер жанама белгілер бойынша келіссөздің нәтижесі болмағанын сезіп қойсаңыз, мүмкін болса ұшақты босату бойынша арнайы операцияның басталу сәтіне дайын болыңыз;

• егер арнайы операция жүргізілетін болса, террористтер Сізді ұстап алып, тірі қорғаныс ретінде пайдаланбау үшін мынадай қалыпта болыңыз: төмен құлаңыз, немесе креслоның арқасы артына тығылыңыз, қолыңызбен басыңызды жауып, тұруға рұқсат бермейінше, сол орынға қозғалмай отыра беріңіз (қауіпсіздік күштері қозғатқандардың бәрін террорист деп түсінуі мүмкін);

• мүмкін болса ұшақтан тез арада кетуге тырысыңыз. Жеке заттарыңызды тауып алу үшін, кідірмей кете беріңіз.
Террористтік актін жасау қауіпі кезінде іс-қимылдар

Жарылу қауіпі болуы туралы келесі белгілер бойынша білуге болады:

• белгісіз зат көлікте, есік алдында, үйдің ауласында және т.б. (жарылғыш зат сыра ыдысында, шылым қорабында, ойыншықта, бөтелкеде, кесінді құбырдың ішінде, сүт пакетінде, кезкелген орауда немесе жәшікте болуы мүмкін).

• осы орынға жат, әртүрлі материалдардың қалдықтары;

• сым, бау тартылған;

• көліктің асында сым немесе оқшаулау лентаның шығып тұруы;

• жаңадан тырналған немесе батпақ жағылған терезелер, есіктер және басқа да заттар;

• ол жерде бұрын болмаған белгісіз иеіс, мысалы сорпа дәмдегіштері (кейбір жарылғыштардың иесі сондай болады);

• жаңа қазылған немесе кеуіп кеткен жер бетінің көзге түсетін жерлері;

• сіз білмейтін, сіздің пәтеріңіздің алдында жаңа жөндеу жұмыстарының іздері (сырлаған, буласыр және т.б.);

• сіздің үйіңіздің, көліктің, пәтердің жанында жатқан бөтен сөмке, портфель, қорап немесе басқа зат.

Кездейсоқ әзірленіп жатқан теракт туралы біліп қалсаңыз, тез арада құқық қорғау органдарына хабарлаңыз.

• қызығушылық танытпай, басқа жаққа қарай кете беріңіз;

• жарылыстан жарақанбау үшін басыңызды жабыңыз және қауіп бар жерден теріс қараңыз;

• егер өз әрекетіңізге сенімді болмасаңыз, қауіпсіздік күштеріне көмектеспеңіз.

Қазіргі уақытта террористтердің жиі қолданатын әрекеттері адамдардың көп жиналатын жерлерде және тұрғын үйлерде жарылыстарды ұйымдастыру болып табылады. Жарылу қауіпті заттарды уақытылы анықталса, сіздің және басқа адамдардың да өмірін сақтап қалуға мүмкін болады.

Жарылыс немесе атқылау кезінде тез арада жерге жатыңыз, паналау жер болса жақсы (бордюр, сауда палаткасы, көлікке және т.б.). тіпті қауіпсіз болу үшін басыңызды қолыңызбен жабыңыз.

Егер сіз жарылған жердің аумағында болсаңыз, есіңізді біліп және қозғалуға мүмкіндігіңіз болса, бірінші кезекте түтін мен оттың жоқ жеріне қарай жүріңіз немесе еңбектеп жорғалаңыз.

• дауыспен немесе соққа дыбыспен адамдардың назарын аударыңыз. Егер сіз ғимарат сынықтарының астында терең болсаңыз, эхопеленгатордың Сізді табуы үшін кезкелген темір затты (сақина, кілттер және т.б.) оңға-солға қарай айналдырып тұрыңыз.

Жарылғыш зат болуы мүмкін, табылған затты немесе күмәнді заттармен өз бетінше ешқандай іс-қимыл жасамаңыз – ол жарылып кетуі мүмкін, одан көптеген өлім мен күйреуге әкеп соғады.

Балалардың жасына, есейгеніне, мекенжайына және айналысатын істеріне қарай ата-аналары жеке қауіпсіздік шараларын сақтауды үйрету тиіс.

Балаларға кеңес беріңіз:

• өзінің толық аты-жөнін, мекенжайын және телефон нөмірін жаттатырып қойыңыз;

• таныс емес жерде адасып қалса (дүкенде және т.б.) полиция қызметкерлеріне, әскери қызметшілерге, шенді киім киген адамдарға, жасы үлкен әйелдерге көмек сұрап жүгіну қажет;

• оқшауланған көшелерден және ойын алаңынан алшақ болу керек, топпен бірге жүріп, ойнау қажет;

• отбасы мүшелеріне өзінің жүрген жері туралы хабарлап тұру керек (ол жердің қайда орналасқанын біліп алыңыз),

• танымайтын адамдармен ешқашан сөйлеспеу және ешқайта бармау керек;

• бөтен адамдарға отбасы мүшелерінің табысы, жұмысқа кету және келу уақыты, жоспарланған демалыс пен ұзақ іссапарлар туралы, басқа да жеке оңаша ақпаратты айтуға болмайды;

• белгісіз адамдардың сұрастыруы және мазалау әрекеттері туралы тез арада хабарлау керек, сонымен бірге баламен тілдесуге әрекет еткен танымайтын адамның келбетін, киген киімін, көлігін есте сақтауға тырысыңыз;

• танымайтын адамдардың өзіңі жақындатпаңыз;

• егер танымайтын адам күштеп баланы өзімен бірге жүруін талап етсе, қарсылық білдіру керек (тепкілеп, тестеп, тарнап, қашып, айқайлап, көмекке шақыру) («Мен сені танымаймын!», «Сен мені ұрлап кеткің келеді!» деген айқай міндетті түрде жаттығуды қажет етеді). Подъездің ішінде кезкелген есікті қағу, қоңырау шалу керек;

• пошталық жөнелтпені ешқашан қабылдамау;

• қандай да бір сыйлықты аларда немесе қонаққа баруда, ата-анасынан рұқсат сұрау қажет, егер ондай ұсыныс таныс адамдардан болса да (оның ішінде көршілер, сыныптастар және т.б.);

• танымайтын еркек немесе жас адаммен бірге подъезге, лифтке кірмеңіз. Егер танымайтын адам лифтке артыңыздан кірсе, тез арада одан шығуға тырысыңыз;

• егер подъездге кіргенде танымайтын еркекті көре сала, тез артқа қарай шығып кетіп, үлкендерден көмек сұрау, немесе таныс адаммен бірге қайта кіру керек;

• көшеден үйге келгенде және үйдің есігін ашпас бұрын, баспалдақ алаңында танымайтын адамның болмауына көз жеткізіп барып ашыңыз. Егер ондай адам тұрған болса, көршілерге қоңырау соғу ашпаса, төмен түсіп, танымайтын адамның кеткенін күту, немесе таныс адамды пәтерге дейін шығарып салуын өтіну;

• егер сенің артынан аңдыған адам болса, ұялмай сенім артатын өтіп бара жатқан адамнан қорауды өтіну;

• қоғамдық көлікте жүргізушінің қасына қарай отыру және қауіп болған жағдайда жүргізушіге жүгіну;