Жалпы білім беретін оқу орындарында оқушылар білім түрлерін оқып үйренгенмен, сол білімдерін практика жүзінде дұрыс пайдалана алмайды

Жалпы білім беретін оқу орындарында оқушылар білім түрлерін оқып үйренгенмен, сол білімдерін практика жүзінде дұрыс пайдалана алмайды. Бұл олқылықтың орнын оқушыларды ғылыми-ізденушілік жұмысқа баулу арқылы толтыруға болады. Оқу үрдісіндегі ізденушілік бағыт оқушылардың теориялық білімдерін практикалық білік-дағдылар арқылы бекітуге мүмкіндік жасайды. Сонымен қатар, оқушылардың логикалық ойлау қабілеттерін дамытып, алдарына нақты мақсаттар қоюға, оны орындау әдіс-тәсілдерін таңдай білуге үйретеді.

Мен  бастауыш сынып мұғалімі  ретінде оқушыларды ғылыми жұмысқа тартуды мақсат тұтамын. Оқу-тәрбие бағытындағы барлық өзгерістерді қамтып, озат педагогикалық тәжірибелерді зертттеп, жаңа тұжырымдар жасасақ, бұл бағытта оқушыларды шығармашылық іс-әрекетке баулитын, таным белсенділігін арттыратын түрлері қажет-ақ. Солардың бірі – оқушылармен жүргізілетін ғылыми орталық аясындағы зерттеу жұмыстары болмақ. Осы бағытта «Ғылыми зерттеу жұмыстарының» бағдарламасын даярлаймын. Оқушылардың қызығушылығын арттыру мақсатында тақырыптар таңдауға ұсынамын. Өзімнің оқушыларым «Адамды солақай қылатын жағдайлар», «Тоғызқұмалақтың ұлттық ерекшеліктері», «Адаммен қарлығаш арасындағы достық»,«Адамнан кейінгі саналы – дельфиндер», «Қарбыздың пайдасы», «Қаламның адам өміріндегі маңызы» тақырыптары бойынша  зерттеу  жұмыстарын жүргізіп мектепшілік,аудандық,облыстық,республикалық ғылыми – зерттеу байқауларына қатысты.Бұл жұмыстардың бірі ең төмен дегенде аудандық кезеңде  алғыс хатқа ие болса, ең жоғарғы нәтиже – республикалық кезеңінің ІІ дәрежелі дипломы.

Дәріс № 2-3

Жұмыстарды жүргізу барысында оқушыларды өз бетімен көп ізденуге,шығармашылық  қабілеттерін арттыруға,зерттеуді  үйретуге  тырысамын.Кез келген тақырып бойынша ең алдымен сол тақырыптың тарихына  көп көңіл бөлуді  қадағалаймын.Себебі , шығу тарихын зерттеп алмай  кез келген дүниенің сырын түсіну мүмкін емес. Осыдан кейін  тақырып бойынша  жан-жақта зерттеулер жүргіземіз,барлық қыр-сырын ұғынуға тырысамыз,ғалымдардың осы тақырып төңірінде жүргізген зерттеулерін талдаймыз.Сонымен қоса тақырыпқа сай қызықты деректер жинақтаймыз.Осы жұмыстарды жүргізіп болған соң  өз тарапымыздан қандай жұмыс жасау керектігін (сауалнама,сұхбат,тәжірибе, т.с.с.) айқындап алып   соған  кірісеміз  де нәтижесі бойынша талдау,анализ  жасап,қорытынды шығарамыз.Осы жұмыстардың  барлығын орындау кезінде  дарынды, «зерттеуші» оқушылардың  ата-аналарымен  тығыз байланыс  жасаймын.Бұл да өте қажет,себебі ата-ананың қолдауы  баланы  «қанаттандырады».

Ізденуші оқушылар өз тақырыбының ерекшіліктерін, өзектілігін,маңыздылығын сезіне отырып түрлі әдіс-тәсілдер арқылы өзін қанағаттандыратын нәтижеге жетіп отырады. Ізденіс барысында оқушыларға шығармашылық мүмкіндіктер беріледі. Оқушылар дүниетанымынң мүмкіндігіне қарай, ғылыми түрде тапсырмалар беріледі. Мұғалім мен оқушы бірлесе отырып, ғылыми жұмыстың көкейкестілігін, шығармашылық аясын айқындады, осы міндеттер бойынша оқышылармен қосымша ізденуге жағдай жасай алады.

Осы жұмыс барысында ғылыми жұмысты жүргізудің теориялық принциптерін пайдаланып, жұмыстанып келемін.
1. Ғылыми жұмысты ұйымдастыруда белгілі бір тақырып бойынша көмек көрсетемін, қосымша мағлұматтар беремін.
2. Ғылыми бағыт бойынша зерттеу материалдарының тізбесін жасаймыз және сұрыптаймыз.
3. Жұмыстың өміршеңдігіне мән беріп, ортамен байланысына көңіл бөлу.

4.Зерттеу кезеңдері бойынша қолданатын әдіс-тәсілдерді анықтаймыз.

Дәріс № 4

Ғылыми-зерттеу жұмыстарын ұйымдастыру, дамыту – оқушы  шығармашылығын қалыптастырудың нақты жолдарының бірі екенін де естен шығармау қажет. Бұл жұмыс заманауи ақпараттық технологияларды қолдана отырып, қажетті бағдарлы базаларға еніп, деректер қорымен жұмыс жасауды қамтамасыз етеді.

Қазіргі оқытушының басты қызметі – білім беру мен жеке тұлға тәрбиесін сабақтастыру болса, оқушылармен ғылыми-зерттеу жұмыстарын жүргізу арқылы олардың өзін-өзі дамыту, шығармашылық,ізденімпаздық қасиеттерін қалыптастырылады.Сондықтан мұғалім оқушының қабілеттерін дамыту,талантты балалардың талабын ұшқырлау мақсатында  заман талабына сай,жаңа технология  қолдану арқылы  жұмыс жасау керек деп есептеймін.Соның ішінде, бастауыш сынып оқушысына ғаламтормен жұмыс жасауды үйрету,өз бетімен сауалнама,сұхбаттасуларды жүргізіп,оларды  видеоға түсіріп,оларға талдау жасалуын ,нәтижесі бойынша қорытынды жасай білуін қадағалау  керек.

Қай жұмысты болсын қызығушылықпен,ынтамен жасаса нәтиже шығатыны анық.Ал біздің кішкентай білгірлерімізді  қызықтыру,ынталандыру өз қолымызда.

Бастауыш  сынып оқушыларының шығармашылық,зерттеушілік  қабілеттерін дамыту – өзекті мәселелердің бірі.

Қазіргі таңда оқушылардың зерттеушілік  қабілеттерін дамыту үшін  оқушыны неге үйрету керек, қалай үйрету керек,әлде оны өзі үйрене ала ма?

Оқушыларды  зерттеу жұмысын жүргізуге  үйрету үшін :

-          мұғалімнің өзі теориялық білімдерін жетілдіріп отыруы қажет;

-          зерттеу процесіне баланы үзбей, сатылы түрде қатыстыру;

-          зерттеу кезеңдері мен әдіс -тәсілдерін айқындап алу;

-          зерттеу барысында өз бетімен қорытынды жасай алу;

-          шығармашылық жаттығу, тапсырмалардың мазмұнын оқушылардың жас ерекшелігіне,қызығушылығына сай таңдау;

-          оқушы жетістігін мадақтап,көтермелеу керек.

Бастауыш сынып оқущыларының зерттеушілік, шығармашылық қабілеттерін дамыту үшін осы күнге дейін жинақталған тәжірибесін оқу әрекеті арқылы дамыту қажет.Сол әрекеті білік,білім дағдыларын қалыптастырады.Кез келген тапсырманы оқушы орындау  жағдайында іздене бастайды.Өз бетімен әрекет жасап, шешім қабылдау арқылы белгілі бір нәтижеге жетеді.

Баланы зерттеу жұмысына дайындау, оны зерттеушілік ізденіс дағдылары мен іскерлігіне үйрету қазіргі білім берудің маңызды міндеті болып отыр. «Зерттеу» түсінігі «Үлкен кеңес энциклопедиясында» «жаңа білім шығару процесі және танымдық қызметтердің бір түрі болып табылады» деп беріледі. Танымдық қызмет үйренушілерге қолданғанда шығарушы «өнімсіз» және білімді қайта құру (шығармашыл, зерттеушілік) болуы мүмкін.

Бала-табиғатынан зерттеуші, зерттеушілік ізденіс – табиғатпен берілетін қасиеттің ажырамас бөлшегі. Жаңа әсер алу, көп білуге құштарлық, үнемі қадағалауға және эксперимент жасауға ұмтылу, әлем туралы жаңа мәліметтерді өз бетінше іздеу бала мінезінің маңызды белгілері ретінде қарастырылады. Зерттеушілік, ізденушілік белсенділік – баланың табиғи жағдайы; ол әлемді танығысы, білгісі келеді. Баланың бұл табиғи белсенділігі зерттеушілік мінез-құлықтың мәні.

Балаларды оқытуда зерттеушілік әдісті қолдану қажеттілігі балалардың табиғатынан көп білгісі келетіндігімен, қоршаған ортаны түсіну қызығушылығымен түсіндіріледі. Оқушылардың өзіндік зерттеулері олардың жеке-дара қажеттіліктері мен сұраныстарын қанағаттандыруға ықпал етеді. Бұдан басқа, өзіндік зерттеулер интеллектуалдық және шығармашылық қабілеттерді, ойлау және зерттеу дағдыларын дамытуға мүмкіндік береді.Өз бетінше зерттеудің көмегімен оқушылар қоршаған әлемді тани отырып, өздеріне жаңа білімді дайын күйде алмай,  ашады.

Дәріс № 5-6

Зерттеуші-оқушы өзінің табиғатынан зерттеуге бейім келеді. Білуге құмарлық, өзінше эксперимент жүргізу баланың балалығымен бірге жүретін процесс. Зерттеу, іздеу белсенлідігін – баланың жаратылысына тән табиғи   құбылыс.

Зерттеушілік әдісін қолдану қажеттігі оқушының білім алу процесінде қоршаған ортасына қызығушылығымен, сүйіспеншілікпен қарауымен түсіндіріледі. Оқушының өз бетінше зерттеу жүргізуі оның жеке талабын қанағаттандырумен көкейінде жүрген сұрақтарға жауап табуға үлкен ықпал етеді. Одан басқа, өз бетінше зерттеу жүргізу интеллектуалдық және шығармашылық қабілеті мен ойлау, зерттеу білігінің дамуына мүмкіндік туғызады. Оқушы өз бетінше зерттеу жүргізу арқылы қоршаған ортасын тани алады, жаңа білімді дайын күйінде емес, өзі үшін жаңа білім ашады.

Зерттеу жұмысы  жүргізу бастауыш сынып  оқушыларынын  төмендегідей іс-әрекеттерді жасауға мүмкіндік туғызады :

-           өзін  қызықтырған сұрақтарға  жауап  іздеу;

-          іздену барысында түрлі тәсілдер қолдану;

-          өз пікірін, ойын ашық айту;

-          өз  бетімен қорытынды жасау;

-           өзі үшін жаңалық ашу.

-          қызығушылығын  қанағаттандыру.

Білім - ел қазынасы, халқымыздың білімділігі еліміздің байлығының ең маңызды бөлігі десек, білімнің негізі мектепте, яғни бар ғылымның бастауы – мектеп, «Елдің келешегі бүгінгі жастардың қолында, ал жас ұрпақтың тағдыры – ұстаздың қолында» деп Елбасы бізге үлкен міндет артып отыр.Егемен еліміздің болашағы, оның әлемдік өркениеттегі өз орны, ең алдымен білім мен тәрбиенің бастауы болатын – ұстаз қолында, сондықтан да біздің басты мақсатымыз – білім сапасын жақсарту.

Қазіргі таңда білім берудің әлеуметтік құрылымы маңызды элементтердің біріне айналып отыр. Дүние жүзінде білімнің ролі артып, әр елдің өзіндік білім беру жүйесі тағайындалған. Бірақ, ол әлем халықтарының білім берудегі тәжірибесімен, бағыт-бағдарымен деңгейлес болуы қажет. Қазақстан Республикасындағы үлкен өзгерістердің білім беру саласында қамтылуы маңызды іс-шара болып табылады. Осы орайда білім беруді дамыту тұжырымдамасы Қазақстан Республикасының білім беру жүйесін дамытудағы маңызды құжат екендігі сөзсіз.

Білім беру жүйесінің басты міндеті - ұлттық және адамзаттық құндылықтар, ғылым мен практика жетістіктері негізінде жеке адамды қалыптастыруға, дамытуға және кәсіби шыңдауға бағытталған білім алу үшін қажетті жағдайлар жасау, оқытудың жаңа технологиясын енгізу, білім беруді ақпараттандыру. Қазіргі кезеңде білім беру жүйелерінде қайта құру жүріп жатыр, білім беру жүйелерінің жаңа ұлттық моделі құрылуда.

Осы бағытта жүргізіліп жатқан жұмыстардың негізгілерінің бірі жалпы білім беретін орта мектепте математика ғылымы негізінен берілетін білімді қайта жаңарту болып табылады.
Міне, осындай маңызды мәселелерді шешуде жас ұрпақты сапалы да саналы ой еңбегіне тәрбиелеуде математиканың алатын орны ерекше. Қазіргі заман-математика ғылымының өте кең, жан-жақты тараған кезеңі. Ал талапқа сай математикалық білім берудің басты шарты-математикалық мәдениеттіліктің деңгейін көтеру болып табылады.

Математика сөзінің өзі грек тілінде білім, ғылым деген мағынаны білдіреді.Олай болса ежелгі заманнан-ақ математикалық білімді ғылымдықтың жоғары дәрежесі ретінде қабылдаған.

Білім беру жүйесінің қайта жаңартылуы баланың шығармашылық дарындылығын тануға және болжам жасауға жаңа көзқарасты талап етуде. Дарынды балаларды тану – нақтылы бір баланың дамуын талдаумен байланысты ұзақ үрдіс. Дарындылықты қандай да бір әдіспен анықтау мүмкін емес (мысалы сынақтан өткізу). Дарынды баланы тәрбие беру мен оқыту барысында біртіндеп, сатылап анықтау қажет.

Дарындылықтың табиғаты шексіз. Осы дарындылық пен шығармашылықты дамытудың түрлі жолдарының ішінде баланың өзіндік зерттеу тәжірибесі ең тиімді болып есептеледі.
Зерттеушілік, ізденушілік – бала табиғатына тән құбылыс. Білуге деген құштарлық, бақылауға тырысушылық тәжірибеден өткізуге дайын тұру, әлем туралы жаңа мәлімет жинауға талпынушылық қасиеттер балаға тән дәстүрлі мінез.

Педагогикалық үрдісте балалардың дарынын ашуда оқушы мен мұғалімнің ынтымақтастығы қажет. Зерттеу білігі мен дағдысы тек ғылыммен айналысатын адамға ғана емес, сондай-ақ әр адамның түрлі саладағы қызметіне қажет.

Психологтар «зерттеу тәртібін» тұлғаның дамуы мен өзін-өзі дамытуда маңызды деп көрсетеді. Шынында да ізденушілік белсенділігі төмендеген сайын адам қолынан еш нәрсе келмейтін сияқты үрей туғызатын жағдайға тап болуы мүмкін. Сөйтіп, білімге деген ынтасы басылып, нәтижесінде өзінің қабілетін, мүмкіндігін әлдеқайда төмендетіп алуы ғажап емес.

Бұл пікірді Абайдың жетінші қара сөзіндегі « Жас бала анадан туғанда екі түрлі мінезбен туады. Біріншісі – ішсем, жесем, ұйықтасам деп тұрады. Екіншісі – көрсем, білсем деп, ер жетіңкірегенде ит үрсе де, мал шуласа да, «ол неге өйтеді?», « бұл неге бүйтеді?» деп көзі көрген, құлағы естігеннің бәрін сұрап, тыныштық көрмейді», - деген ой-тұжырымы растайды. Биік танымдық қабілет, тұрмыс-тіршіліктің сырын ұғуға талпыныс баланың ерте жасынан туындайды екен. Сондықтан оқушыны ізденушілікке баулу бастауыш кластан басталуы тиіс.

Өйткені бастауыш класс оқушысының түрлі сөздіктер мен қызықты әдебиеттерді іздеп табуға, оқып танысуға деген құштарлығын басым болады. Баланы ізденушілікке баулу, оған зерттеу дағдысы мен білігін игерту бүгінгі білім беру саласының маңызды міндеті болып саналады.
Дарынды бала қойылған проблеманы тұтастай көре біліп, оған байланысты болмыс сырларын көптеп шешуге, белгісіз нәрселерге зер салып, қызығады, түсініксіз нәрсені білуге ынтазарлық, түрлі сұрақтарға жауап іздеп, ой әрекетімен шұғылдануға бейім келеді.
№3 Алға қазақ орта мектебінің де негізгі мақсаты – оқушының жеке тұлға ретінде қалыптасуына жағдай жасау, білімді өз бетінше меңгерту, оқушылардың өмірге деген көзқарасын қалыптастыру және интелектуалдық іс-әрекетке әзірлеу.Сонымен бірге, жаңаша оқыту жолдарын тауып, оны дамыту мен қалыптастырудың алғы шарттарын іске асыру.

Мектебімізде әдістеме саласындағы ғылыми жаңалықтар мен озық тәжірибелерді жетік игеру, оқу процесін технологияландыру бағытында шығармашылық топтар жұмыс істейді: дамыта оқыту технологиясы,

Оқушыны шығармашылыққа баулу үшін оның танымдық қызығушылығын арттыру бағытында едәуір жұмыстар жүргізілуде.Оны төмендегі сызбадан көруге болады:

Дарынды оқушының ізденушілік қасиетін қалыптастыру оқытудың түрлі формалары мен әдістері арқылы жүзеге асырылады.Солардың ішіндегі ең тиімдісі (зерттеуге оқыту)- оқушылардың ғылыми қоғамын ұйымдастыру.
Сондықтан мектеп оқушыларының дарындылығын дамыту жұмыстарын жүйелі ұйымдастыру басты мақсат, ғылыми проблема болып табылады.
Жеке тұлғаны дамытып қалыптастыру үшін олардың өзгермелі әрекеттерін айналадағы нақты құбылыстар мен таныс объектілерді зерттеумен байланыстырудың маңызы зор.
Тақырыпты таңдағанда «мені не қызықтырады?»-деген сұраққа жауап беру керек.
Тек мұғалім оқушыға жоба жаза алатынын және жақсы идеялардың барлығы да жазу кезінде болатынын түсіндіріп, оқушының жазуға деген қызығушылығын арттырса сонда бала зерттеу жұмысын жазуға талпынады.

Дәріс № 15

Зерттеу жұмысымен айналысу, шығармашылық жоба жазу оқушының аналитикалық ойлау қабілетін дамытады, шешім қабылдай алу қабілетін қалыптастырады. Оқушыны ізденушілікке баули отырып, ғылым мен техниканың жетістігіне сәйкес армандарына жетуге, өз жолдарын дәл табуға көмектеседі.

Оқушыны ғылыми-зерттеу жұмысына қатыстыру үшін алдымен, оны қызықтыра отырып, зерттеу талабын қалыптастыру керек. Яғни оқушы ақпаратты ала білуге, оны басқаларға хабарлай білуге талпынуы тиіс. Ең алдымен оқушыны өздігінен шешім қабылдауға, ақпараттар алуға, оны басқаларға жеткізе білуге үйрету қажет.

Расында да, тұлғаға дұрыс бағыт беру, даму, қалыптасу аймағына енгізу, өз белсенділіктерін туғызу, өзін-өзі тәрбиелеу іс-әрекеттерін ықпал ету-ұстаздар алдындағы жауапты міндет.

Оқушыларды ғылыми ізденіске баулу мақсатында «Мен-зерттеушімін» , «Мен - жобалаушымын» деген дәптер арнату. Дәптерге оқушылар ғылым әлеміне енудің түрлі жолдарын жазады, ұлы ғалымдар еңбегі, өмірінен мәліметтер береді. Оның маңызы оқушыларға практикалық та, теориялық та көмек бере алатынында. Ол әр баланың алдында жатады. «Мен-зерттеушімін» тақырыбында оқушылармен «дөңгелек стол», әңгімелер өткізуге болады. Алғашқы әңгімелерде «ғылыми жұмыстардың түрлері» сөз болады. Бұл жұмыстың тиімділігі оқушылардың ғылым туралы ұғымдарын кеңейтуге ықпал етіп, іздену, зерттеу жұмыстарының түрлерімен таныстырады.

Жалпы айтқанда, педагогикалық ұжым дербес ойлап, кез келген жағдайда шешім қабылдай алатын, дүниетанымы терең, жан-жақты дамыған шәкірттер тәрбиелеуді көздейді.
Мектебімізде дарынды баламен жұмыс жүргізуге ерекше назар аударылуда. Балаларды ғылыми-ізденіске, ғылыми жоба қорғауға баулу арқылы білімдерін тереңдету ісі жүріп жатыр. Оны - әлемдік білім кеңістігіне ену жолындағы тұлғаны дамыту аймағына кіргізу мақсатындағы бір қадам деп есептеуге болады.
Мектеп оқушыларын ғылыми- ізденіске баулу 2000-2001 оқу жылынан бері жүргізіліп келеді. Жыл өткен сайын әр түрлі пәннен ғылыми жоба жарысына қатысушылар саны көбеюде. 2009-2010 оқу жылында математика пәнінен 2 оқушы ғылыми жоба жарысына қатысты. Соңғы жылдары мектебімізде де ғылыми-практикалық конференция өткізіліп жүр.

Өткен оқу жылында мектебімізде өткізілген ІІ ғылыми-практикалық конференцияға әр түрлі пәндерден өздері таңдаған тақырыптары бойынша 10 оқушы ғылыми жобаларын қорғап аудандық ғылыми-практикалық конференцияға жолдама алған болатын, одан әрі Кіші ғылым Академиясы Ақтөбе филиалының ХІV ғылыми-практикалық конференциясында өздерінің

«Сандардың бөлінгіштігі» тақырыбына 7 класс оқушысы А.Жоламанова мен «Үшбұрыштың таңғажайып нүктелерінің қасиеттерін зерттеп, практикалық есептерге қолдану мүмкіндіктері» тақырыбына 8 класс оқушысы А.Ахметхановалар өз жұмыстарын ойдағыдай қорғап, «Құрмет грамотасымен» марапатталды. Мектептің педагогикалық ұжымы үшін мақтаныш 10 класс оқушысы Д.Смағұлова (биология пәнінен) Республикалық ғылыми-практикалық конференцияда жүлделі І орынға ие болды.

Оқушымен шығармашылық жұмыс бастамас бұрын мұғалім өзіне төмендегідей талап қойғаны дұрыс:
1. Дарынды баланы анықтауда психологпен бірлескен жұмыс жасау;
2. Ата-анасымен педагог ретінде сөйлесе білу;
3. Дарынды балаларға арнайы бағдарламалар жасау;
4. Дарынды балаға шығармашылықпен жұмыс істеу үшін жаңа, тың
тапсырмалар беру, орындалуына талап қою;
5. Жаңа технология элементтерін сабақта пайдалану;
6. Тапсырманың орындалу нәтижесін қадағалау.
Оқушыларды ғылыми жоба жарыстарына дайындауда мынадай мәселелерге ерекше көңіл бөлу қажет:

- Тақырыптың ғылыми құндылылығы;

Мектебіміздің оқушылары халықаралық интеллектуалдық ойын сайыстарына да қатысып, жақсы жетістіктер көрсете білді.

Негізгі әдебиеттер:

1. 
   Законы РК: «Об образовании», 2007; «О науке», 2001; «Об инновационной деятельности», 2002; Концепция научной и научно-технической политики Республики Казахстан, 2000; Стратегия индустриально-инновационной политики РК, 2003.
   
2. 
   ГОСТ 7.32-2001. Отчет о научно-исследовательской работе. – Минск: ИПК Издательство стандартов, 2001. - 15 с.
   
3. 
   ГОСТ 7.1-84. Библиографическое описание документа. – М.: Госстандарт, 1984. – 78 с. (доп. ИУС №3, 2001).
   
4. 
   Кауфман Х.Р. Тактика успеха в бизнесе и науке. – М: Интеллект, 1993, - 157 с.
   
5. 
   Кембаев Б.А., Ахметов Ф.И., Тулебаев А.К., Дзекунов В.П. Инновационная деятельность в Республике Казахстан: состояние и проблемы развития (Аналитический обзор). – Алматы: КазгосИНТИ, 2002. – 78 с.
   
6. 
   Кембаев Б.А., Комлев Ю.В. Управление научно-техническим развитием в ведущих странах мира. – Алматы КазгосИНТИ, 1998. – 204 с.
   
7. 
   Корюков А.А., Дега Е.Г. Основы научно-технической информации. – М.: Высшая школа, 1985. – 224 с.
   
8. 
   Лахтин Г.А. Организация современной науки: история и современность. – М.: Наука, 1990. – 217 с.
   
9. 
   Международные организации, фонды и программы в Казахстане: Справочник. – Алматы: КазгосИНТИ, 1999. – 124 с.
   
10. 
    Романенко В.П., Орлов А.Г., Никитина Г.В. Для начинающего исследователя-химика. – Л.: Химия, 1987. – 280 с.
    
11. 
    Сборник нормативных и методических материалов. – Алматы: ВАК Казахстана, 2003. – 158 с.
    
12. 
    Состояние к проблеме информационного обеспечения научно-технического развития страны в переходный к рыночной экономике период. – Материалы МНПК. – Алматы: КазгосИНТИ, 1997. – 150 с.
    
13. 
    Тацуно Ш. Стратегия - технополисы. – М.: Прогресс, 1989. – 187 с.
    
14. 
    Юшков А.В. Основы планирования научных исследований: Методическое пособие. – Алматы: Қазақ университеті, 1999. – 55 с.
    

1. 
   Бурдин К.С., Веселов П.В. Как оформить научную работу. Методическое пособие – М.: Высшая школа, 1973. – 152 с.
   
2. 
   Бюллетень ВАК РК. – Алматы, 2004. - №2. – 128 с.
   
3. 
   Вайнцвайг П. Десять заповедей творческой личности. – М.: Прогресс, 1990. – 165 с.
   
4. 
   Иванов Р.Н. Организация и методика информационной работы. – М.: Радио и связь, 1982. – 192 с.
   
5. 
   Инструкция для потенциальных претендентов по подготовке заявок на грант открытого конкурса проектов Фонда науки для формирования программ фундаментальных исследований на 2003-2005 г.г.
   
6. 
   Кембаев Е.А., Смирнова Н.Г., Тургенбаева Д.А. Состояние и перспективы создания государственных автоматизированных информационных ресурсов Республики Казахстан в области научно-технического развития: Аналитический обзор. – КазгосИНТИ – Алматы, 1995. – 50 с.
   
7. 
   Кент Р. Интернет. – М.: Компьютер, 1996. – 367 с.
   
8. 
   Кириллин Ф.А. Страницы истории науки и техники. – М.: Наука, 1989. – 493 с.
   
9. 
   Международные научно-технические программы. Информационные издания: буклеты, проспекты, условия и формы заявок на участие в конкурсах международных грантов и совместных проектов – ИНТАС, Фонд СОРОС-Казахстан, ДААД, МАГАТЕ, ФГРИ, МНТЦ и многие другие. – Фонд научно-технической документации отдела информационного обеспечения и международных программ, НИЧ КазНУ им. Аль-Фараби, 1994 – 2004 гг.
   
10. 
    Мынбаева А.К. Навигация в Интернет: поиск научных конференций //Вестник КазНУ. Серия информационная. – 2002. - №1(8). – с. 67-70.
    
11. 
    Наука Казахстана в цифрах. Краткий сборник основных показателей научного потенциала за 1995-1999 гг. – Алматы: КазгосИНТИ, 1997. – 50 с.
    
12. 
    Научно-исследовательские институты КазНУ им. Аль-Фараби. – Научно-технический сборник: Новости науки Казахстана. – Алматы: КазгосИНТИ, 2004.
    
13. 
    Организационно-методические вопросы формирования ГСНТИ Республики Казахстан. Сб. научн. Тр. Под ред. Б.А.Кембаева. – Алматы: КазгосИНТИ, 1994. – 117 с.
    
14. 
    Отчет о научно-исследовательской работе и подготовке научно-педагогических кадров (ежегодник). – Алматы: Қазақ университеті, 1995-2004 гг.
    
15. 
    Тажибаева Т.Л., Мынбаева А.К., Утенова М.Ж. Современное состояние научно-организационных Интернет-ресурсов Казахстана и мира //Вестник КазНУ им аль-Фараби. Серия Информационная. – 2001. - №1(6). – 52-55 с.
    
16. 
    Флек Л. Возникновение и развитие научного факта: Введение в теорию стиля мышления и мыслительного коллектива. – М.: Идея-Пресс, 1999, - 220 с.
    
17. 
    Научно-методический и информационно-публицистический журнал «Исследовательская работа школьников», 2002-2008 г.г.
    
18. 
    http://www.edu.gov.kz; http://www.nauka.kz; http://www.inti.kz