Оқыту түрі: күндізгі Көкшетау, 2015



бет13/13
Дата01.04.2017
өлшемі2,96 Mb.
#12834
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   13

Методикалық нұсқаулар:

Жұмысқа кіріспестен бұрын студент Кеплер заңдарын жақсы меңгеріп алуы тиіс сонымен бірге астрономия календары- Тұрақты бөлігінде жасанды аспан денелеріне тиісті материалды меңгеруі тиіс.


14 Практикалық жұмыс

Бүкіләлемдік тартылыс заңы. Екі дене есебі.

Мақсаты: Аспан денелерінің массаларын анықтау және гравитациялық үдеуді зерттеу.

Кұралдар: «Астрономический календарь-постоянная часть» немесе «справочник любителя астрономии», калькулятор.

Тапсырма

  1. Айдың Жерді айналған қозғалысы бойынша СИ жүйесінде Жердің массасын анықтаңыздар.

  2. Төмендегі Кіші планеталардың орташа, перигелийлік және афелийлік қашықтықтардағы шеңберлік, параболалық және нақты жылдамдығын анықтаңыздар: Психея, Андромаха, Эксулапия, Урания, Галатея, Глазенапия, Полигимния, Фотографика, Фидес, Гармония, Палес, Ева, Ламберта, Симиза.

  3. 2-пункттегі эллипстік орбита үшін есептелген жылдамдықтарға сүйеніп, денелердің осындай қозғалысына тән белгілер жөнінде қорытынды жасау.

  4. Жер массасын бірлік етіп алып, мына денелердің массаларын анықта: Күн және Марс, Юпитер, Сатурн, Уран, Нептун, Марс, Юпитер, Сатурн, Плутон, Уран, Нептун, Юпитер, Сатурн, Уран, Сатурн.

  5. Дәл сол планетаның, Айдың және Күннің бетіндегі ауырлық күші үдеуінің салыстырмалы мәнін табыңыздар. Осы аспан денелерінің бетіндегі өз салмақтарыңызды есептеңіздер.

  6. Айдың және сол планетаның бетінде «Восток» космос кемесінің салмағын табыңыз. Осы кеменің жер бетіндегі салмағы 4,7 т.

  7. Сол аспан денелерінің бірінің бетінен бір, төрт және тоғыз радиусқа тең қашықтықтарда ауырлық күші үдеуін табу керек. Жердің және сол планетаның, Күннің тартылыс өрісіндегі гравитациялық үдеулерін табыңыздар.

  8. Жердің және сол планетаның Күннің тартылыс өрісіндегі гравитациялық үдеуін есептеп табыңыздар.

  9. 5-8 пункттерін талдап, әртүрлі денелердің тартылыс өрісінде гравитациялық үдеу мәндерінің әртүрлі мәнге ие болуының себептері жөнінде қорытынды шығару.

  10. Гравитациялық үдеудің сәйкес аргументтерден тәуелділігін графиктік түрде көрсету.

  11. Күн, Ай және сол планетаның орташа тығыздығын өзгеріссіз қалдырып, диаметрлерін ойша екі есе өсіретін болсақ, олардың бетіндегі ауырлық күші үдеу сан мәні жағынан қандай болар еді.

  12. Ай қазіргісінен гөрі екі есе үлкен қашықтықта Жерді айналатын болса, және сол кездегі периоды қазіргісіне тең болуы үшін Жердің бұл жағдайдағы массасы қазіргісімен салыстырғанда қандай болуы керек.

  13. Күннің массасы кенеттен өзгеріп қойсын делік, сол кезде сіздің планетаңыз өзінің орбитальдық жылдамдығын сақтай отырып, Күн серігі болудан қалу үшін Күннің бұл гипотезалық массасы қандай болу керек.

Тапсыруға қажетті сұрақтар:

1.Екі дене есебі.

2.1/,8/,9/,10/,12/,14/ формулаларын қорыту.

Жұмысқа кіріспес бұрын дайындалатын сұрақтар.


  1. Егер де планета серігінің массасы планетамен салыстырғанда ескермейтін аз болмаса, серіктің массасын қалай анықтауға болады. Орталық дененің массасы, серіктің айналу периоды және орбитасының үлкен жарты осі белгілі деп есептеу қажет.

  2. Шеңберлік, параболалық және нақты жылдамдықтың формулаларын келтіріңіздер. Планетаның Күннен перигелийлік, афелийлік және орташа қашықтығы неге тең.

  3. 9/ формуланы қолданып, Жер массасын бірлік етіп алып, планета массасын қалай анықтайды.

  4. Аспан денелерінің бетінде ауырлық күші үдеуін. Қандай да бір дененің салмағын қалай табуға болады.

  5. Планета бетінен қашықтығы планетаның бір радиусындай нүктеде ауырлық күші үдеуін қалай анықтауға болады.

  6. Планетаның диаметрі екі есе өскенде, тығыздығы өзгеріссіз қалатын болса, дененің массасы қалай өзгерген.

  7. Орталық дененің массасы кенеттен өзгергеннің нәтижесінде, серік одан екі есе қашықтыққа ұзап, бұрынғы периодпен айналатын болса, массасы қаншаға өзгерген.

Методикалық нұсқаулар:

Жұмысқа кіріспестен бұрын студент Ньютонның бүкіләлемдік тартылыс заңы мен Кеплер заңдарын жақсы білетіндігін көрсетуі тиіс. Бұл жұмыс толығымен астрономия есептері болып табылады.



Әдебиеттері:1. Попов П.И., Воронцов-Вельяминов Б.А., Куницкий Р.В. «Астрономия», Изд. 5-е М. 1967 г. Гл.

  1. Бакулин П.И., Кононович Э.В., Мороз В.И. «Курс общей астрономии», Изд. 2-е М. Наука, 1970г.

  2. Дагаев М.М., Демин В.Г., Климишин И.А., Чаругин В.М. «Астрономия», М. «Просвещение» 1983 г. Гл.

15 Практикалық жұмыс



Зертханалық жұмыстарды қорытындылау

Мақсаты: жұмыстарды қорытындылап, толық есеп беру.

Кұралдар: Дәріс, ОЖСӨЖ,СӨЖ конспектілері, емтихан сұрақтары.

Әдебиет:Дәріс, ОЖСӨЖ,СӨЖ конспектілері

СТУДЕНТТІҢ ӨЗІНДІК ЖҰМЫСЫНА (СӨЖ) АРНАЛҒАН МАТЕРИАЛДАР

СӨЖ – дидактикалық тапсырмаларды өз бетімен орындауға, танымдық қабілетті арттыруға және белгілі бір ғылым саласысына байланысты білімін толықтыруға негізделген оқу процесінің ерекше бір түрі.

СӨЖ шығармашылық белсендікті, логикалық ойлауды дамытуды қамтамасыз ететін практикалық тапсырмаларды жүзеге асырумен байланысты болып табылады.

СӨЖ оқытушының қатысуымен (ОЖСӨЖ) аудиториядан тыс және оқытушысыз аудиториядан тыс (СӨЖ) сабақтардан тұрады.



СӨЖ материалдарының түрлері кафедраның профессор-оқытушылар құрамымен жасалып, келесі құжаттарды қамтиды:

  • пәннің оқытылу кезеңін түгел қамтитын сөж кестесі

  • типтік және жұмыс оқу бағдарламарының негізгі бөлімдеріне сай келетін тапсырмалар жүйесі

  • рефераттардың, баяндамалардың, шығармашылық жұмыстардың тақырыптары

  • негізгі және қосымша әдебиеттердің тізімі

  • кеңес түрлері

  • бақылау түрлері

  • бағалау критериялары, орындалатын жұмыстың көлемі және оны тапсыру уақыты т.б.

СӨЖ-дің ұйымдастырылуы

  • библиографиялық мәліметтерді өңдеумен (картотеканы дайындау),

  • жазбаша жұмыстарды дайындаумен (реферат, баяндама, бақылау тапсырмалары, аннотация),

  • ғылыми жобаны өндеумен (семестрлік, курстық, дипломдық жұмыстар, проблемалық мақалалар),

  • виртуальдық жұмыстарды іздестірумен (интернет жүйесі және локальды желі арқылы),

  • электрондық курстың материалын меңгерумен (компьютерлік жүйе арқылы),

  • лабораториялық тәжірибені енгізумен

байланысты.

ОЖСӨЖ-де де, СӨЖ-де де студент өз бетімен жұмыс істеу керек, өз бетімен мәселе қойып, оны шешу жолдарын іздестіруді үйрену керек.



Материалды дұрыс жаза білуі қажет, яғни мақсатын, қоятын мәселелерін, оларды шешу жолдарын, қорытындыларды және т.б. келтіре алуы керек.

Тақырыптары, тапсырмалары, түрлері, сағат саны көрсетілген өзіндік жұмыстар силлабусқа енгізілген.

Курс бойынша жазба жұмыстарының тақырыптары (реферат, баяндама, курстық жұмыс т.б.)

  1. Астрономия дамуындағы мұсылман ғалымдарының ролі.

  2. Айдың Жерге әсері.

  3. Астрономияның физикамен өзара байланысы.

  4. Күннің энергиясын пайдалану мәселесі.

  5. Кіші планеталардың ашылу тарихы.

  6. Біздің Галактиканы зерттеу мәселесі.

Тапсыру уақыты- 14 апта





Студенттердің білімін тақырыптар бойынша тексеру және емтихан сұрақтары

  1. Астрономия пәні. Іргелес ғылымдар.

  2. Астрономияның теориялық және танымдық мәні.

  1. Аспан сферасы, сфералы астрономиярың негіздері.

  2. Астрономиялық коордираталар: горизонттық және экваторлық координаталар жүйелері.

  3. Кульминация. Меридиандағы жарық көзінің биіктігі.

  4. Жердің күнді айнала қозғалуы және Күннің эклиптика бойынша жылдық қозғалысы.

  5. Жыл мезгілдерінің алмасуы және климаттық белдеулер.

  6. Күндік және жұлдыздық уақыт. Нақты және орташа күндік уақыт.

  7. Уақыттың теңдеуі. Жергілікті уақыт және бойлық.

  8. Поястық және декреттік уақыт. Бүкіләлемдік уақыт. Уақыттың атомдық стандарты.

  9. Күнтізбектің пайда болу және дамуы тарихы.

  10. Жұлдызды каталогтар және астрономиялық жылнамалар, жұлдызды аспан картасы.

  11. Планеталардың көзгекөрінер қозғалысы. Планеталардың символикасы.

  12. Ежелгі Грециядағы астрономияның дамуы. Пифагор, Аристотель, Гиппарх, Птолемей.

  13. Коперник және әлемнің Гелиоцентрлік жүйесі.

  14. Астрологияның маңызы.

  15. Тихо, Браге, Кеплер және планеталардың қозғалысы туралы заңдар.

  16. Қазіргі көзқарас бойынша Күндік Жүйенің құрылымы.

  17. Тәуліктік параллакс. Күннің параллаксы.

  18. Жердің Күнді айнала қозғалуын дәлелдеу: жылдық параллакс, жұлдыздық абберациясы.

  19. Күннің және айдың тұтылуы. Тұтылудың шарттары мен жиілігі.

  20. Тартылыс заңының әмбебаптылығы. Кеплердің жалпылама заңдары.

  21. Плутон және Нептун планеталарының ашылуы.

  22. Жер осінің прецессиясы, оның себептері мен салдары. Нутиция.

  23. Космонавтика элементтері. ЖЖС, ИНТ орбитасын есептеудің қарапайым тәсілдері.

  24. Телескоптар, олардың қолданылуы, көрсеткіштері:

  25. Рефракторлар, рефлекторлар.

  26. Астрофотометрия негіздері. Погсон формуласы.

  27. Спектралдық анализ негіздері. Спектралдық приборлар.

  28. Сәуле шығару заңдары. Доплер принципі.

  29. Күн жүйесі жайлы жалпы мағлұмат.

  30. Фотосфера. Грануляция, шырақтар, күннің дақтары.

  31. Хромосфера, хромосфералық жарқылдар. Протуберанцтар. Тәж.

  32. Күннің радио толқындарды шығаруы. Күн активтілігінің циклі.

  33. Жер туралы жалпы түсінік.

  34. Магнитосфера, Жердің радиациялық белдеулері.

  35. Күн жүйесіндегі үлкен планеталардың (Меркурий, Шолпан, Жер, Марс, Юпитер, Сатурн, Уран, Нептун, Плутон) негізгі сипаттамалары.

  36. Планеталардың серіктері. Планеталардың сақинасы.

  37. Кіші планеталар. Олардың ашылу тарихы.

  38. Кометалар. Кометалардың орбиталары.

  39. Метеорлы шоғырдың пайда болуы. Метеорлық ағындар және олардың радианттары.

  40. Болидтер. Метеориттер, олардың классификациясы.

  41. Жұлдызға дейінгі арақашықтықты анықтаудың тригонометриялық әдісі.

  42. Қос және еселі санды жұлдыздар.

  43. Галактика құрылымы туралы қысқаша мағлұмат:

  44. Күннің Галактикада орналасуы. Күннің галактикалық орбитасы.

  45. Хаббл бойынша галактикалардың классификациясы. Галактикалардың физикалық қасиеттері: Хаббл заңы.

  46. Күн жүйесінің космогониясы.

  47. Кант пен Лапластың космогониялық болжамдары.

  48. Космология пәні.

  49. Жұлдыздардың пайда болуы, эволюциясы, жасы, галактикалар эволюциясы жайындағы болжамдар.

1-7 апталардағы тақырыптар бойынша тексеру сұрақтары.

  1. Астрономия пәні. Іргелес ғылымдар.

  2. Астрономияның теориялық және танымдық мәні.

  3. Аспан сферасы, сфералы астрономиярың негіздері.

  4. Астрономиялық коордираталар: горизонттық және экваторлық координаталар жүйелері.

  5. Кульминация. Меридиандағы жарық көзінің биіктігі.

  6. Жердің күнді айнала қозғалуы және Күннің эклиптика бойынша жылдық қозғалысы.

  7. Жыл мезгілдерінің алмасуы және климаттық белдеулер.

  8. Күндік және жұлдыздық уақыт. Нақты және орташа күндік уақыт.

  9. Уақыттың теңдеуі. Жергілікті уақыт және бойлық.

  10. Поястық және декреттік уақыт. Бүкіләлемдік уақыт. Уақыттың атомдық стандарты.

  11. Күнтізбектің пайда болу және дамуы тарихы.

  12. Жұлдызды каталогтар және астрономиялық жылнамалар, жұлдызды аспан картасы.

  13. Планеталардың көзгекөрінер қозғалысы. Планеталардың символикасы.

  14. Ежелгі Грециядағы астрономияның дамуы. Пифагор, Аристотель, Гиппарх, Птолемей.

  15. Коперник және әлемнің Гелиоцентрлік жүйесі.

  16. Астрологияның маңызы.

  17. Тихо, Браге, Кеплер және планеталардың қозғалысы туралы заңдар.

  18. Қазіргі көзқарас бойынша Күндік Жүйенің құрылымы.

  19. Тәуліктік параллакс. Күннің параллаксы.

  20. Жердің Күнді айнала қозғалуын дәлелдеу: жылдық параллакс, жұлдыздық абберациясы.

  21. Күннің және айдың тұтылуы. Тұтылудың шарттары мен жиілігі.

  22. Тартылыс заңының әмбебаптылығы. Кеплердің жалпылама заңдары.

  23. Плутон және Нептун планеталарының ашылуы.

  24. Жер осінің прецессиясы, оның себептері мен салдары. Нутиция.

  25. Космонавтика элементтері. ЖЖС, ИНТ орбитасын есептеудің қарапайым тәсілдері.


8-15 апталардағы тақырыптар бойынша тексеру сұрақтары.

  1. Телескоптар, олардың қолданылуы, көрсеткіштері:

  2. Рефракторлар, рефлекторлар.

  3. Астрофотометрия негіздері. Погсон формуласы.

  4. Спектралдық анализ негіздері. Спектралдық приборлар.

  5. Сәуле шығару заңдары. Доплер принципі.

  6. Күн жүйесі жайлы жалпы мағлұмат.

  7. Фотосфера. Грануляция, шырақтар, күннің дақтары.

  8. Хромосфера, хромосфералық жарқылдар. Протуберанцтар. Тәж.

  9. Күннің радио толқындарды шығаруы. Күн активтілігінің циклі.

  10. Жер туралы жалпы түсінік.

  11. Магнитосфера, Жердің радиациялық белдеулері.

  12. Күн жүйесіндегі үлкен планеталардың (Меркурий, Шолпан, Жер, Марс, Юпитер, Сатурн, Уран, Нептун, Плутон) негізгі сипаттамалары.

  13. Планеталардың серіктері. Планеталардың сақинасы.

  14. Кіші планеталар. Олардың ашылу тарихы.

  15. Кометалар. Кометалардың орбиталары.

  16. Метеорлы шоғырдың пайда болуы. Метеорлық ағындар және олардың радианттары.

  17. Болидтер. Метеориттер, олардың классификациясы.

  18. Жұлдызға дейінгі арақашықтықты анықтаудың тригонометриялық әдісі.

  19. Қос және еселі санды жұлдыздар.

  20. Галактика құрылымы туралы қысқаша мағлұмат:

  21. Күннің Галактикада орналасуы. Күннің галактикалық орбитасы.

  22. Хаббл бойынша галактикалардың классификациясы. Галактикалардың физикалық қасиеттері: Хаббл заңы.

  23. Күн жүйесінің космогониясы.

  24. Кант пен Лапластың космогониялық болжамдары.

  25. Космология пәні.

  26. Жұлдыздардың пайда болуы, эволюциясы, жасы, галактикалар эволюциясы жайындағы болжамдар.


Глоссарий


Астрономия пәні бойынша глоссарий

астероид











астероид

asteroidЦерера

Церера

Ceres

Қызылжұлдыз

Марс

Mars

Үркер

Плеяды

Pleades

Болпан

Меркурий

Mercurius

Ай

Луна

Moon

Серік

Спутник

Satellite

Күнтізбек

Каленьдарь

Calendar

Жұлдыз

Звезда

Star

Шоқ жұлдыз

Созвездие

Stary

горизонт

горизонт

horizon

Зенит

зенит

Zenith

Планета

Планета

Planet

Гелиоцентризм

Гелиоцентризм

Geliosentres

қозғалыс

движение

motion

гравитациялық тартылыс

гравитационное притяжение

The attraction of gravity

ауырлық күші

Сила тяжести

gravity

ракета

ракета

missile

атмосфера

атмосфера

atmosphere

айналым

полный оборот

revolution

Жарық шығару

Излучать свет

to radiate

теңдеу

уравнение

Equation

зерттеу

исследование

investigation

астроном

астроном

Astronomer

Кульминация

Кульминация

Culmination

Орбита

Орбита

Orbit

Телескоп

Телескоп

Telescope

Спектр

Спектр

Spectrum

Комета

Комета

Comet

Метеор

Метеор

Meteor

Галактика

Галактика

Galaktika

Астероид

Астероид

Asterioud

Ғарыш

Космос

Spase





























































































































































































































Қазақшасы

орысшасы

ағылшыншасы

Ғалам

Галактика

Galaху

Әлем

Мир, Вселенная

Universe

Эллипстік

Эллиптическая

Elliptical

Спиральдік

Спиральная

Spiral

Бұрыс галактика

Неправильная галактика

Irregular galaxy

Құс Жолы

Млечный путь

The Milky Way

Галактика ядросы

Галактическое ядро

Galactic nuclei

Бұрыш

угол

Angle

градус

градус

degree

Шеңбер

окружность

Circle

нүкте

точка

Point

Созылыңқы эллипс

Вытянутый эллипс

Elongated ellipses

Жазықтық

плоскость

Plane

бет

поверхность

surface

Сфера

Сфера

Sphere

Аспан

Небо

Sky

Аспан денелері

Небесные тела

Heavenly body

Жер

Земля

Ground

Күн

Солнце

Sun

Күн жүйесі

Солнечная система

Sunny system

Есекқырған

Юпитер

Jupiter

Қоңырқай жұлдыз

Сатурн

Saturn

Шолпан

Венера

Venus

Алтаева Гулсинай Сарсенбаевна


Астрономия
Оқу-әдістемелік кешен

Редакционно-издательский отдел

Кокшетауского государственного университета им. Ш. Уалиханова

Подписано в печать 05.12.15 г. Объем 4 п.л. Тираж 20 экз.

Заказ №220

Ш. Уәлиханов атындағы Көкшетау мемлекеттік университетінің баспаханасында басылған

Отпечатано в типографии

Кокшетауского государственного университета им. Ш. Уалиханова

Наш адрес: Казахстан, Акмолинская обл., г. Кокшетау,

ул. Ақан-сері, 24 РИО КГУ им. Ш. Уалиханова



e-mail: www.kgu.kz





Каталог: Книги
Книги -> 3. ҚАбдолов әдебиет теория – сының негіздері жоғары оқу орындарына арналған оқУ ҚҰралы мазмұНЫ
Книги -> “Қош,махаббат” Алматы 1988 жыл Ақынның жыр жинақтары
Книги -> Қазақcтан Республикасы білім және ғылым министрлігі
Книги -> Көкшетау 2011 Құрастырғандар
Книги -> АҚША, несие, банктер
Книги -> А. А. Букаева 5В090200 Туризм мамандығына арналаған КӘсіби қазақ тілі
Книги -> М а 3 м ұ н ы қазақ тілі леқсикологиясына кіріспе қазақ лексикологиясының мақсаты мен зерттеу объекгісі лексика
Книги -> Қ а з а қ тіліні ң грамматикас ы 1 т о м Алматы, 1967
Книги -> Сүлейменова Зәуре Екпінқызы Қошанова Мараш Төлегенқызы


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   13




©www.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет