Сабақ Тақырыбы: «Аккордтар еліне саяхат»

1. 
   Ми бемоль мажор гаммасын, сатыларын, интервалдар, аккордтар тізбегін әндету, естіп ажырату.
   
2. 
   Ми бемоль мажор гаммасың
   

3) Ф.Шуберттің си минорлық «Вальсінен» үзінді ойнау.

4) Жаттығулар әндету (тасымалдау)

5) Ауызша диктант (тасымалдау)

6) Ырғақтық лабиринт

7) Математикалық есеп

8) Аккордтардың қателерін табу

9) Аккордтарды естіп ажырату

10) Альтерация белгілері бойынша тональдіктерді ажырату

11) «Жеті музыкалық дыбыс әлемі» әнің орындау

Балалар музыка мектебі оқушыларының эстетикалық және музыкалық қабілеттерін дамыта отырып, пәнаралық байланыс арқылы және әртүрлі әдістерді пайдаланып жұмыстану.

Сабақта пайдаланылатын көрнекіліктер: сольфеджио оқулықтары, жұмыс дәптерлері, интервалдар, аккордтар кестесі.

1. 
   Ұйымдастыру кезеңі:
   

• 
  Балалар бүгінгі тақырыбымыз «Доминантсептаккордты» қайталап, бекіту.
  

1. 
   Ми бемоль мажор гаммасын, тұрақты, тұрақсыз, кіріспе дыбыстарын қол қимылы арқылы сатыларын, интервалдар тобын (Т_5/3, Т₆, Т_6/4) – аккордтарын әндету. (Е.Давыдова, С.Запорожец, 55 бет).
   
2. 
   Ми бемоль мажор тональдігінде келесі тапсырмаларды есту арқылы талдау тұрақсыз дыбыстардың көшулері (VI V) (II I) (IV III) т.с.с.
   

3. 
   Ф.Шуберт «Вальс». Балалар жаңа кімнің шығармасы ойналды?
   

4. 
   Келесі әуендерді дирижерлап әндету. Д7 кездесетін тактілерді ажырату. В.Флис, Я.Якубяк №57. Осы әуенді тасымалдау – ре, до дыбыстарынан әндету. Г.Ф.Калинина, «Поляк» халық әні. Осы әуенді до, ля дыбыстарынан әндетіп тональдіктерін табу.
   

сөзімен әндету.

5. 
   Ауызша диктант Русяева №713. Осы диктантты Ми минордан – Ре, До минорға тасымалдап әндету.
   
6. 
   Ырғақтық лабиринтпен жұмыстану.
   
7. 
   Математикалық есеп (интервалдарды шешу)
   

к6-ү3=?

Аккордтарды шешу

ү3+т4=?

т4+к3=? т.с.с

Ми, фа, ля, си дыбыстарынан Д7 құру.Дәптердегі әуендерді қайталау

Балалар музыка мектебі оқушыларының эстетикалық және музыкалық қабілеттерін дамыта отырып, пәнаралық байланыс арқылы және әртүрлі әдістерді пайдаланып жұмыстану.

1. 
   Ұйымдастыру кезеңі
   

1. 
   Ре мажор гаммасың әндету
   
2. 
   Ре мажор гаммасында тұрақты, тұрақсыз кіріспе дыбыстарды әндету
   
3. 
   Ре мажор гаммасында тұрақсыз дыбыстарды тұрақтыға бағынуын шешу:VI V, ІІ І т.с.с.
   
4. 
   Ре мажор тональдігінде әуендер әндету. Мысалы: Ре мажорда ән айттық, Ре мажор тональдігі (нота бойынша және сөзімен)
   
5. 
   Ауызша диктант Металлиди №7. Диктантты әр түрлі дыбыстан әндету
   
6. 
   Дәптер бойынша берілген ырғақтарды екі қолмен соғу
   
7. 
   Карточка бойынша жұмыстану
   
8. 
   Өткен тақырыптар бойынша құрастырылған әуендерді нота бойынша және сөзімен қайталау. Мысалы: 1.Альтерация белгілері, 2.До ми соль (тұрақты дыбыстар), 3.Пауза.4.Октава.5.Баскольта.6.2/4 өлшем
   

Ре мажор гаммасын әндету, ойнау. Дәптердегі әуендерді қайталау, ырғақтарын соғу.

Дарынды балаларға арналған мамандандырылған С.Сейфуллин атындағы

№11 облыстық қазақ мектеп-интернат кешені «Өнер» бөлімі

Орал қаласы

1. 
   Симфониялық оркестрдің шығу тарихы.
   
2. 
   Дирижер туралы мәлімдеме.
   
3. 
   Симфониялық оркестр аспаптарының сызбасы.
   
4. 
   Гайднның №103 «Ми бемоль мажор» симфониясы.
   
5. 
   Моцарттың №40 симфониясы.
   
6. 
   Бетховеннің №5 симфониясы.
   
7. 
   Шуберттің «Аяқталмаған си - минор симфониясы».
   
8. 
   Викторина, сөзжұмбақ.
   
9. 
   Ойналған үзіндінің авторын, бөлімін анықтап белгілеу.
   
10. 
    Аспаптардың шырқалым арқылы түрлерін ажырату.
    

1. 
   Симфониялық оркестрдің шығу тарихымен, аспаптарының орналасу тәртібімен таныстыру.
   
2. 
   Еуропа композиторларының симфонияларымен таныстырып, классикалық музыканы тыңдатуды тәрбиелеп әр түрлі тәсілдер арқылы сабаққа деген сүйіспеншіліктерін арттыру.
   

Сәлематсыздарма балалар. Бүгінгі тақырыбымыз: «Оркестрдің даму тарихы». Сонымен, біз сіздермен музыкалық аспаптардың көптеген түрімен таныстық, сол кезде Оркестр деген сөзді бірнеше рет айттық. Ол не сонда? Елестетіп көріңіз, сіз концерт залына келдіңіз. Сахнада ерекше «қоғам» пюпитрлар орындықтар, олардың үстінде-музыкалық аспаптар. Кейін эстрадаға бал киімдерін киген адамдар шығады: ер адамдар - қара фракпен, әйел адамдар қызыл көйлекпен. Орындарына отырып, қолдарына аспаптарын алады да, бір сәтте адам айтқысыз әлдене басталады.

Астан кестен әуен. Бұл музыканттардың аспаптарын күйге келуін тексеруі. Сосын сахнаға тағыда бір фрак киген, қолына таяқ ұстаған адам шығады, бізге арқасын беріп тұрады да сиқырлы таяқшасымен сілтеп, дүние орындайды, яғни музыка естіледі. Бұл симфониялық оркестрдің дауысы. (Оркестрдің суреті).

Оркестр-бұл ерекше бір ел, әрбір тұрғындарының «ансамбль» деген қоғамда өз міндеттері болады, және де егер олар оны орындамаса, тұтастықты бұзады. Оркестрдің ғасырлар бойы қалыптасқан өз құрылымы бар.

Ежелгі Грецияда «орхео» етістігі «билеймін» дегенді білдірген, ал оркестр деп гректер әрбір пьеса қатысушысының өзінің хор партиясын шырқайтын, ырғақтылық қимылдарын жасайтын сахна алдындағы жарты шеңберлі алаңды атаған.

Ғасырлар өтіп, ұлы өркениет құрып кетті, бірақ бұл сөз өмірін жалғастырды. Ұлы суретшілер Микеланджело және Тициан өмір сүрген заманда, оркестр тіпті болған да жоқ.

Бірақта, сіздер ойлап қалмаңдар, сол кездегі адамдар өнермен айналыспаған деп. Әрине, көне заманнан бастап айналысты.

1. 
   Ерте кездегі өнер туралы әңгімені, кім айтады?
   

Б.з.д. ІІІ ғасырда өз өнерлерін көрсету үшін Римге он үш грек сырнайшысы келеді. Алайда римдік көрермендер мұндай түрдегі әндетуді бастарынан өткізген соң, көңілдерін көтеру үшін, музыканттардың бір-бірімен төбелестіріп қоюға мәжбүр болады.

Енді оркестрімізге қайта оралайық.

2. 
   Симфониялық оркестр қашан дүниеге келді және ол немен байланысты?
   

Мысалы: Францияда мұндай оркестрді «Корольдің 24 скрипкасы» деп атаған. ХVІІІ ғасырдың аяғында шағын оркестр: отызға жуық шекті аспап, екі флейта, екі гобой, екі - үш вальторна мен литаврадан құрыла бастады. Мұндай құрамға Й.Гайдн, В.Моцарт жазды. Тек Бетховен шығармасында ғана (1770-1827) «классикалық» оркестрдің құрамы құрылды.

3. 
   Симфониялық оркестрдің аспаптары қалай орналасқан? (Слайдпен симфониялық оркестр аспаптарының орналасу сызбасы көрсетіледі).
   
4. 
   Оркестрге кім жетекшілік етеді?
   

Былайша әңгімелейді....

Алыс өткенге көшейік. От айналасында сәтті аңшылықтарын атап өтпекке барлық тайпа жиналады. Ер адамдар салттық би орындайды. Билеушілердің басында-тайпа көсемі. Ол өзінің дене қимылы арқылы билеушілер мен қамысты кернейлерде, қабыршақ қуыстар мен барабандарда ойнаушы музыканттарға ырғақ береді. Көсемнің әрбір дене қимылы-бидің жалғасының қандай болу керектігін білдіретін, бәріне түсінікті шартты белгі.

Мүмкін дирижерлаудың алғашқы сахнасы да осылай көрінген шығар. Дәл солардан музыканттардың немесе әншілердің басында барлығы бағынатын бір адам-дирижердің болуы сияқты салт бастау алды.

5. 
   Гайднмен байланысты қызықты әңгімені кім айтады?
   

Бірде Гайдн Лондонда өз симфониясына дирижерлық жасап тұрады. Әуесқой лондондықтар залдағы орындарынан көтеріліп, атақты музыкантты жақынырақ көргілері келіп, сахнаның жанына барады. Кенеттен төбедегі үлкен аспалы шам жерге құлап түседі. Көрермендер әйтеуір аман қалады.

6. 
   Тағы да кім толықтырады?
   

Гайдн шығармашылығындағы симфониялық циклдің жарқын мысалы, «Лондондық симфониялардың» бірі - №103 симфония. Композитор оны жарқын қабылданыммен ашады - тремоло литавр. Симфонияның аталуы да осыдан шыққан. Шығарма төрт бөлімнен тұрады. Симфонияның бірінші бөлімі жәй кіріспемен ашылады. Симфония күннің күркіреуін еске түсіргендей литавралардың гүрсілімен ашылады......

Симфония атасы Гайдн қалыптастырған оркестрдегі аспаптардың орналасуы. (Слайдпен көрсетіледі.)

Күйтабақта музыка шырқалады. Бұл кімнің шығармасы? (Моцарттың суреті слайдпен көрсетіледі).

Бұл №40 «соль минор» симфониясы. Бұл симфония 1788 ж. Вена қаласында жазылып, Моцарттың ең танымал деген шығармаларының бірі болды. симфонияның музыкасы бірінші шырқалымнан-ақ, автордың жеткізімін шынайы жеткізе отырып, тазылығымен баурап алады.

Бірінші бөлім - бұл шығарманың қайғылы ойының бірінші құрылымдық кезеңі. Бұл сонаталық аллегро үлгісінде жазылған. Тақырып, үлкен толқу үстінде, шағымдана сөйлеп тұрған адамға өте ұқсас........

Күйтабақта музыка шырқалады. (Бетховенның суреті слайдпен көрсетіледі). Бұл кімнің симфониясы? Ия, дұрыс. Бұл Бетховеннің №5 «до минор» симфониясы. №5 симфониясы 1805 жылы бастап, 1808 жылы аяқталды. Тума талант –симфонист Бетховен бүкіл өмірінде неге тоғыз симфония жазды? Моцарт елу бір симфония. Гайднда жүзге жуық. Салыстыршы? Бетховен шығармашылығындағы бұл шығарманың жағдайы - әріптестерінің оған деген көзқарастарымен салыстырғанда, мүлдем жаңа көрсеткіш. Алдымен бәрінен бұрын симфонияның мазмұны өзгерді. Композитор жанрлық - тұрмыстық тақырыптан үлкен ұстанымды, әлеуметтік философиялық мәселелерге ауысты. Бұл, ұлан асыр бүкіл адамзат баласына үн қататын жаңа үлгіні талап етті. Бетховен симфонизмнің өте ашық мінезділігі оның №5 симфониясында көрініс тапты...........

Күйтабақта музыка шырқалады. Бұл кімнің шығармасы? (Шуберттің суреті слайдпен көрсетіледі). Ия, дұрыс. Бұл Шуберттің «Аяқталмаған си - минор симфониясы». 1865 жылы веналық капельмейстерлердің бірі ескі вена музыкасының концерттік бағдарламасын жасаған. Ол үшін ол ескі қолжазабаларды жинайды. Мұрағаттарды ақтара отырып, ол Шуберттің бұрынан белгісіз партитурасын табады. Бұл си минорлық симфония болатын. Ол 1865 жылы жазылғанына 43 жыл өткен соң-желтоқсан айында алғаш рет орындалды.

Бұл симфонияның екі бөлімі таңқаларлық тұтастықты, аяқталымдық пікірді білдіреді. Әдеттегідей бірінші бөлімі сонаталық аллегро формасында. Ол жәй кіріспеден басталады...........

1. 
   Полифониялық музыканың формасы.
   

2. 
   Симфониялар мен сонаталардың бірінші бөлімдерінің жазылатын формалары?
   

ә) 3 бөлімді

б) сонаталық

3. 
   Флейта, гобой, кларнет, фагот симфониялық оркестрдің қай топ аспаптар түрін құрайды?
   
4. 
   Қай аспапты симфониялық оркестрдің королевасы деп атайды?
   
5. 
   Антонио Страдивари, Бартоломео Кристофори бұлар кімдер? Қай істерімен атаққа ие болды?
   
6. 
   Рондо формасында тақырыптың бірнеше рет қайталануы?
   

ә) эпизод

б) интермедия

(слайд аспаптардың суреті).

7. 
   Келесі формалардың шешімін шешу?
   

А А1 А2 А3 А4

А В А С А

(слайд арқылы көрсетіледі).

8. 
   Симфониялық оркестр ойыны, сөз жұмбақты шешіп, аспаптарды көрсету.
   

1. 
   Нақты дыбыс биіктігі жоқ соқпалы аспап?
   
2. 
   Бірнеше ағаш пластинкадан тұратын нақты дыбыс биіктігі бар соқпалы аспап?
   
3. 
   Төменгі дауысты жезді үрлемелі аспап.
   
4. 
   Шекті шертпелі аспап?
   
5. 
   Ағашты үрлемелі аспап?
   
6. 
   Жұмсақ тембрлі жезді үрлемелі аспап?
   
7. 
   Нақты дыбыс биіктігі бар соқпалы музыкалық аспап?
   
8. 
   Шекті ысқымалы аспап?
   
9. 
   Ағашты үрлемелі аспап?
   
10. 
    Ең төменгі қоңыр дауысты шекті ысқымалы аспап?
    
11. 
    Нақты биіктігі жоқ соқпалы аспап?
    
12. 
    Шекті ысқымалы аспап?
    
13. 
    Жоғарғы дауысты ағашты үрлемелі аспап?
    

9. 
   Музыкалық шығармалардан үзінділер ойналады. Қай үрлемелі аспап орындағанын ажырату?
   
10. 
    Біздің Қазақстанның қай композиторы тұңғыш симфония жазған?