Оқулық Алматы 2011 Пікір жазғандар: Филология ғылымдарының докторы, профессор Т. С. Тебегенов

Оқулық

Пікір жазғандар:

Филология ғылымдарының докторы, профессор Т.С.Тебегенов

Филология ғылымдарының докторы, профессор Ш.Керім

Филология ғылымдарының докторы, профессор Г.Е.Надирова

Филология ғылымдарының кандидаты Р.С.Мухитдинов

Көптілеуова Д.Т.

Әлем әдебиеті: Оқулық. – Алматы, 2012. - 320 б.

Жоғары оқу орындарында «Шетел әдебиеті» пәнін үш семестр «Ежелгі әлем әдебиеті», «Орта­ғасырлардағы шетел әдебиеті» және «Қазіргі заман шетел әдебиеті» оқу жоспарына лайықталып оқытылады. «Қазақ тілі мен әдебиеті», «Филология: қазақ тілі», «Шетел филологиясы» мамандықтары бойынша тәлім алатын студенттерге қазақ тілінде оқыту дұрыс жолға қойылғанмен, әлі күнге дейін кредиттік оқу жүйесіне лайықталып дайындалған арнайы оқулық, оқу құралдарының тапшылығы көрінеді. Десек те С. Әшімханованың «19 ғ. Батыс Еуропа әдебиетінің тарихы» атты оқу құралы, С.Дүйсенғазиннің «Шетел әдебиетінің тарихы» атты оқулығы жарық көрді. Соңғы кітапты автор мүмкіндігінше кредиттік жүйеге лайықтап құрастырған, өз оқулығында ежелгі әдебиеттен антикалық дәуір әдебиетін қарастырған. Ол түсінікті, өйткені оқулықтың мақсаты шетел әдебиет тарихын қамтиды.

Алдарыңыздағы лекциялар курсы шетел әдебиетінің ажырамас бөлігі - Ежелгі әлем әдебиеті тарихына арналған. Ежелгі әлемнің адамзат тарихы мен оның дамуына, өркениеттердің қалыптасуындағы зор үлесін айтудың өзі артық. Бұл кезең бірнеше мыңжылдықтарға созылып, ұзақ уақытты қамтыды.

Оқу құралында қарастырып өткен алуан түрлі өркениет пен әдебиеттерді дәстүрлі жүйе бойынша үш кезеңге: Ерте кезеңді – ежелгі деп, Орта кезеңді классикалық, кейінгі кезеңді жаңа деп бөлдік. Әр кезең өздігінше үлес қосу арқылы тарихта түрлі орынға ие болғанынан хабардармыз. Осындай күрделі тарихи үрдістер ежелгі әлемдегі Жерорта теңізінің жағалауындағы Тигр және Евфрат аумағында жүрді. Мұндағы басты рөлге шумерлер, кейін аккадтар, семиттіктер, финикийліктер, еврейлер мен хеттіктер, үнді европалық тілге жататын этникалық топтар ие болды. Сол секілді б.з.д. ІІІ ғ. ежелгі евро–афро–азияттық аумақтағы Эгей өркениетінің үшінші кезеңі, ал б.з.д. ІІ ғ. крит-микендік кезеңдерді айтпай кетуге болмайды. Бұл дәуірдің ескерткіштері осы күнге дейін жеткен. Кезекті ежелгі үнділерге берсек, мұнда б.з.д. ІІІ-ІІ мыңжылдықтарда керемет «Махенджо–Даро және Хараппа» деп аталатын өркениет өмір сүрсе, Хуанхэ өзенінің бойында Яншао өркениеті болғаны белгілі. Қорыта келе, ежелгі әлемдегі мәдениетті қалыптастырған үлкен үш мәдени-тарихи орталықтарды айтуға болады: Шығыс-азия, Оңтүстік-азия мен Евро–афро–азия территориялары. Осы негізгі үш аймақ бүкіл адамзат тарихы мен мәдениетінің дамуына зор үлес қосқан.

Оқу құралы 15 лекцияға бөлініп, тақырыпты пысықтауға арналған сұрақтар берілді. Оқу құралында студенттердің өздік жұмыс тапсырмалары, негізгі және қосымша әдебиеттер тізімі, аудармалар тізімі, глоссарий және оқушы өзі-өзі тексере алатын, жауаптары көрсетілген қосымша тестік сұрақтар мен синхронды кестеден тұрады.

Оқу құралы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым Министрлігі бекіткен типтік оқу бағдарламасы мен Мемлекеттік стандартқа сәйкес /1 кредит – 45 сағатқа/ құрастырылған.

Бұл курс Қазақстан Республикасы Білім және ғылым Министр­лі­гі бекіткен Мемлекеттік жалпыға білім беру стандартына сәйкес жалпы кәсіби пәндер арасында маңызды орынға ие. Бұл пән бір семестр бойы оқытылады.

Оқу құралындағы материал шығыстану факультетінің оқу жос­па­­ры негізінде және пәнге бөлінген лекциялар мен практикалық дәріс­теріне бөлінген.

«Шетел әдебиетін» оқу дәстүрлі хронологиялық принципке бағы­на­ды.

Бұл курсты оқудағы міндеттер:

• 
  Әрбір кезеңнің даму ерекшеліктерін студенттердің біртіндеп игеруі;
  
• 
  Басты көркем бағыттардың және базалық эстетикалық жүйелер­дің ерекшеліктерін ашу;
  
• 
  Мәдениет пен әдебиеттің динамикасын анықтайтын ортақ ба­ғыт­тар заңдылықтарының қарым-қатынастарын оқып-білу;
  
• 
  Ірі жазушылар шығармашылықтарын талдау;
  
• 
  Көркем формалардың дамуы, әдеби жанрлардың қалыптасу тұр­ғы­сында теориялық білімдерін арттыру;
  

• 
  Шетел және салыстырмалы әдебиеттану мәселелерін шешу мен зерттеу;
  
• 
  Мәселелерді авторлар мен олардың шығармаларын жанрлар, олардың түрлері, көркемдік ерекшеліктері, тілі мен стилі бойынша талдау;
  

1. 
   Ежелгі патшалық дәуірінің көне мысыр тілі (б.з.д. XXX-XXII ғ.)
   
2. 
   Орта мысырлық немесе классикалық oрта патшалық дәуірінің тілі (б.з.д. XXII-XYI ғ.)
   
3. 
   Жаңа патшалық дәуірінің жаңа мысыр тілі
   
4. 
   Демотикалық тіл (б.з.д. YIII ғ.- б.з. III ғ.)
   
5. 
   Копт тілі (б.з. III ғ. басталған)
   

Демек, мысыр әдебиеті бір тілде, яғни мысыр тілінде жазылған деп негіздейміз. Өйткені мысырлықтардың өздері әдеби дәстүрлерінің үздіксіздігін сезінген. Өз кезінде классикалық тілде жазылған орта патшалықтың әдебиет ескерткіштерін жаңа патшалық дәуірінде үйрет­кен, жаңа мысыр тіліне аударған. Классикалық тілде кейінгі уақытта да жазуға тырыс­қан. Тілдің біркел­кілігінің арқасында ежелгі әдеби сюжеттер мен мотивтер ғасырлар, мыңжыл­дықтар бойы өмір сүрген.

Мысыр жазбасы - дүниежүзіндегі жазулардың ең көнесі. Өз тарихында мысырлықтар жазудың екі жүйесін иерог­лифтік және иератикалық қолданды. Б.з.д. YIII ғ. тағы бір күрделі демотикалық жазу түрі пайда болды, ол өзінің ерекшелігіне қарамастан иератикалық жазуының кезекті кезеңі болып табылады. Белгілі орыс мысыртанушысы Б.А. Тураевтың салыстыруына сүйенсек иерог­лиф­тік, иератикалық және демотикалық жазулар арасындағы қатынас біздің баспа, қолжазба және стенографиялық таңбалар арасындағыдай.

Мысыр мәдениетінің бөлігі болып табылатын мысыр әдебиеті тәуелсіз Мысыр мемле­ке­тіне қарағанда барынша ұзақ өмір сүрді. Б.з.д. 332 жылы Мысырды Александр Македонский жаулап алса, б.з.д. 30 жылы ол Рим империясының құрамына провинция ретін­де кірді. Бұл ретте мысыр мәдениеті жаңа саяси жағдайларда өмір сүріп, дами бастады. Мысыр әдебиетін оқып зерттеу ерте­ден-ақ мысыртанудың дербес саласына айналғанына қара­мастан, мамандар оның тарихын кезеңдеуде сыртқы белгілеріне сүйенгенді қалайды, сон­дық­тан тіл және мем­ле­кет тарихы секілді Ежелгі патшалық, Орта патшалық, Жаңа патша­лық және демотикалық кезеңдері деп бөледі.

Кез келген әдебиет сияқты, ежелгі мысыр әдебиеті қоғам өмірімен және оның идеоло­гия­сымен тығыз байланысты болған. Ежелгі Мысырда дін идеологиясы басым болған­дықтан, әде­биет­те оның әсерінің болуы әбден түсінікті. Алайда мысыр әдебиеті тек діни және аңыз­дық мәтін­дермен берілген деуге болмайды. Керісінше, ол әдеби жанрлардың алуан түрлі­лігімен ерекшеленеді.

Оның құрамында ауыз әдебиетімен бітесе қайнасып кеткен халық ертегілері (Весткар папиру­сындағы ертегілер, Екі ағайынды туралы, Ханзада туралы), өмірде орын алған оқиға­ларды шабыттайтын әңгімелер (Синухе мен Ун-Амон хикаялары), тарихи сипаттағы патша­лар жазбалары, діни жазбалар (құдайларға арналған әнұрандар/, философиялық ойлар (Арфист әні), аңыздар, махаббат лирикасы, этикалық нұсқаулықтар т.с.с.

Өлген адаммен қоса тамақ, су, қажетті заттардың барлығын жерлеу тек ежелгі мысыр­лық­тарға ғана емес, көптеген халықтарға тән дәстүр болғаны белгілі. Неміс ғалымы К.Зете­ның айтуы бойын­ша мысырлықтар өлгеннің әруағына арналған әдеби шығарманы да бірге жерлеген, солар­дың бірі «Пирамида мәтіндері болды».

Мысырлықтардың адам табиғатына, өлімге, ақиретке деген көзқарастары ежелгі дәуірде, б.з.д. IY-III ғ. біртұтас Мысыр мемлекетінің қалыптасуына дейін пайда болды. Өкінішке орай, бұл жөніндегі біздің танымымыз жеткіліксіз. Олардың пайымдауынша, адам тек көзге көрінетін ет пен сүйектен ғана емес, сол секілді көзден тыс бір не бірнеше субстан­циялардан тұрады. Әр адамның КА-сы¹ /субстанциясы/ о дүние­­де мәңгі жасайды, мәңгі өмір сүруінің шарты тірі қалғандардың қамқорлығында болды. «Пирамида мәтіндерінде» перға­уын-билеушінің о дүниедегі тағдыры біркелкі суреттел­мейді: біреуі құ­дай­ға жақындасты­рылса, енді біреуін «ұлы құдай» санатына қосады.

Бірақ өлген перғауынның құдайларға жақындығы тірілердің дабылын азайтпады. Өлген адамды құдай әлеміне жақындастыру перғауынның әдеттен тыс қуаты мен беделі жөнінде ой­дың пайда болуына әсер етеді. Сиқырлық әсерді күшейту үшін мысырлықтар «Пирамида мә­тін­де­рін­дерінде» салт-жоралық поэзияға тән әдеби әдістерге (аллитерация, параллелизм т.б.) жүгінген. «Пирамида мәтіндеріндері» өлген перғауынға құдайлар қоғамында мәңгілік өмірге кепіл болуы тиіс болды.

Мысыр діні мен «Пирамида мәтіндері» жайлы мынадай қорытындыға келеуге болады: ең бастысы - қарапайым адамның мәңгілік өмір сүруге талпынысының бейнесі, сол кездегі адам­­дардың мәңгі жасайтын құдайларға ұқсап, ажалды жеңуге деген аңғырт сенімі. Мысыр­лық­тар өмірді сүйгені соншалық, жерде өмір сүре отырып, Б.А.Тураевтың айтуынша «ажалға қарамастан өлмеуге» дайындалған.

Ерекше мазмұнды әрі қызықты өмірбаяндар Y және YI әулет уақытынан жеткен (б.з.д. XXYI-XXIII ғ.). Y әулет перғауыны Неферкардың уәзірі әрі бас құрылысшысы Уашптах жаз­ба­­сын­да сол ақсүйектің күтпеген ажалы туралы драмалық әңгімесі баяндал­ған. Балалары мен айналасын­дағылар қоршаған патша Уашптах басқарған құрылыс жұмыстарын қарайды. Құ­ры­лыс барысына қанағаттанғанын білдірген билеушіге уәзірдің жауап қатпағанын байқа­лады. Сол кезде ол талып қалған екен. Перғауын оны сарайға апаруды және емшілерді дереу шақыруды бұйы­ра­ды. Папирус-анықтамаларын алып келген олардың білімдері жеткі­ліксіз болып, патша­ның сенімді құлы қайтыс болады. Бізге бұл тарихи оқиғаның фрагментті жазуы ғана емес, уәзір өлімін бейнелеген барельеф те жеткен.

Ақсүйектердің жазулары Мысыр қоғамының жоғарғы қабатының өнегелі кодексі – бұл қоғамның этикалық талаптарын көрсететін нақты немесе алдауыш кодексі жөнінде хабар­лайды. Бұл жазулардың авторлары үшін шабыт көзі ежелгі патшалық дәуірінде гүлденген дидактикалық әдебиет болды.

Орта патшалық әдебиеті (б.з.д. XXII-XYI ғ.). Орта патшалық кезеңіндегі мысыр әде­бие­тін классикалық деп атау қабыл­данған. Сол уақыттан жеткен ескерткіштер ежелгі әде­биетпен салыс­тыр­ғанда барынша құнды және алуан түрлі.

Орта патшалық кезеңінің бірнеше папирусы барынша ерте уақытқа сәйкес келеді, соның ішінде «Шешен тілді адам туралы повесть» ерекше. Повесть әрекеті X әулеттің патшалық ету уақытына жатады. Шын мәнісінде, повесте қандай да бір оқиға желісі жоқ. Ол - ауыл шаруасының жоғары шенді сарай қызметкеріне оның қол астындағы қызметшісінің оны тонап кеткендігіне қатты ашуланғаны туралы баяндайтын тоғыз жоғары дәре­желі аса мәнер­лі сөздерден тұратын өтімді шағым. Бұл сөздер жазбаша жазылып қызыл тілді өзі секілді ұнататын перғауынға жеткізіледі. Ақырында жапа шегушіге шығынын төлеп, тіпті сыйақы береді. Бұл риторикалық үлгі елдің ішкі жағдайын бекіту идеясымен, онда әділ, шыншыл соттың билеуімен сарындас.Сол секілді перғауынның өз ұлы Мерикарға «Гераклеопольдың ұлағаты²«. «Ұлағат» авто­­ры өз баласымен, яғни келешек патшамен елді басқару тәжибесімен бөліскен, мәтін та­ма­ша ойларды қамтиды. Мысалы, «Бай халық көтеріліске шықпайды», «тіл - бұл қылыш (патшаның)», «сөз кез келген қарудан күшті», «кектенбе, өзінді өзін ұстаған жақсы», «өзіңе сені сүйетіндерден ескерткіш жаса». Бір сөзбен айтқанда, бұл «Ұлағат» Мысыр мем­лекетінің басшыларының саяси ойларының жоғарғы деңгейіне куә болатын қызықты пікір­лерді табамыз.

Ал Весткар папирусының ертегілері (Орта патшалықтың соңы) басқа жанрға жатады. Олар ортақ шеңберге біріктірілген: Хуфу IY әулетінің бізге белгілі перғауыны өз ұлдарына көне заман туралы әңгімелерді естігісі келетінін айтады, оның ұлдары белгілі данышпан Дже­де­фхор, Хафра (Хефрен) тақ мұрагері және екінші ұлы пирамиданы салушы және кіші ұлы Бауфра кезекпен әкесіне ертегілер айтады. Ертегілер немесе әңгімелердің бірігуі – Батыс («Декамерон»), Шығыс («Панчатантра», «Мың бір түн») әдебиетіне белгілі үйлесімділік тәсіл. Весткар папирусында бұлар әлем әдебиетінде алғаш кездесті.

Шебер өңделген халық шығармашылығымен бірге орта патшалықтың әдебиетінде басқа жанр­ға тиесілі ескерткіштер табылған. Біріншіден, діни көзқарас негізіндегі әдеби құндылы­ғы­мен ерекшеленетін шығармалар болды. Мәселен, құдайларға арналған әнұрандарды айта кетсек, Хапи (Нілдің құдайы әнұрандары, Осириске және т.б. құдайларға арналған.

Осирис культінде өлместік туралы жалпы таралған догманың антитезисі ретінде орта­лық патшалық дәуірінде «Арфист өлеңі», яғни алдыңғысына қарсылық мазмұнда пайда бол­ды. «Арфист өлеңінің» ең толық нұсқасы жаңа патшалықтың 500 ж. шамасына жататын Хар­рис папирусында сақталған, Интеф XI әулеті­нің перғауындар уақытына жатады.

«Неферти болжамдары». Снофру IY әулетінің перғауыны өз сарайында көңілсіз болған­дық­тан, оны серігітетін данышпан табуға бұйырады. Олар Нефертиді ертіп келеді, ол пер­ғауын­нан өткенді немесе келешекті білгісі келе ма деп сұрайды. Патша келешегін білгісі келеді. Неферти алдағы қорқыныштарды жориды: Ніл құрғап, құрылыққа айналғанда аштық белең алады, елді жалпылай бүлік басады, адамдар бір-бірін жек көріп, қауіптенеді, шығыс­тан көшпелі азиалықтар келіп халықты қанай бастайды және т.б. Бірақ оңтүстіктен, яғни Жоғарғы Мысырдан Амени мысырлықтарды құтқарып, таққа отырады. Қайратты әрі әділ қолбасшы елде тәртіп орнатады, азиаттық басып алушыларды қуады, ел қалпына келеді. Амени - XII әулеттің негізін салушы I Аменемхаттың /Эхнатон/ қысқарған аты.

Келесі шығарма - ежелгі мысыр әдебиетінің інжулерінің бірі, «Синухе әңгімесі» деген атпен әлем әдебиетінде белгілі. Мұның авторы мысыр мәдениетін жетік білуші, терең психолог болды. Бұған көп нұсқадағы толықтай немесе бөлектенген әңгіме мәтіні куәланды­ра­ды, сонымен бірге мысырлықтардың көркемдік талғамының нәзіктігін көрсетеді. Әңгіме бірін­ші жақтан жазылған, қайталауларды және тілдің бірдей болуын кездестірмейміз. Кері­сінше шығарманың тілі бай және әдемі, грамматикалық оралымдар мен фрезеология әсерлі. Суреттеулер жанды, әдеттегідей емес, автор сөзсіз шындықты көркемдік тұрғыдан ұғыну қабілетімен дарынды болған.

«Синухе әңгімесі» шынайы тарихи жағдайды тірі суреттегені соншалықты, тіпті ол тарихи тұлға деген ой пайда болады. Мүмкін, алайда мұны дәлелдейтін құжаттар жоқ. Қалай болса да, «Синухе әңгімесі» бағалы тарихи қайнар көз болып табылады. Шығармаға өз лауазымдарын атап шығып, Синухе әңгімесіне кіріседі. Сарай маңында болғанда Синухе I Аменемхаттың баласы, болашақ патша I Сенусертпен ливийллік темеху тай­пасына қарсы жорықта бірге болады. Осы уақытта I Аменемхат кенеттен өз резиден­циясында қаза табады. Түнде сарай резиденциясынан келген елшілер I Сену­сертке патша өлімі туралы хабарлаған кезде-ақ «тоқтамай, әскеріне де хабарламай сұңқар жол серіктері­мен ұшып кетті» делінген. Ол, әрине, бүлік мүмкіндігіне жол бермеу үшін астанаға асығады. Лагерьде қалып қойған Синухе кездейсоқ болашақ перғауынға қастық туралы әңгімені есті­ген беті, қатты шошып елдің солтүстік-шығысына қашуға шешім қабыл­дайды. Әбден жол тауқыметіне азып-тозған ол Кедем елінде Ретену билеушісі Амунешимен кездеседі. Билеу­шінің сеніміне кірген Синухені енді өз қызына үйлендіріп, оған шұрайлы жерлерді бергені туралы; Кейін Синухе тайпа көсемі болуы, халық арасында құрметке ие болғандығы; балаларының ер жеткендері т.с.с жөніндегі жетістіктерін жазған. Жылдар өте берді, қарттық жақындай бастады. Синухе өз елін аңсады. Дүниежүзілік әдебиет тарихында бірінші рет бұл сезім оның тілегінде көрініс тапты: «О, Құдайым, менің елден қашуымда бірге болған, мейі­рімді болшы маған қайтадан, мені патша сарайына әкелші! Менің жүрегім­нің күнде болатын жер­лерін тағы бір мәрте көруге мүмкіндік берсең. Туған елімде жерлен­ген­нен не артық бо­луы мүмкін? Көмектесе гөр маған! Өткен уақыт ғажайып. Құдай маған мейірім­­­­­­ділігін азайт­пады. Қазір де мейірімді бола гөр».

Синухе қалауы жоғарыдан да, кек сақтамаған перғауыннан қабыл болған. «Синухе әңгі­месі» - осы күні де қызығушылықпен оқылатын тамаша шығарма. Ол сондай-ақ сол уақытта­ғы оқыр­манның көңілін аудармауы мүмкін емес еді, себебі ол батыр әрі батыл патшаға және тағдыры таңқаларлық Синухенің өзіне арналған.

Жаңа патшалық әдебиеті (б.з.д. XYI-YIII ғ.). Жаңа патшалық кезеңінде ішкі және сырт­қы гүлдену нәтижесінде Мысыр орасан дүние­жүзілік державаға айналып, сыртқы әлем­нен бөлек­теуінін жойды. Мұндай тарихи өзгерістер, әрине, әдебиетте де өз әсерін айшық­тады, әсіресе әнұран табыспен қолданылды.

Әнұрандармен қатар жаңа патшалық дәуірінің діни әдебиеті «Өлілер кітабының» 125-ші тарауы ерекше саналды, өйткені «Пирамида мәтіндері» тек патшаларға арналса, бұл керісін­ше қайсыбір пақырға да көмектеседі деген сенім қалыптасты. Мәтіндердің 125-ші тарауы өзі­нің мазмұнымен ерекшеленеді: онда өлген адамның жанына Осиристің табыттық соты сурет­теледі. Бұл табыттық сотының мәні: адам жанының жерде жасаған іс-қимылдары дұрыс деп танылса, мәңгілік өмірмен қамтамасыз етілді; қылмыскердің немесе күнәһардың жаны екін­ші және соңғы өлімге берілді. Мұнда өлген адам жасамауы тиіс күнәлар мен қылмыстар тізі­мі келтірілген. Сиқырлы мазмұнды көптеген басқа тараулардың арасына жоғалған «Өлілер кітабының» 125-ші тарауы мысырлықтардың жоғарғы дәрежедегі талап­та­рын байқауға болады.

Ауыз әдебиетінен фрагментарлы түрде сақталған басқа аңыз-ертегілер көптеп кездеседі. Аңыздық емес мазмұндағы ертегілер де барынша қызықты. Соның ішінде «Екі ағай­ын­ды туралы» ертегі орны бөлек.

Ертегі қарапайым халықтық типті ағалы-інілі шаруа-егіншілер, кіші інісі далада және үйде қинала еңбек етіп, ағасы мен әйелінің азығын табады. Ертегіде әңгіме кіші інісінің басы­нын айнал­дыруға тырысқан ағасының опасыз әйелі туралы болады. Ештеңе шықпаған соң опасыз әйел күйеуіне ол жоқта інісінің зорлағысы келгенін айтады. Жәбірленген және абыройы төгіліген інісі кұдайдың көмегімен ағасынан кұтылып кетеді. Ол «кедр жазығы» Ливанға кетіп қалады, онда алуан түрлі сиқырлы оқиғаларды басынан кешеді. Соңында іні­сіне алаңдаған ағасы оны Мысырға қайтуын сұрайды, ал опасыз әйелі жазасын алады. Ал кіші інісі Мысыр перғауыны болады.

Сол секілді жаңа патшалық әдебиетінде өзінің өмірлік сенімділігі әрі лирикалығымен «Ун-Амон саяхаты» аталатын мысырлық Ун-Амонның Библге саяхаты туралы әңгімесі құнды. Бір ғана данада жеткен ол Мәскеуде А.С.Пушкин атындағы бейнелеу өнері мемле­кеттік мұра­жайында сақталған, Әңгіме сол кезеңдегі елдер мен Мысырдың саяси жай-күйі туралы қызықты мәліметтер катарын камтиды. Ун-Амон саяхатын сенімділігі мен көркемдік жетістігі бойынша «Синухе әңгімесімен» салыстыруға болады.