Сабақтың тақырыбы: Тас дәуірі (палеолит)

• 
  Білімділік: Адамзат дамуы тарихындағы ең ұзақ тас дәуірінің кезеңдерін хронологиялық ретімен, еңбек құралдарымен баяндап, тас дөуіріндегі Қазакстан аумағының табиғат жағдайы туралы білім беру.
  
• 
  Дамытушылық: Тас дәуірінің әр кезеңінде ежелгі адамдардың материалдық және рухани мәдениеті үздіксіз дамып отырғанын қорытындылап, салыстыра білу, картамен жұмыс істеу дағдыларын дамыту.
  
• 
  Тәрбиелік: Ежелгі мәдениетті сақтап-қорғауға, адамгершілікке, еңбеккорлыққа тәрбиелеу.
  

1. «Ежелгі Қазақстан» картасы.

2. «Тас дәуірінің кезеңдері» деп аталатын кесте.

3. Тас дәуірінің күралдарының суреттері.

II. Үй тапсырмасы.

Өткен сабақтағы сабақ жоспары бойынша бірнеше оқушыдан үйге берілген тапсырманың мазмұнын сұрап шығамын. Одан кейін үйге берілген «Жүмыс дәптеріндегі» тапсырманы жалпы сыныптан әр партаны аралап жүріп, тексеремін. Одан кейін алдын ала дайындаған қағаз қиындыларына әр нұсқаға жеке-жеке жазып келген 3-4 жаңа сөздермен таратып беріп, оның жауабын берілген уақыттан соң жинап алып, тексеріп шығамын.

Жаңа тақырыптың жоспары:

1. Ерте тас дәуірі (Палеолит).

2.Тас кұралдары.

3. Тас дәуіріндегі Қазақстанның табиғаты.

4. Орта тас дәуірі.

5. Жаңа тас дәуірі.

6. Неолит жаңалықтары.

Адам баласының алғаш қолданған еңбек құралдары тастан жасалған. Еңбек құралдарын тастан жасау, оны қолдану дәуірі өте ұзаққа созылған. Сондықтан адамзат тарихының осы кезеңі тас дәуірі деп аталады. Тас дәуірі үшке бөлінеді деп темендегі кестенің көмегімен тас дөуірінің кезеңдерімен таныстырамын.

----------► 1. Ерте палеолит ( б.з.б. 2 млн 500-140 мыңжылдықтар)

----------► 2. Ортаңғы палеолит (б.з.б. 140-40мыңжылдықтар)

----------► 3. Соңғы палеолит (б.з.б. 40-12мыңжылдықтар)

Одан кейін тас дәуірінің кұралдарын суреттердің көмегімен таныстырып өтемін. Окушылар дәптерлеріне алғашқы адамдардың пайдаланған еңбек құралдарын жазып алады:

тескіш, кескіш (чоппер), қырғыш, чоппинг, қол шапқы, пышақ, найза, болос.

Оқушыларға Казақстанның ерте кезеңдегі табиғат жағдайы мен қазіргі табиғатын салыстыртамын. Оқушылар дәптерлерін екіге бөліп, осы тәртіппен екі бағанды салыстырмалы түрде толтырып шығады.

• 
  Мұздың еріп, табиғаттың өзгеруі,
  
• 
  Ірі жан-жануарлардың құрып кетуі,
  
• 
  Жебелі садақтың, бумерангтың, кақпан мен тұзақтың пайда болуы,
  
• 
  Балық аулаудың көбеюі қайықтың пайда болуына түрткі болды,
  
• 
  Мал шаруашылығы мен егіншіліктің алғашкы белгілері пайда бола бастады,
  
• 
  Тас өңдеудің жетіле түсуі,
  
• 
  Еуразия, Қиыр Шығыс, Америка құрлығының адам мекенінің игілігіне айнала бастауы.
  

• 
  Тас өңдеу әдістері жетіліп, жоғарғы дәрежеге жетті,
  
• 
  Ыдыс жасауды үйренді,
  
• 
  Жабайы аңдарды қолға үйрете бастады,
  
• 
  Егіншілікпен айналыса бастады,
  
• 
  Кен өндірісінің негізгі белгілері пайда болды. Мезолит пен неолит дәуіріндегі жетістіктерді тактаға ілінген тас дәуірінің археологиялық ескерткіштерінің суреті аркылы сипаттап шығамын. Картадан оқушыларға тас дәуірінің ескерткіштері шоғырланған аймақтарды көрсетемін.
  

• 
  Білімділік: «Түрік», «қағанат» атауларына түсінік беру, Түрік қағандығының коғамдық құрылысының ерекшелігін ашып көрсету және саяси тарихы мен шаруашылық жағдайы туралы түсінік беру.
  
• 
  Дамытушылық: Түркі дәуірінің тарихы мен мәдениетін қазіргі Қазақстан тарихы мен мәдениетімен байланыстырып, оқушылардың тарихи ойлап, қорытынды шығара білу қабілеттерін, ой-өрісін дамыту.
  
• 
  Тәрбиелік: Қазақтардың арғы ата-бабалары түріктердің жан-жақты даму тарихын оқыта отырып, оқушыларды отаншылдыққа, адамгершілікке тәрбиелеу.
  

2.Түркі дәуірінің ескерткіштерінің суреті.

З.Түркі қағандығының шаруашылығын, тұрмысын сипаттайтын суреттер.

Сабақтың барысы: I. Ұйымдастыру кезеңі.

II. Үй тапсырмасы.

2-3 окушыға Еділге тарихи тұлға ретінде берген мінездемесін дауыстатып оқытамын. Қалған оқушылар оны тыңдай отырып, өздерінің алып-қосатындары болса қосымша қосады. Одан параграфтың соңындағы қалған сұрақтар бойынша тексеріп шығамын. Осылайша үй тапсырмасын қайталап, оқушылардьщ өткен сабақта алған білімдерін тиянақтағаннан кейін жаңа тақырыпка көшемін.

Жаңа сабақтың жоспары:

1. «Түрік» атауы.

2. Түріктердің көршілерімен саяси карым-қатынасы.

3. Қағандықтың құрылуы.

4. Түрік қағандары.

5. Қағандық халқының кәсібі.

6. Түріктердің рухани мәдениеті.

Б.з-дың I мыңжылдығының орта шенінде Қазакстан даласында ірі этникалық өзгерістер басталды. Бұл дәуірді шартты түрде ежелгі түрік (ежелгі түркі) немесе көне түркі дәуірі деп атаймыз деп, одан әрі ұлы даланың тұрғындары түріктердің шығу тегі туралы аңыздарға тоқталамын. Одан кейін тақтадағы картаның көмегімен түркілердің әр түрлі бағыттағы көршілерін және олармен қарым-қатынасына тоқталамын. Оқушыларға еске сактауға ыңғайлы болуы үшін төмендегі сызбаны пайдаланамыз.

1. Түркі дәуірі немесе көне түркі дәуірі деп қай кезеңді айтамыз?

2. Қытай деректері бойынша түріктер кімдердің ұрпақтары деп есептелінеді?

3. Ескі сына жазуларда түріктер өздерін қандай атпен жазған?

4. Түріктер мен жужандар арасындағы соғыс қай жылдары болды?

5. Түрік қағанаты құрамында өмір сүрген халықтарды атаңдар.

6. Түрік хандарының сенімді көмекшілері болғандар?

7. Түрік қағандығы халқының басым бөлігінің негізгі кәсібі не болды?

8. «Татсыз түрік жоқ» деп жазған кім?

9. «Құдатғу-білік» еңбегінің авторы кім?