- Өткен тақырыпты қайталау
- 1.Есім хан билік құрған жылдар?
- 2. Тұрсын Мұхаммед қай жылдары өзін хан деп жариялады?
- 3.Есім ханның заңдары қалай аталады?
- 4.Есім хан Жетісу жеріне қалмақтарға қай жылы жорық жасады?
- 5.Есім хан жеңіске жеткеннен кейін қай хандық пен келісімге келді?
Сәуірдің он тоғызы - Сәуірдің он тоғызы
- Сынып жұмысы
- § 41 Тәуке хан тұсындағы қазақ хандығы
- Сабақтың мақсаты:
- Білімділік:Тәукенің хан болу қарсаңындағы және хандық құрған кезіндегі ішкі-сыртқы жағдайы,“ Жеті жарғы“ заңдары қазақтың үш биі туралы мәліметтермен оқушыларға таныстыру
- Дамытушылық:Сабақ барысында оқушылардың белсенділігін арттыра отырып,өз бетінше жұмыс істеуге дағдыландыру ,тарих ұғымды талдауға,сөздік қорларын байытып,ой-өрісін дамыту
- Тәрбиелік:Сабақ барысында оқушы бойында туған жерді сүюге оның дамуына үлкен үлес қосуға тәрбиелеу,адамгершілік құндылықтарын жетілдіру,заман талабына сай жаңа тұлғаны қалыптастыру
Сабақтың әдісі: : ауызша баяндау сұрақ-жауап ,тірек-сызбасы пікірлесу,суреттеу ,жинақтау тест - Сабақтың әдісі: : ауызша баяндау сұрақ-жауап ,тірек-сызбасы пікірлесу,суреттеу ,жинақтау тест
- Көрнекілігі: кестелер мен сызбалар
- Сабақтың түрі : Интерактивті кабинеттегі дәстүрлі емес сабақ.
- Сабақтың типі: Топпен жұмыс,жеке жұмыс
- Сабақтың көрнекілігі: Комьпютердегі слайд-суреттер, тірек-сызба, тест сұрақтар ,сематикалық карта.
- Сабақтың барысы: I ұйымдастыру кезеңі
- II Үй тапсырмасын сұрау
-
Сабақ жоспары: - Сабақ жоспары:
- 1.XVII ғасырдағы Қазақ хандары.
- 2. Тәукенің хан билігіне отыруы.
- 3.Тәуке хан тұсындағы қазақ хандығының ішкі-сыртқы жағдайы.
- 4. «Жеті жарғы» заңы.
- 5. Ұлы билер
Тәукенің хан тағына отыруы - Тәукенің хан тағына отыруы
- (1680-1715)
- Ұлы жүзде - Төле би
- (1663-1756)
- Орта жүзде- Қазыбек би
- (1667-1764)
Кіші жүзде- Әйтеке би (1682-1766) Дала заңы-« Жеті жарғы». - Дала заңы-« Жеті жарғы».
- Дала заңдары «Қасым ханның қасқа жолы», «Есімханның ескі жолын» дамытып,«Жеті жарғы» заңын қалыптастырған –Тәуке хан.«Жеті жарғы » жеті тараудан тұрады.Қылмыс жасаған адамды қылмыскер деп танымайды ,керісінше оларды «күнәһар» деп атайды.«Жеті жарғы» заңы (VII ғасырдың аяғы мен VIIIғасырдың басында «жарғы » сөзі « әділдік»ұғымын білдірген.
Тәуке ханның «Жеті жарғы заңы» - Тәуке ханның «Жеті жарғы заңы»
- 1.Жер дауы.
- 2.Жесір дауы.
- 3.Құн дауы.
- 4.Бала тәрбиесі және отбасы.
- 5.Қылмыстық жауапкершілік.
- 6.Рулар арасындағы жауапкершілік.
- 7.Ұлт қауыпсіздігін қамтамасыз ету.
| | | | | - Қыстау,жайлау,жайылым жерді иелену,көші-қон мәселелері,ата-бабасынан бері иеленіпкелген халықтың келісімінсізбасқаға бермеу,сатуға болмайтыны туралы.
| - II Үй іші
- мен бала
- әрбиелеу
| - Отбасы ,үй ішіндегі тәрбиелікке байланысты адамдардың-өз ара қарым қатынасы,әке мен бала,ене мен келін,үлкен мен кіші арасындағы қатынас.Үлкенді сыйлау,ата-ананы құрметтеу,жас ұрпақты тәрбиелеуге арналған заңдар:
- Некеге отырудың шарты-13 жас Екінші шарт-жұбайлардың
- 7 атаға дейінгі туыстық қатынаста боллмауы;
- Ата-анасы өз балаларын өлтіргні үшін жазаға тартылмайды;
- Ата-анасы қайтыс болса балалары туыстарының қамқорлығына беріледі.
| | | - Ұрылық барымтаға кедергі қою,халықты адалдыққа ,таза еңбекпен күнелтуге бағыттайтын заңдар: Ұрлық үшін 3тоғыз (27) төлеу ,бұл жаза айыбына деп(100000 түйе-300 жылқы немесе 1000 қойға тең )аталады.
| - IV Бір халық
- пен басқа ру
- арасындағы
- дау
| - Ел мен ел,халық ру арасындағы дау-жанжалдарды13 жасқа толмаған балалар қылмыстық жауапқа тартылмаған. Соттау құқығы ханның,билер мен рубасыларыныңқолында болды; Істі шешкені үшін билер арада жүргізушілерге өтелетін есенің оннан бір бөлігі берілуге тиіс;
- Сұлтанды не қожаны өлтірсе 7 адамның құнын төлеу.Әйелді зорлағанды өлім жазасына кесу.Әйелге тіл тигізуші одан кешірім сұрайды,бұлай істеуден бастартса, қорлағаны үшін құн төлеу 7куә әшкерленсе,құдайға тіл тигізушіні таспен ұрып өлтіру.
| V Ұлтын - V Ұлтын
- жаудан қорғау
- Отан қорғау, ел бірлігін сақтау жасақ құру,сардар сайлауға бағыттайтын баптар жатады.
- Хан сұлтандар,ру ақсақалдары халықтың істерді талқылау үшін күзде жиналу қажет;
- Жиналысқа қару-жарақсыз келуге рұқсат етілмейді. Қаруысыз адамның дауысы болмайды және оған жасы кішілер орын бермейді.
- VI Жесір
- дауы Шаңырақтың бірлігін қамтамасыз еткен,неке парызына адалдықты талап ету,ерінен айырылған әйелдердің мәселелері туралы баптар
- VII Құн дауы Кісі өлімі,адам денесіне зақым келтіру,«қанға-қан »,«қанды кек»,«ескіден келе жатқан жау»дегенде бірден ойға оралатын қатыгездікті жұмсартудың жолын қарастырған,құн төлеумен белгіленетін заңдар;
- Сұлтандардан басқа әр адам ханғ жыл сайын мал-мүлкінің 20-дан бір бөлігі мөлшерінде салық төлеу.
- Құн төлеу мөлшері:еркісі үшін 1000қой, әйел үшін 500 қой;
- Дене мүшелерінің құны: бас бармақ -100 қой,шынтақ-20қой;
- Өлтірген тазы бүркіт үшін құл немесе күн талап етеді.
- Хандар өздерінің билікке лайық
- екендігін дәлелдеп отырған. Мәселен:
- Керей мен
- Жәнібек
- хандықтың негізін
- салушылар.
- Қасым хан
- халық санын
- 1 млн-ға
- жеткізді.
- Хақназар хан
- “қазақ, қырғыз,
- ноғай,башқұрт
- ханы“.
- Есім хан
- Сібір бойындағы
- қалаларды
- қосуды
- аяқтады.
- Тәуке хан
- билердің
- мәртебесін
- көтерді.
Тәуке хан билігінің ерекшелігі: - Тәуке хан билігінің ерекшелігі:
- Хандықтың бөлшектенуі тоқтатлып, бір орталыққа бағындырылды;
- Жоңғар шапқыншылығы бәсеңдеп ,тыныштық орнады;
- «Жеті жарғы» заңын жасады;
- Көрші елдермен достық қатынаста болуды көздеді; қырғыз,қарақалпақ,
- орыс мемлекеті.
- Ханның құқықтары мен міндеттері
- Соғыс
- жасауға
- билік жасау
- құқығы
- Шет
- мемлекет пен
- келіссөз
- жүргізуге
- құқылы
- Өзіне
- бағынышты
- адамдарды
- жазалауға
- құқылы
- Заң шығару
- бұйырық
- беруге
- құқылы
- Халықтың
- тұрмысын,
- тыныштығын
- қамтамасыз
- ету
- Мемлекеттің
- сыртқы
- саяси-
- белгілеп
- бағытын
- отыру
- Елдің
- бірлігін
- сақтау,
- қылмыстың
- алдын алу
- Елді
- сыртқы
- жаудан
- қорғау
Тәуке ханның негізгі мақсаты: - Тәуке ханның негізгі мақсаты:
- Билердің көмегімен хан билігін нығайту;
- Бір орталыққа бағынған Қазақ хандығын құру ;
- Билер кеңесі:Битөбеде ( Түркістан маңында). Мәртөбеде (Сайрам маңында)
- Күлтөбеде (Ангрен маңында) өткізілген.
- Даулы мәселені шешуді билер сотына жүктеді.
- Құрылтай Күлтөбеде өткізілді.
- Үш жүздің басын біріктіруде билер кеңесі үлкен рөл атқарды.
Тәуке хан саясатының басты бағыттары: - Тәуке хан саясатының басты бағыттары:
- -Қоғамдағы саяси қайта құрулар жүргізу арқылы хандық өкіметті орталықтандыруға ұмтылды.
- -Хандық кеңес пен билік кеңестің рөлін атқарды.
- -Орта Азия мен сауданы дамытты.(1687-1688 ж.)
- -Бұхар хандығымен бейбіт қатынаста болды.
- -Қырғыз бен қарақалпақтардың бір бөлігін қосып алды.
- -Қырғыздарды би Қоқым Қарашор арқылы, қарақалпақтарды Сасық би арқылы басқарды.
Орыс-қазақ қатынастарын нығайтты. - Орыс-қазақ қатынастарын нығайтты.
- Тәуке хан 1686-1693 жылдары 5 рет
- елшілік жіберіп,орыс-қазақ байланысын
- дамытты.
- Түркістан қаласын астана етті.
- 1680 жылы –жоңғарлар Оңтүстік Қазақстанға жорығы кезінде Түркістан қаласын ала алмады.
- 1681-1685жж. –жоңғарлар Оңтүстік Қазақстанға бірнеше рет шабуыл жасады.
- -Сайрамды қиратты.
- -Сарысу өзеніне жетті.
- Орта жүздің Солтүстік шығысына басып кірді.
Тест - Тест
- 1.Тәуке хан қай жылы таққа отырды?
- А) 1675ж. В)1690ж. С)1680ж.
- 2. Билер кеңесі қай жерде өткізілді ?
- А) Түркістан ,Ташкент ,Сайрам .
- В) Битөбе,Мәртөбе,Күлтөбе.
- С) Жетісу, Шымкент,Самархан.
- 3. Тәуке билікке келген кезде елдің ішкі-сыртқы жағдайы қандай еді ?
- А) Өте шиеленісіп тұрды.
- В) Қой үстіне бозторғай жұмыртқалаған заман болды.
- С) Ешқандай соғыс болмады.
- 4. Тәуке хан ел билеуде кімдерге арқа сүйеді?
- А) Сұлтандарға В) Билерге С) Батырларға
- 5.Тәуке хан тұсында жасалған заң жинағы қалай аталады?
- А) Қасқа жол В) Ескі жол С) Жеті жарғы
- 6.Жамбыл облысы ,Шу ауданы,Жайсаң жайлауында қай би дүниеге келді?
- А) Қазыбек би В) Төле би С) Әйтеке би
- 7.Әйтеке бидің шын аты кім?
- А) Айтық в)Айтбек С)Айтжан
- 8. Қазыбек бидің өмір сүрген жылдары ?
- А) 1667-1764ж. В)1663-1756ж. С) 1682-1766ж.
- 9. «Жеті жарғы » неше бөлімнен тұрады ?
- А) 3 В) 4 С) 7
- 10.
| | | | | | | - Тәуке хан 1680-1731 жылдар билік құрды
| | | | | - «Жеті жарғы» неше бөлімнен тұрады.
| | | | | - 13 жасқа толмаған балалар қылмыстық жауапқа тартылмаған
| | | | | - ,,Жарғы сөзі,, ,,Әділдік,,Ұғымын білдірген.
| | | | | - Тәукенің мирас қоры Қайып елдің басын біріктірді.
| | | | | - ,, Жеті жарғының,, таптық мәні болған жоқ
| | | | | | | | Хандардың билік құрған жылдарын сәйкестендіру. - Хандардың билік құрған жылдарын сәйкестендіру.
| | | | | | - Хақназар хан
- Қасым хан
- Есімхан
- Тәуекел хан
- Тәуке хан
| - 1582-1628 жж.
- 1680-1715 жж.
- 1511-1518 жж.
- 1538-1580 жж.
- 1598-1628 жж.
| XV-XVIII ғасырлардағы қазақ хандары - XV-XVIII ғасырлардағы қазақ хандары
- 1.Керей мен Жәнібек (1466-1480)
- 2.Бұрындық (1480-1511)
- 3.Қасым хан (1511-1518)
- 4.Мамаш (1518-1523)
- 5.Тақыр (1523-1533)
- 6.Бұйдаш (1533-1534)
- 7.Қожа Махмуұт (1534-1535)
- 8.Тоғым (1535-1537)
- 9.Хақназар хан (1538-1580)
- 10.Шығай (1580-1582)
- 11.Тәуекел хан (1582-1589)
- 12.Есім хан (1598-1628)
- 13.Тұрсын хан (1613-1627)
- 14.Есім хан (1627-1628)
- 15.Жәңгір (1629-1652)
- 16. Әз-Тәуке (1652-1718)
- 17. Батыр (1718-17-26)
- 18. Болат. (1726-1730)
- 19. Әбілмәмбет (1730-1771)
- 20. Абылай (1771-1781)
Тест - Тест
- 1.Тәуке хан қай жылы таққа отырды?
- А) 1675ж. В)1690ж. С)1680ж.
- 2. Билер кеңесі қай жерде өткізілді ?
- А) Түркістан ,Ташкент ,Сайрам .
- В) Битөбе,Мәртөбе,Күлтөбе.
- С) Жетісу, Шымкент,Самархан.
- 3. Тәуке билікке келген кезде елдің ішкі-сыртқы жағдайы қандай еді ?
- А) Өте шиеленісіп тұрды.
- В) Қой үстіне бозторғай жұмыртқалаған заман болды.
- С) Ешқандай соғыс болмады.
- 4. Тәуке хан ел билеуде кімдерге арқа сүйеді?
- А) Сұлтандарға В) Билерге С) Батырларға
- 5.Тәуке хан тұсында жасалған заң жинағы қалай аталады?
- А) Қасқа жол В) Ескі жол С) Жеті жарғы
- 6.Жамбыл облысы ,Шу ауданы,Жайсаң жайлауында қай би дүниеге келді?
- А) Қазыбек би В) Төле би С) Әйтеке би
- 7.Әйтеке бидің шын аты кім?
- А) Айтық в)Айтбек С)Айтжан
- 8. Қазыбек бидің өмір сүрген жылдары ?
- А) 1667-1764ж. В)1663-1756ж. С) 1682-1766ж.
- 9. «Жеті жарғы » неше бөлімнен тұрады ?
- А) 3 В) 4 С) 7
- 10. Қазақ хандығын құрған кімдер ?
- А) Керей мен Жәнібек В) Есім хан С) Жәңгір хан
-
- Қазір:
- Қазақстан
- Республикасы
- Мемлекет
- Басшысы-
- Президент
- (сайлау
- арқылы
- келеді),
- Парламент,
- ҚР
- Конституциясы
- Бар(9бөлім
- 98бап)
- 18 жас
- Өзіне тән тілі,
- салт-дәстүрі
- аумағы
- Бұрын:
- Қазақ
- Хандығы
- Мемлекет
- басшысы- хан
- Билер кеңесі
- болды.
- “Жетіжарғы“
- (7бөлімнен
- 13жас)
Үйге тапсырма § 41 оқу, қайталау - Үйге тапсырма § 41 оқу, қайталау
- Тәуке хан туралы реферат дайындау.
Достарыңызбен бөлісу: |
