Сабақтың басы
(10 минут)
|
І.Ұйымдастыру кезеңі
Оқушылармен сәлемдесу, оқушылардың зейінін сабаққа аударту.
1."Сиқырлы конструкция" әдісі
Кез келген географиялық нысанның атын атаймын
Егер аталған нысан тау атауы болса, қолдарын жоғары көтереді.
Егер өзен атауы болса,бір түзуге тұрады
Егер көл атауы аталса дөңгелене тұра қалуы керек
Топтарға бөлу.
Себетпен конфет әкелу. Оқушыларға себеттен конфет алуларын сұраймын.Конфеттің түрлеріне қарай 2 топқа бөлініп отырады.
Топ басшысын сайлап, бағалау парақшалары таратылады
1-топ «Сары кәмпиттер»
2-топ «Көк кәмпиттер»
ІІ.Үй тапсырмасы. «Телефон» әдісі.
Оқушылар өздері қалаған оқушыға телефон соғып, үй тапсырмасы бойынша сұрақ қояды. Барлық оқушылар қамтылуы тиіс.
1.Жер сілкінісі дегеніміз не?
2.Цунами мағынасы, одан сақтану шаралары?
3.Сейсмикалық белдеулер нешеге бөлінеді?Оларды ата
4.Жанартаулар, ыстық бұлақтар, гейзерлер анықтамасын бер
5.Катаклизм дегеніміз не?
6.Геосинклиналь дегеніміз не ?
7.Жер бетіндегі литосфералық плиталар нешеу, оларды ата?
8.Литосфера қабаты туралы қысқаша сипаттама бер
9.Мантия және ядро дегеніміз не?
Оқушылар өз-өздерін бағалайды. Смайлик арқылы (әрбір дұрыс жауап үшін 1 смайликтен беріледі.)
|
Психологиялық көңіл-күйлерінің жақсы болуына ықпал ету.
Кәмпиттер, кәмпит салатын себет. Бағалау парақшалары. Презентация
Үй жайында қолданатын 2 телефон, бағалауға арналған смайликтер
|
Сабақтың ортасы
(20 инут)
|
«Көшбасшы және тыңдаушылар» әдісі
Берілген жаңа тақырыпты түсіндіру үшін сыныптан өз еркімен бір оқушы Көшбасшы ретінде өзін ұсынады. Көшбасшының қалауынша мәтінмен жұмыс жүргізу.
«Бесбармақ» арқылы бағалау
Жұптық жұмыс
«Екі жақты күнделік» әдісі.
Атмосфера — Жер шарының ауа қабығы, ол салмақ күшіне байланысты ғаламшармен бірге айналып, қозғалысқа түседі. Жалпы массасы 5-1015 т шамасында болатын атмосфера түрлі газдардан, су тамшылары мен шаң-тозаңнан тұрады. Атмосфераның төменгі бөлігі Жер бетімен шектесіп жатыр. Ал жоғары шекарасы ретінде соңғы ғылыми деректер бойынша 1000 км биіктік алынады, бұдан әрі қарай ауа өте сиреген күйде болады.
Шамамен 100 км-ге дейінгі биіктік аралығында ауа құрамы мынадай газдардан: азот — 78%, оттек — 21%, инертті газдар — 1%-ға жуық (оның 0,93%-ы аргон), көмірқышқыл газынан — 0,03%-ы тұрады. Ауа құрамындағы криптон, ксенон, неон, гелий және сутек газдары өте аз мөлшерде болады. Атмосфераның төменгі қабатында ауа құрамы салыстырмалы түрде тұрақты болады, тек өнеркәсіпті аудандар мен ірі қалалар үстінде көмірқышқыл газының үлесі он есеге дейін артуы мүмкін. Лас ауаның құрамында бөгде қосылыстар да кездеседі. Шамамен 200—1000 км биіктікте ауа құрамында оттек басым, ол ультра- күлгін сәулелер әсерінен атомдарға ыдыраған күйінде болады. 1000 км-ден биікте сиреген атмосфера негізінен гелий мен сутектен турады, сутек зарядталған атомдар күйінде таралған.
Атмосфера құрамындағы әрбір газдың атқаратын қызметі бар. Азот нәруызды (белок) заттар мен нуклеин қышқылдарыныңқұрамынаенеді, ал оныңқосылыстарыөсімдіктердіМинepaлдықорекпенқамтамасызетеді. Оттексізтіріорганизмдердіңтынысалуымүмкінемес, сондай-ақжану мен тотығупроцестері де жүрмейді. Жасылөсімдіктеркөмірқышқылгазынпайдаланып, органикалықзаттартүзеді. Атмосфера газдары тау жыныстарыныңхимиялық үгілуіне қатысады. Ал шамамен 25—30 км биіктіктегі озон қабатыКүнненкелетін ультра-күлгінсәулелердіұстапқалуарқылытіріорганизмдердібұлсәулелердіңзияндыәсеріненқорғайды. Ауақұрамындағыжайкөзгекөрінбейтін су буларыбелгіліжағдайда су тамшыларытүріндебөлініпшығып (конденсациялану), олардыңтұтасуынанбұлттарқалыптасады. Атмосфераның құрылысы. Биіктегенсайынауаныңфизикалыққасиеттері (температурасы, тығыздығы, қысымыжәнет.б.) өзгереді, сондықтанатмосфераны тропосфера, стратосфера, жзосфера, термосфера, экзосфера депаталатынқабаттарғабөледі.
Атмосферадакүнсәулелерін озон, көмірқышқыл газы мен бұлттар, су тамшылары мен шаң-тозаңжұтады. Жалпыалғанда, атмосферадаКүнненкелетінрадиацияның 15—20%-ы жұтылады. Осылайшакүнніңсәулелікэнергиясыныңбіразыатмосферадажылуғаайналса, басымбөлігіжербетін жылытуға жұмсалады. Кезкелгенқызғанденелержылубөлетінісияқты, жербетіненкөтерілгенжылуатмосфераныңтөменгіқабатынжылытады. Жиынтықрадиацияныңкерішағылу мен жербетініңжылулықсәулеленуінежұмсалғаннанқапғанбөлігінрадизциялық баланс немесеқапдық радиация депатайды. Радиациялық баланс мөлшеріэкваторданполюстергеқарайкемиді. Қоңыржайендіктердеқыскезіндерадиациялық баланс терісмәнгеие, ал экватордан, шамамен, 40' ендіктераралығындабұлкөрсеткішжылбойыоңболады.
Ауатемпературасыныңатмосферадатаралуы мен онъщүздіксізөзгерістеріатмосфераныңжылурежімідепаталады, ол атмосфера мен қоршаған орта арасындағыжылуалмасуынәтижесіндежүзегеасады. Тропосферадажұтылған радиация тәулігінеауатемпературасын 0,5°С-ка ғанажоғарылатаалады.
Оқушылардан дәптердің бетін (не таратылып берген парақты) ортасынан вертикаль сызықпен бөлу сұралады. Мәтінді оқу барысында олар:
Бөліктің оң жағына
|
Сол жағына
|
Мәтіндегі қатты әсер еткен тұстарды, үзінділерді жазады.
|
Сол әсер еткен үзінділер жайлы пікір жазады (нені еске түсіреді, себеп-салдары қандай, қандай сұрақ бар т.б.)
|
Жеке жұмыс
Атмосфералық ауаны құрайтын газдардың пайыздық үлесін берілген диаграммада көрсетіңіз
Дескриптор Білім алушы
− атмосфера ауасын құрайтын газдардың пайыздық үлесін диаграммада көрсетеді.
Дәптермен жүмыс
Термин сөздерді үш тілде жазады.
Қазақша
|
Орысша
|
Ағылшынша
|
атмосфера
|
|
|
аэрозолдар
|
|
|
ионосфера
|
|
|
озон
|
|
|
ауа
|
|
|
|
Мәтінді екіге бөліп жазу парақшалары, қалыптастырушы бағалауға арналған парақшалар
|
Сабақтың аяқталуы
(10 минут)
Рефлексия.
|
Топтық жұмыс. «Синквейн» әдісі
Зат есім (кім? не?) – Атмосфера
Сын (есім қандай?) - Жеңіл, түссіз
Сан есім (қанша?неше?) –5 қабааттан тұрады
Етістік ( не істейді? Қайтеді? ) – Демалдырады, қорғайды, өмір сүреміз,онсыз тіршілік жоқ
Сөйлем.Атмосфера –жердегі негізгі тіршілік қабығы.
Синоним. Ол-ауа.
Зат есім 1 сөз
Сын есім-2 сөз
Етістік-3 сөз
Сөйлем-4 сөз
Синоним
Әр топ спикері бағалау парағын толтырып, нәтижесін айтады.
Рефлексия: «Сыныптағы ауа – райы»
Мен үшін бәрі
түсінікті.
Жартылай түсіндім.
Бірақ әлі де ізденемін.
Мен үшін түсініксіз.
Мұғалімнің көмегі қажет.
Мұғалім сабақты қорытындылайды.
Бүкіл әлем тыныс алар ауамын
Менсіз ешкім шыдай алмас, дауамын.
«Ауадай қажет» деген сөз осы емес пе?
Пайдасы көп адамзатқа ауаның.
Тропосфера, стротосфера қабаттар,
Ауасыз еш өтпейді әр бір сағаттар.
Болмаса ауа минутта шыдамай
Сондықтан да ластануда ағат бар.
Қорғаңыздар ауа атты қабатын,
Боласың сен осыдан пайда табатын.
Жануар да, өсімдік те, адам да
Тыныс алар ауа деген затымен.
|
Сабақтан алған білімдерін жинақтап, жүйелейді.
|
