«Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» Қазақстан Республикасының Кодексі (Салық кодексі) жобасының

1. 
   Заң жобасының атауы
   

Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» Қазақстан Республикасының Кодексі (Салық кодексі) (бұдан әрі – Кодекс жобасы).

2. 
   Заң жобасын әзірлеу қажеттілігінің негіздемесі
   

Қазақстан Республикасы Президентінің 2017 жылғы 31 қаңтардағы «Қазақстанның үшінші жаңғыруы: жаһандық бәсекелестік» жолдауында атты басымдығы бойынша негізгі міндеттердің бірі салық-бюджет саясатын жаңа экономикалық шынайылыққа сәйкестендіру.

Салық саясаты бизнесті «көлеңкеден шығаруға ынталандыруға және, шикізат емес сектордағы салық базасын кеңейтуге бағытталған болуға тиіс. Қолданыстағы салықтық жеңілдіктерді оңтайландыру маңызды. Жалпыға бірдей декларациялау қарсаңында арнайы салық режимдерін жаңадан қарастыру қажет.

Салықтық әкімшілендіру тетіктерін жақсарту талап етеді. Ең алдымен бұл қосымша құн салығына қатысты.

Сонымен қатар, Үкіметке жаңа Жер қойнаулары туралы кодекстің қабылдануына байланысты, жылдың соңына дейін салық заңнамасына қажетті түзетулер енгізуді қамтамасыз ету тапсырылған болатын.

Сондай-ақ, халықаралық технопаркіндың IT-стартаптар құру үшін тиісті инфрақұрылым және салықтық жеңілдіктерді, қоса алғанда қолайлы жағдайлар қажет екендігі атап өттілді.

Қазақстан Республикасы Президенті Н.Ә.Назарбаевтың «Қазақстан жаңа жаһандық шынайылықта: өсу, реформа, даму» 2015 жылғы 30 қарашадағы Қазақстан халқына Жолдауының дағдарысқа қарсы және құрылымдық өзгерістердің бес бағытында айқындалған бюджет саясатын оңтайландырудың екінші міндетінде: мынадай міндеттер белгіленген:

- тиімсіз салықтың жеңілдіктерді алып тастау;

- салық режимдерін (жеке кәсіпкерлерге арналған мен шағын және орта бизнеске дамыту үшін арнаулы салық режимі, сондай-ақ аграрлық секторға арналағн ортақ патент) үш деңгейге дейін оңтайландыру.

«100 нақты қадам» ұлт жоспарында бес институционалдық реформаны жүзеге іске асыру жөніндегі мынадай қадамдар көзделген:

• 
  44 қадам «Жанама салық салу тетіктерін жетілдіру».
  
• 
  45 қадам «Кіріске және шығысқа салық есебін міндетті түрде енгізумен арқылы қолданыстағы салық режимдерін оңтайландыру».
  

Жүргізілген талдаудың нәтижелері бойынша, практикада, бірқатар проблемалар бар: олардың ішінде негізгі мәселелер

- бюджеттен заңсыз ҚҚС-ты қайтару негізінде құрылған алаяқтық схемаларының пайдаланылуына, бюджетің ҚҚС елеулі шығындары;

- кірістер мен шығыстарды есепке алудың болмауы (патент, оңайлатылған декларация, бірыңғай жер салығы) салық төлеушілердің кірістері мен шығыстарын салықтық бақылауды жеткіліксіз етеді;

- салық кодексіне әр түрлі заңдармен өзгерістер мен толықтырулардың жиі енгізілулері оның ішінде ; ретроспективті өзгерістердің енгізілуі

- әлеуметтік төлемдер санының өсуі жұмыс берушілер төлейтін әлеуметтік салық және әлеуметтік төлемдерді айқындау тәртібін, сондай-ақ әлеуметтік төлемдерді аударудың күрделі рәсімін – әлеуметтік төлемдердің әртүрлі түрлері бойынша әрбір төлем тапсырмасы бойынша жұмысшылар тізімін қалыптастыруды күрделендіреді. Бұдан бөлек, практикада жұмыс берушілер еңбек қатынастарын азаматтық-құқықтық қатынастармен алмастырып, жұмысшыларды қызметтер көрсету (жұмысты орындау) шатына көшіреді, бұл әлеуметтік салық пен әлеуметтік төлемдерден жалтарудың негізгі себептерінің бірі.

- сыбайлас жемқорлық аспектілерінің болуы.

Жоғарыда аталған міндеттерді іске асыру мақсатында Заң жобасында:

Салық заңнамасының тұрақты болуына қол жеткізу мақсатында жаңа салықты және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді белгілеу және қолданыстағыларының күшін жою, салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер бойынша мөлшерлемелерді, салық салу объектілері мен салық салуға байланысты объектілерді, салық базасын өзгерту, салық төлеушілер (салық агенттерін, операторлар) санаттарын арттыру, салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді төлеу бойынша шегерімдер немесе жеңілдікті алып тастау немесе азайту бөлігінде салық кодексіне өзгерістер мен толықтыруларды жылына кемінде бір рет және кейбір заңнамалық актілерге салық салу мәселелері өзгерістер мен толықтырулар енгізу жөніндегі заңдар шеңберінде ғана енгізуге мүмкіндік беретін норма ұсынылады.

Сондай-ақ:

- кодекстің «салықтар бойынша» мәтінінен «салық төлеушілерге» мәтініне құрылымын өзгерту;

- салық төлеушілердің адал болу қағидатын енгізу – салық заңнамасының ережелерін қате түсіндіру кезінде жауапкершілікті алып тастау мүмкіндігі;

- салық заңнамасының түсініксіз, нақты емес ережелерін салық төлеушінің пайдасына деп түсіндіру мүмкіндігі;

- салық салу мәселелері жөніндегі жекелеген заңдармен ғана салық заңнамасына өзгерістер мен толықтыруларды қабылдау мүмкіндігі және оларды ағымдағы жылдың 1 шілдеден кешіктірмей қабылдау ұсынылады.

Арнайы салық режимдерін (АСР) реформалау

Сондай-ақ, салық жүйесін жетілдіру бағыттарының бірі - салық салудың ерекшеліктерін белгілей отырып, кірістер мен шығыстардың салықтық есебін міндетті түрде жүргізуді көздейтін қолданыстағы, арнаулы салық режимдерін (АСР) реформалау болып табылады.

Мәселен, патент негізіндегі АСР әлеуметтік және салық алып тасталған 1% мөлшерінде ЖТС ғана төленетін 2018 жылдан бастап болжалды ұсынылатын кірістен 2%-дан 1%-ға дейін салық мөлшерлемесінің төмендеуімен сақтау ұсынылады. Бұл ретте 2020 жылдан бастап жалпыға бірдей декларациялаудың енгізілуіне байланысты патентті қолдану үшін қызмет түрлерінің тізбесін шектелетін болады.

Жеңілдетілген декларация (ЖД) негізінде АСР үшін жеке кәсіпкерлер және заңды тұлғалар үшін жұмыскерлердің саны мен кірістерің бірыңғай шекті мөлшерін анықтау көзделіп отыр.

Бұл ретте 2020 жылдан бастап жалпыға бірдей декларациялаудың енгізілуімен АСР-дің орнына ЖД негізінде кірістер мен шығыстар есебін жүргізудің жеңілдетілген тәртібі бар режим орнату ұсынылады, яғни салық базасы кірістер мен шегерімдер арасындағы айырмашылық ретінде айқындалатын болады.

Сонымен қатар, 2018 жылдан бастап ҚҚС бойынша тіркеу тізіміне қою үшін шекті мәнді кезең-кезеңмен төмендету көзделгенін ескере келе, БЖС төлемі негізінде АСР-ді қолдану үшін ШФШ мүмкіндігін кеңейту мақсатында БЖС төлемі негізінде АСР қолдану бойынша ҚҚС төлеушілер үшін шектеулерді алып тастау көзделуде.

Сонымен қатар 2018 жылдан бастап аталған режим үшін:

- ШФШ басшысы жұмыскерлерімен, мүшелері үшін әлеуметтік салықты алып тастау

- ҚҚС өндіріп алу тетіктерін жетілдіру;

- бөлек салық есебін жүргізумен қызметтің өзге де түрлерін жүзеге асыруға арналған рұқсат көзделуде.

Жалпыға бірдей мағлұмдауды енгізген жағдайда аталған режимді 2020 жылдан бастап күшін жою ұсынылады.

Ауыл шаруашылығы өнімдерін, акваөсіру өндерін (балық өсiру шаруашылығы) өндірушілер және ауыл шаруашылығы кооперативтері үшін үлестес тұлғалардың АСР қолдануы жөніндегі шектеуді алып тастау ұсынылады.

Қазақстанның ДСҰ-ға қосылуына байланысты, 2018 жылдан бастап ДСҰ ұйымының талаптарымен қағидаттарына қайшы келетін ҚҚС бойынша жеңілдіктерді алып тастау мәселесі қаралуда.

Осылайша, ДСҰ ережелеріне қайшы болып табылатын, Қазақстанның ДСҰ-ға кіруіне байланысты ҚҚС кейбір жеңілдіктерін алып тастау ұсынылады:

- Салық комитетінің 267 бабында көзделген қызметтің жекелеген түрлері бойынша ауылшаруашылық өнімдері мен ауылшаруашылық шикізатын өңдейтін заңды тұлғалар бюджетке төлейтін ҚҚС сомасын 70%-ға азайту жөніндегі нормасы (ДСҰ-ға кіруіне байланысты);

- Салық кодексінің 451 бабында көзделген ауылшаруашылық, аквамәдениет және өнімдерін, ауылшаруашылық кооперативтерін өндірушілерге арнаулы салық режимін қолданатын тұлғалар бюджетке төлейтін ҚҚС сомасын 70%-ға азайту жөніндегі норманы алып тастау.

Сонымен қатар, экономикалық тиімділік қағидаты бойынша ЭЫДҰ елдерінің тәжірибесін ескере отырып мыналар бойынша ҚҚС айналымдарынан босатуды болдырмау түрінде қолданыстағы салық жеңілдіктерін қайта қарау қарастырылады

- мемлекеттік баж өндіріп алынатын, уәкілетті мемлекеттік органдарда жүзеге асыратын қызметтер;

- ұтысы жоқ ойын автоматтары, дербес компьютерлер, ойын тректері, картинг, бильярд үстелі қызметтері;

- лотерея билеттерін өткізу;

- тазартылған қымбат металдарды - өз шикізатынан жасалған алтын, платинаны өткізу;

- алтынды өндіру және (немесе) шығаруды жүзеге асыратын салық төлеушілердің бағалы металдардағы активтерді толтыру үшін өз өндірісіндегі шикізаттан аффинирленген алтынды Қазақстан Республикасы Ұлттық банкіне өткізуін қоспағанда, өзіндік өндірісіндегі шикізаттан дайындалған аффинирленген бағалы металдарды – алтынды, платинаны өткізу;

- нотариустар көрсететін қызметтер;

- пошта арқылы төленетін мемлекеттік белгілерді өткізу;

- пошта маркаларын (коллекциялық маркаларды қоспағанда) импорты;

- тұрғын үй ғимаратын (тұрғын үй ғимаратының бір бөлігін), заңды тұлғаға немесе жеке кәсіпорынға жалға беру;

- Моторлы көлік құралдарын өнеркәсіптік құрастыру туралы келісім жасасқан салық төлеушi пайдаланатын автокөлік құрамдауыштарының импорты;

- инвестициялық келісімшарт шеңберіндегі шикізаттың және (немесе) материалдардың импорты.

- Жер қойнауын пайдаланушыларға салық салу жүйесін жетілдіру;

Инвестициялық салық режимінің ағымдағы ықтималдығы өте төмен болып табылады, себебі, көптеген ескі кен орындары таусылып жатқанын ескере отырып, дәлелденген қорлардың көлемі пайдалы қазбаларды кәмелетке толмаған және әлемдік бағалар, жаңа кен орындарын ашу және жаңа ресурстық базаны құру мақсатында, геологиялық барлау жұмысы үшін қажетті жаңа салық жеңілдіктері төмендеді

Осыған байланысты, жер қойнауын пайдалануға арналған жаңа келісім-шарттар үшін геологиялық барлауға инвестициялар,тарту мақсатында салықтық ынталандыру шараларын ұсынукөзделіп отыр.

Бұл ретте, қолданыстағы келісім шарттар бойынша бюджет кірістерінің тұрақтылығын сақтау мақсатында пайдалы қазбаларды өндiру салығы (ПҚӨС) мөлшерлемелерін төмендету мүмкіндігін ұсына отырып, ағымдағы салық салу режимін сақтау ұсынылады. Олар үшін, пайдалы қазбаларды өндіру салығының төмендетілген мөлшерлемелерін қолдану үшін тереңдігі өлшем бойынша жоғары, су басқан, маргиналдық пен қосымша өрістер төмен маржа санаттағы өрістерге жатқызу тікелей іс-әрекет ережелерін енгізуді көздейді.

Каспий қайраңындағы мұнай өндірудің жоғары әлеуетін ескерер болсақ, теңіз және терең мұнай кен орындары үшін барлық арнаулы салықтар мен жер қойнауын пайдаланушылардың төлемдерінің орнына салықты қаржылық нәтижесіне қолдану жөніндегі преференциялауды салық режимі көзделеді.

Қатты пайдалы қазбаларды барлау үшін геологиялық барлау жүргізуді ынталандыратын жалдамалы төлемдер тетігін енгізу қарастырылуда.

Қатты пайдалы қазбаларды барлауға немесе өндіруге арналған лицензиялар шеңберінде жер учаскелерін пайдалану үшін төлем түрінде жалдау төлемдерін енгізу, ол барлау кезеңінде – барлау мерзіміне байланысты үдемелі шәкілмен, өндіру кезеңінде – бірыңғай тіркелген мөлшерлемеде салық салу объектілер туындаған кезде жер қойнауын пайдаланушының арнаулы төлемдері мен салықтарының басқа түрлерін сақтай отырып төленеді.

Бұл өзгерістер өндіріске барлау мен көшу мерзімін қысқарту ынталандыратын болады.

Сондай-ақ, ойдағыдай барлауды ынталандыру мақсатында коммерциялық табу бонусын алып тастау жоспарлануда.

Инвестициялық ахуалды жақсарту мақсатында тау-кен секторына арналған үстеме пайда салығын алып тастау күтілуде.

Арнайы экономикалық аймақтар (АЭА) щеңберінде жеңілдікті қолдану шарттарының бірі – жылдық жиынтық кірістің кемінде 90%-ы АЭА құру мақсаттарына сәйкес келетін қызметтен түсетін кірістерді (70%) құрауға тиіс.

Бұл ретте құрылыс кезеңінде пассивті кірістер үлесінің ұлғаюына кірістердің арақатынасы өлшем шарт (90/10) (70/30) сақталмайды.

Мүлік салығы мен жер салығы жеңілдіктері бойынша бір қатар проблемалар бар.

Осыған байланысты, АЭА-тың салық салу жүйесін жетілдіру мақсатында:

• 
  Жеңілдік берілетін және басқа да қызметтің табыстары мен шығындарының бөлек есебін жүргізуге «90\10» табыстарының ара-қатынасы бойынша («ПИТ» АЭА үшін 70\30 ) шарттарды ауыстыруды ескере отырып, АЭА қатысушылары үшін салық жеңілдіктерді сақтау;
  
• 
  Тіркелген сәттен бастап қызметтің басым түрлерін жүзеге асыру үшін қолданылатын мүлікке жер салығы мен салық бойынша АЭА қатысушысына салық жеңілдіктерін ұсыну (табыстарды алуға бекіте отырып қолданылатын тәртіп);
  

• 
  Сондай-ақ «ИТП» АЭА қатысушылар үшін :
  
• 
  Эксаумақтық режимді 2028 жылға дейіңгі мерзімге ұзарту;
  

«ЕТҚ-ның 70\100 сияқты шығындардың жалпы сомасына ара-қатынасы» шартына «еңбек ақы төлеуге шығындар кемінде 50% ЖЖТ» әлеуметтік салық бойынша жеңілдікті қолдану үшін «ПИТ» АЭА қатысушылары үшін шарттарды ауыстыру.

Бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді (алымдар, төлемдер, мемлекеттік баждар және консулдық алым), жетілдіру оның ішінде

- аукциондардан және кеме жүзетiн су жолдарын пайдаланғаны үшiн алымдарды алып тастау;

- радиожиілік спектрін пайдаланғаны үшін ақы төлеу мөлшерлемесін оңтайландыру;

- кәсіпкерлік қызметтің жекелеген түрлері бойынша лицензиялны растағаны үшін ақы төлеу түрінде белгілеу, сондай-ақ мөлшерлемені қайта қарау жыл сайынғы лицензиялық алымды белгiлейдi;

Қаржы секторының салық салу саласын жетілдіру

Мемлекет басшысының 2017 жылғы 31 қаңтардағы Жолдауында салық заңнамасына қажетті түзетулерді талап ететін, қор нарығын дамытуға, баланстарын «нашар» кредиттерден банктердің жедел тазартуға, бағытталған шаралар кешенің қабылдауды тапсырды.

- «Нашар» несиелерді төмендетудің құралы салықтық салдарын тудырмай, қарыз алушы-жеке тұлғаларға үмітсіз мерзімі кешіктірілген берешекті кешіру, салық салудан дисконттың пайда болған сомасын босату және заңды тұлғаларға сату арқылы қарыздан шегіну болып табылады.

Сондай-ақ, осы бөлімде қарастырылады

Жаңа халықаралық қаржылық есеп стандарттарына енгізумен байланысты өзгерістер

ұзақ мерзімді өмірді сақтандыру және сақтандыру сыйлық ақылары шегерімге түрінде салықты ынталандыру шарттары бойынша салық салу, жеке табыс салығы сақтандыру төлемдерінің босату арқылы өмірді сақтандыру бойынша салық салуды оңтайландыру

- ауырған жағдайда сақтандыру шарттары бойынша төленген сақтандыру сыйлық ақысын қызметкердің табысынан алу

Сонымен қатар, КТС арнайы төмендеген ставкасы (18%) бизнес үшін бизнес пен инвестицияны дамыту үшін капитал тарту үшін ең тиімді тәсілі ретінде қор нарығының дамуына енгізіледі. Осы ереже реттеу, бағалы қағаздар нарығында қызметті жүзеге асыруға қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын бақылау мен қадағалау жөніндегі уәкілетті органның лицензиясы бар қор биржасының акциялар орналастыру үшін эмитенттерге қатысты бір тәртіппен қолданылатын болады.

Салықтық әкімшілендіруді жетілдіру шеңберіндегі өзге де мәселелер

- салық салудан және пайданы шығаруға салық базасын бұзуға қарсы іс-қимыл бойынша (BEPS);

- жекелеген салықтық көрсетілген қызметтерді электронды форматқа ауыстыру ;

- мемлекеттік органдардың ақпаратпен алмасуының электронды пішіміне ауысуына байланысты салық есептілігінің кейбір түрлерін ұсынуды болдырмау;

- тексерулер тағайындау, сондай-ақ жоспардан тыс салықтық тексерулер тағайындау үшін негіздерді қайта қарау және қысқарту рәсімдерін жетілдіру;

- 5 жыл және одан астам уақыт ішінде қызметін жүзеге асырмаған салық төлеушілердің мәжбүрлі тәртіппен қызметін тоқтату;

- аудиторлық ұйымның тексеру мүмкіндігі үшін 150 000 АЕК –ке дейін жойылған салық төлеушілерден жиынтық жылдық кірістің шегін ұлғайту;

- камералық бақылау негізінде (салықтық тексеру өткізусіз) жеке практикамен айналысушы жеке тұлғалардың қызметін тоқтатудың жеңілдетілген тәртібін тарату;

«Салықтық тексерулер» деген тарауды бөлімінде салықтық тексерулер өткізу кезінде лауазымды және тексерілетін тұлғалардың міндеттері мен құқықтары жөніндегі баптарды енгізу; Салық кодексі салықтық тексерулер кезінде құқықтары мен міндеттемелерін көрсетпестен, жалпы құқықтары мен міндеттерін салық төлеушінің және салық қызметі органдарының көздейді. Сондай-ақ, салық төлеушінің құқықтары мен міндеттерін бөлігі және салық органдары осы бөлігінде қайталанатын регламенттерін шығару үшін қамтамасыз етеді;

- артық төленген салық, төлем сомасын айқындау кезінде салық кезеңіне байланыстыруды болдырмау;

- салықтық әкімшілендіру мақсатында, оның іщінде тәуекел дәрежесіне байланысты салық төлеушілердін бөлу негізінде берешекті мәжбүрлі түрде өндіріп алу шаралары және әдістерін қолдану кезінде сараланған тәсілді енгізу;

- деңгейлес мониторингті енгізу;

- ҚБЖ негізінде постлицензиялық бақылауды қамтамасыз ете отырып, алкоголь өнімін бөлшек саудадан өткізуге лицензия алу үшін лицензия алдындағы зерттеп қарауды алып тастау;

- акцизделетін тауарлар экспортын растау үшін құжаттардың көшірмелерін ұсыну туралы талапты алып тастау;

салықтық міндеттемелерін ерікті түрде әрі уақтылы орындауға салық төлеушілерді ынталандыру, сондай-ақ салықтарды төлемегені үшін жауапкершілікті арттыру салық берешегін өндіріп алу тетігін жетілдіру;

Жанама салықтарды жинау тетіктерін жетілдіру мақсатында мән ерікті негізде қосылған құн салығының бақылау шотына енгізу арқылы ҚҚС басқару жүйесін реформалау.

Сондай-ақ салық саясатын, және салықтық әкімшілендіруді жетілдіру мен байланысты басқа да мәселелер бар көзделетін болады

- Жалақы қоры жүктемені азайту мақсатында әлеуметтік сақтандыру қорына төменгі бөлу үшін әлеуметтік салық мөлшерлемесін төмендету;

Жаңа Салық кодексін әзірлеу дүниежүзілік қауымдастықпен Қазақстанның жаһандық шоғырлануының шарттарымен айтып жаздырылған (БСҰ, ЕАЭО, Қазақстанның бәсекеге қабілетті 30 елдің қатарына енуі және ЭЫДҰ стандарттарына ұмтылу) "Мемлекет басшысының 2015 жылғы 30 қарашадағы "Қазақстан жаңа жаһандық нақты ахуалда: өсу, реформалар, даму" атты Қазақстан халқына Жолдауын, "Мемлекет басшысының 2015 жылғы 30 қарашадағы "Қазақстан жаңа жаһандық нақты ахуалда: өсу, реформалар, даму" атты Қазақстан халқына Жолдауын іске асыру бойынша іс-шаралардың жалпы ұлттық жоспарын, сондай-ақ бес институционалды реформаны іске асыру бойынша «100 нақты қадам» Ұлт Жоспарының 44 және 45 қадамдарын орындау шеңберінде іске асырылады.

Жалпы бөлік

Негізгі бөлік

6. 
   Тиісті саладағы заңнамалық актілерге жүргізілген құқықтық мониторинг нәтижелері
   

Қажеті жоқ

Әзірленіп жатқан Кодекс жобасы да бизнестің тұрақты дамуына және елдің бәсекеге қабілетті экономикасын, оның ішінде әкімшілік кедергілерді жою және салықтық және кедендік әкімшілендіруді жетілдіру жолымен арттыруға бағытталған.

Жалпы, Кодекс жобасы экономиканың жаңғыртылуына және әртараптандырылуына, бизнесті «көлеңкеден» шығаруға ықпал етуі тиіс. Салық жүйесі Қазақстан дамуының жаңа кезеңдерінің міндеттеріне сәйкес келуі қажет.

Жалпы, Кодекс жобасын қабылдау теріс экономикалық, әлеуметтік және құқықтық салдарларға әкеп соқтырмайды.

8. 
   Басқа заңнамалық актілерді әзірленіп жатқан заң жобасына бір мезгілде (кейіннен) сәйкес келтіру қажеттілігі
   

Кодекс жобасын әзірлеу «Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы (Салық кодексі)» Қазақстан Республикасы

1. 
   Қазақстан Республикасының әкімшілік құқық бұзушылықтар туралы 2014 жылғы 5 шілдедегі Кодексіне;
   
2. 
   Қазақстан Республикасы Жоғары Кеңесі 1994 жылғы 27 желтоқсанда қабылдаған Қазақстан Республикасының азаматтық кодексі (Жалпы бөлім);
   
3. 
   2008 жылғы 4 желтоқсандағы Қазақстан Республикасының Бюджет кодексі;
   
4. 
   «Қазақстан Республикасының Кәсіпкерлік кодексі» Қазақстан Республикасының 2015 жылғы 29 қазандағы Кодексіне;
   
5. 
   «Қазақстан Республикасындағы банктер және банк қызметі туралы» Қазақстан Республикасының 1995 жылғы 31 тамыздағы Заңына;
   
6. 
   «Нотариат туралы» Қазақстан Республикасының 1997 жылғы
   14 шілдедегі Заңы;
   
7. 
   «Сәйкестендіру нөмірлерінің ұлттық тізілімдері туралы» Қазақстан Республикасының 2007 жылғы 12 қаңтардағы Заңы;
   
8. 
   «Трансферттік баға белгілеу туралы». Қазақстан Республикасының 2008 жылғы 5 шілдедегі Заңына
   

7. 
   «Мұнай өнімдерінің жекелеген түрлерінің қндірілуі және айналымын мемлекеттік реттеу туралы» Қазақстан Республикасының 2011 жылғы 20 шілдедегі Заңы;
   

10. 
    «Қазақстан Республикасындағы арнайы экономикалық аймақтар туралы» Қазақстан Республикасының 2001 жылғы 21 шілдедегі Заңы;
    
11. 
    «Газ және газбен жабдықтау туралы» Қазақстан Республикасының 2012 жылғы 9 қаңтардағы Заңы;
    
12. 
    «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне салық салу және кедендік әкімшілендіру мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының 2015 жылғы 3 желтоқсандағы Заңы;
    
13. 
    «Төлемдер және төлем жүйелері туралы» Қазақстан Республикасының 2016 жылғы 26 шілдедегі Заңы;
    
14. 
    «Коллекторлық қызмет туралы» Қазақстан Республикасының
    2017 жылғы 6 мамырдағы Заңы;
    
15. 
    «Міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру туралы» Қазақстан Республикасының 2015 жылғы 16 қарашадағы Заңы;
    
16. 
    «Міндетті әлеуметтік сақтандыру туралы» Қазақстан Республикасының 2003 жылғы 25 сәуірдегі Заңы.
    

8. 
   Заң жобасы нысанасының өзге нормативтік құқықтық актілермен реттелуі.
   

Заң жобасының осы тұжырымдамасының шеңберінде қаралған қоғамдық қатынастар мынадай заңнамалық актілермен реттеледі Қазақстан Республикасыны .«Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы. (Салық кодексі) Кодексінің 10 желтоқсан, 2008 жылғы 99-IV регламенттеледі.

8. 
   Қаралып жатқан мәселе бойынша халықаралық тәжірибенің бар болуы.
   

Дүниежүзілік тәжірибеде 1-5 жыл үшін ҚҚС жинамдылығын біршама арттыра алатын елдер бойынша мысалдар келтірілген.

Канада 2009 жылдың реформасының арқасында ҚҚС жинамдылығын бір жыл үшін 42% пайызға, және 5 жыл үшін мыналардың есебінен 54% пайызға арттырды:

- 2 ірі шет аймақ үшін бірыңғай түріне федералды және провинциалды екі ҚҚС-тан ауысу;

- электронды әкімшілендіру жүйесінің жазылуы.

Испания 2009 жылдың реформасының арқасында ҚҚС жинамдылығын бір жыл үшін 40%, және 5 жыл үшін мыналардың есебінен 60% пайызға арттырды:

- кеденмен бірлесе отырып электронды мониторинг жүйесін күшейту, әкімшілендірудің тиімділігін арттыру;

- тауарлардың кейбір санаттары үшін кері есептеу схемасын қолдану.

Аргентина 1990 жылғы реформаның шеңберінде ҚҚС жинамдылығын бір жыл үшін 47% пайызға, және 2 жыл үшін мынаның есебінен 150% пайызға арттырды:

- жеңілдіктерді оңтайландыру арқылы 1989 жылы ІЖӨ 52,2% пайыздан 1992 жылы 80% пайызға дейін салық салу базасын біршама арттыру;

- салықтық әкімшілендіруді біршама күшейту.

ҚҚС-есебін енгізу, салықтан жалтарумен күрес бойынша тиісті механизмдерін қолдану тәжірибесі зерделенді. ҚҚС-есебінің артықшылығы бюджетке ҚҚС түсімін арттыру болып табылады – Азербайжанда ҚҚС-есептерін енгізгеннен кейін ҚҚС түсімі 75% пайызға артқан, оның ішінде мұнай секторына кәсіпорындардан – 2,3 есе.

Чилиде ҚҚС заңсы қайтаруға қатысты бұзушылықтардың алдын алу үшін электронды есеп-фактураларын міндетті қолдану енгізілді. Бұл 600 мың АҚШ долларына дейінгі мөлшерде заңсыз қайтарудың алдын алуға мүмкіндік тудырды (~3% ҚҚС түсімінен).

Сондай-ақ Мексикада электронды есеп-фактураларды міндетті қолдану 79 млрд.песоға салық жинақтарын арттыруға мүмкіндік берді (~12% ҚҚС түсімінен).

Шағын кәсіпкерлікті дамытудың жоғары деңгейі нарықтық экономиканың сәтті жұмысының қажетті шарты болып табылады. Шетелдерде тұрақты экономикалық өсуді қамтамасыз ету және жаңа жұмыс орындарын құрудың басымдылығына негізделе отырып көп мән беріледі.

Шағын және орта кәсіпкерлікке салық салудың қалыптасқан халықаралық тәжірибесі шағын бизнес субъектілеріне қатысты екі негізгі тәсілдемені қарастырады:

1) жеке ірі салықтар бойынша шағын бизнес үшін салық жеңілдіктері жиынтығының стандартты ұлттық салық жүйесінің фонында енгізу (табыс салығы басым) Шағын кәсіпорындар үшін корпоративті салықтың анағұрлым төмен мөлшерлемесін қолдану көптеген дамыған елдерде кеңінен таралған;

2) шағын бизнеске салық салудың ерекше (жеңілдетілген) режимдерін енгізу. Жеңілдетілген салық салу өндіру (алғытөлем және т.б босату, мерзімділігі) және оларды есептеудің (салық базасын анықтаудың жеңілдетілген әдістері мен есепті жүргізу тәсілдерін қоса алғанда) тәртібін бірмезгілде жеңілдету кезіндегі салықтардың барлық түрлерін шағын кәсіпорындар үшін сақталуын қарастырады.

Сингапур

Сингапурда бизнесті енгізу үшін заңнамалық түрде бекітілген және мүлтіксіз орындалуы тиіс болатын тікелей қызметті іске асыру және шағын кәсіпкерлікті ашудың жарамды шарттары құрылған. Кәсіпкерлікті қаржылық реттеу және ынталандырудың құралдарының бірі ретінде шетел капиталы мен инвестицияларын тартуға бағытталған жеңілдік салық заңнамасы болып табылады. Салық заңнамасымен табысты аударуға баждың күшін жоймау қарастырылады, экономикаға және т.б. ақшалай қаражатты салудың кепілдіктері қамтамасыз етіледі.

Сингапурда табысқа салық салудың бірреттік жүйесі қолданылады. Бұл дегеніміз, табыстан тек салық қана төленеді – корпоративтік. Одан кейін акционерлерге осы табыстан төленетін дивидендтерге салық салынбайды.

Канада

Канаданың салық заңнамасымен белгілі бір талаптарын сақтаған кезде шағын және орта бизнес кәсіпорындарына салық жеңілдіктері мен басқа да салық жеңілдіктері қарастырылған:

- Канаданың салық заңнамасы салық салу мақсатында «шағын бизнес» ұғымыга бірыңғай анықтама бермейді, бірақ «кішкентай» ұйымдарға бірқатар салық преференцияларын ұсынады;

- әдетте, салық преференцияларына қолжетімділік ұйымның мөлшеріне негізделе отырып беріледі;

- салық преференациялары ішінен көбі шағын бизнес үшін Канадада тіркелген тек жабық корпорациялар үшін ғана қолжетімді, оларды бақылауды белсенді коммерциялық қызметпен байланысты емес табыстарға қатысты бейрезиденттер немесе ашық канадалық корпорациялар жүзеге асырмайды, мысалы еңбек қызметінен келетін табыстарға ұқсас пассивті инвестициялар немесе жеке қатысушылардың табыстарынан түсетін пайда шағын бизнес үшін белгіленген салық мөлшерлемесі қолданылмайды.

Канадалық корпорацияларға арналған жалпымен белгіленген федералды салық мөлшерлемесі 29% пайыз мөлшерінде орнатылған, шағын бизнес субъектілері үшін Канадада белсенді коммерциялық қызметті енгізу кезінде кішкентай жабық корпорациямен алынған алғашқы 500 000 долл.табысқа қатысты 11% пайызға дейін төмендету қарастырылған. Осы салық жеңілдігін ұсыну мақсаты – белсенді қызметке ықтимал қайта қаржыландыру үшін салықты төлегеннен кейін қалатын табысты арттыру.

Оңтүстік Кореяда шағын және орта кәсіпорындарында ІЖӨ шамамен 47% шығаратын барлық жұмыс істейтін адамдардың жалпы санынан 78% жұмысбасты, олардың үлесіне шамамен 42% экспорт келеді.

Мемлекет ШКС қомақты қолдауды көрсетеді, олардың ішінен негізгі құрал салық жеңілдіктері мен жеңілдіктер арқылы салық ауыртпалығын азайту.

Бүгінгі күні ШКС субъектілері үшін қарастырылған Оңтүстік Кореяда салық преференциялары қызметтің түріне байланысты беріледі.

Жалпы, Оңтүстік Кореядағы салық жеңілдіктері салықтарды азайту, салық жеңілдіктері және салықтан босатуды қамтиды. Ұйымдарға табыс салығы, заңды тұлғаларға табыс салығын төмендету қарастырылған.

Салық жеңілдіктері бойынша

Салық саясаты тек қазыналық қана емес, сонымен бірге реттеуші және ынталандырушы функцияны орындайды.

Салық жеңілдіктері экономика мемлекеттік реттеудің маңызды құралы болып табылады және өндірісті дамытуға оны жетілдіруге, қажетті инфрақұрылым объектілері және т.б. құруға ықпал етеді.

Олардың көмегімен маңызды экономикалық және әлеуметтік міндеттер шешіледі, сыртқы экономикалық салада салық жеңілдіктері шетел инвестицияларын тарту үшін анағұрлым кеңінен қолданылады.

Бірақ жеңілдіктер салық жүйесінің тұрақсыз элементтерінің бірі болып табылады, осыған орай жалпы және жеке-жеке салық жеңілдіктерінен тиімділік бағасы маңызды.

АҚШ-та фермерлік шаруашылықтар үлкен жеңілдіктерге ие, олардың арқасында бірқатар жағдайларда (әсіресе құрғақ жылдар) кейбір компаниялар салық базасын нөлге келтіреді.

«Фермерлік» жеңілдіктерден кейін шағын инновациялық бизнеске қаражат құятын жеке инвесторларға жеңілдік салық салу мәселесіне үлкен назар аударылады.

Мемлекеттің оларды қолдауға деген қызығушылығы айқын- осылайша, табыс салығының мөлшерлемесі 28,31,36 және 39,6% мөлшерінде орнатылған адамдар үшін, капитал өсімінің салық салу нақты мөлшерлемесі 14% пайызы деңгейінде. Инвесторлар үшін қарапайым мөлшерлеме 15% пайызды құрайды, нақты тек 7,5% құрайды.

50 АҚШ штаттарының салық табыстарының құрылымы федералдыдан біршама айрықшаланады. Жалпы, жеке түсімдер жалпы табыстан шамамен 80% пайызды құрайды, ал қалған 20% - бұл федералды субсидиялар (гранттар).

Канада шағын бизнестің қызметін ынталандыруға сол сияқты көп көңіл бөледі. Мұндай кішігірім фирмалардың үлесі (кемінде 100 жалдамалы еңбек адамдары жұмысбасты) барлық компаниялар санынан 97% пайызға жетеді (қызметтер, бөлшек сауда, құрылыс, еңбекті қажет ететін салалар), олардың табыстарына бірыңғай мөлшерлеме қолданылады – 12%.

Барлық дерлік дамыған елдерде жеке тұлғаларға табыс салығы дифференциацияланған. Бұл ретте ауыл шаруашылық өндірушілері экономиканың басқа салаларында жұмысбасты адамдармен салыстырғанда қосымша салық жеңілдіктерін пайдаланады.

Жалпы, әлемдік тәжірибе көрсетіп отырғандай, салық жеңілдіктерінің күшін жою өндірісті дамытудың басым бағыттарын анықтауға және ынталандыруға мүмкіндікті азайтады.

Салық жеңілдіктері мен босатулар бейтараптылық, әділдік, тиімділік және қарапайымдылық тұрғысынан алғанда салық жүйесін нашар етеді және келесі салдары болуы мүмкін:

- салық төлемшілерінің таңдауын бұрмалайды, себебі салық салудың бейтарап режимі кезінде жүзеге асырмайтын қызметтің түрлерін жүргізуге ынталандырады;

- салық салудың әділдігін төмендетеді, себебі бір салық төлемшілері осындай табысы бар басқа адамдарға қарағанда азырақ төлейді;

- салық жүйесін күрделілендіреді, оның тиімділігі мен икемділігін азайтады, себебі салық жеңілдіктерін бақылауға алу өте қиын, бұл салық әкімшілендіру мен салық заңнамасының талаптарын орындауға шығындарды өсіреді.

Салық жүйесінің тиімділігін сақтау үшін негізсіз және жүйесіз салық жеңілдіктерін болдырмау қажет.

Жеңілдіктер – экономиканың белгілі бір салаларын дамытуға ықпал ететін, сондай-ақ әлеуметтік әділдікті сақтауға мүмкіндік беретін салықтардың функцияларын ынтыландыратын негізгі құрал екендігін ескере отырып, олар кез келген мемлекеттік жүйесінің ажырамас және қажетті элементі болып табылады.

Жер қойнауын пайдаланушыларға салық салу бойынша

Дүниежүзілік тәжірибеде мұнай газ секторына салық салуда корпорациялардың табыстарына қарапайым салықпен қатар, ресурсты-ренталық салық сияқты салықтың арнайы түрлері қолданылады. Бұл ретте мұнай секторы үшін осы жерде алынатын ресурсты рентаны алу құралы болатын табысқа салықтың анағұрлым жоғары мөлшерлемелері белгіленуі мүмкін.

Қазақстан үшін анағұрлым көп мүдде тау кен қазушы кәсіпорынға салық салудың барынша тиімді жүйелерін құрған дамыған нарықтық экономикасы бар елдердің тәжірибесі болып табылады. Кейбір ортақ тәсілдемелерге негізделе отырып, осы елдердің салық жүйелерінің біршама елеулі ерекшеліктері болады.

АҚШ

АҚШ-тың салық салу жүйесінің ішіне федералды салықтарды, төлемдерді және штаттар мен муниципалитеттердің деңгейіндегі төлемдер мен жинақтарды қосатын бірқатар деңгейлері бар. Салықтардың мөлшері, есептен шығару түрі, сондай-ақ салық салу объектілері ретінде табиғи ресурстардың тізбесі нақты штаттың заңнамасына байланысты анықталады. Көрсеткіш мысал бұл жерде Аляска штатындағы салық салуды ұйымдастыру.

Аляска штатында кен қазуға салықтың салық базасы таза табыс болып табылады. Бұл кен шығаруға анағұрлым жоғары шығындарды талап ететін салыстырмалы түрде нашар кен орындарын игеру үшін стимул болады.

Аляска штатында кен қазуға салық салудың маңызды ерекшелігі салық мөлшерлемесінің прогрессивтілігі болып табылады: салық мөлшерлемесі мұнайға деген бағаға байланысты келеді және желілік түрде мұнайдың бағасы 30 долл\барр.25% пайыздан, мұнайдың бағасы 92,5 долл\барр.болған кезде 50% пайызға дейін жоғарылайды (шекті мәні 75% пайызды құрайды).

Норвегияда мұнай газ қызметінің жоғары табыстылығына байланысты арнайы салық енгізілген. Кен қазу салаларында қызметпен айланысатын компанияларға Норвегияның контитенанталды шельфі немесе аумақтық шекараларының шеңберінде шекті салық мөлшерлемесі қолданылады 78% (25% - заңды тұлғалардың табысына қарапайым салық және 53%- ресурстарға ренталы салық) кен қазуымен байланысты олардың жүзеге асыратын қызметінен алынатын таза операциялық табысына.

Ұлыбританияда мұнай газ саласында қолданылатын салық режимі мұнайды шығарудан түсетін табыстарға мұнай мен газға қосымша салық, заңды тұлғалардың салығын үйлестіру болып табылады.

Заңды тұлғалардың табысына салықтың қолданыстағы мөлшерлемесі оқшауланған табыстар үшін 30% және оқшауланбаған табыстар үшін 20% пайызды құрайды.

1993 жылға дейін пайдалануға берілген кен орындары үшін Petroleum Revenue Tax (PRT) қолданылады. Таза табыстан 75% пайыз мөлшеріндегі салық Құрама Корольдықтың аумағында және оның аумақтық суларында әр кен орнын әзірлеу бойынша әрбір жобаның қатысушыларына салынады.

Айта кету керек, салық кен қазуды ынталандыру үшін емес, Солтүстік теңізде салыстырмалы түрде төмен шығындар шарттарында мұнайға деген жоғары баға есебінен алынатын шамадан артық табысты алу үшін енгізілген болатын.

Қатты пайдалы қазбалардың түрлеріне салық салу

Австралия

Жалгерлік төлемдер

Жер қойнауын пайдаланғаны үшін төлем шығарылатын шикізаттан өндірілетін өнімдердің негізінде анықталатын аумақта және штаттың деңгейінде өндіріледі. Әрбір штат және аумақтың жер қойнауын пайдаланғаны үшін төлемді өндірудің режимдеріне қатысты жеке заңдары болады.

- салық салу базасының (BEPS)жырмалануына қарсы іс-қимыл және салық салудан табысты шығару бойынша іс-шаралар жоспарының шеңберінде ЭДЫҰ ұсыныстары (есептері) әзірленді. ЭЫДҰ бағалары бойынша корпоративті табыс салығын салудағы жыл сайынғы шығындар транс ұлттықкомпаниялардың әлемдік табыстарының 4%-тен 10% пайызына дейін құрайды, яғни 100 ден 240 мың АҚШ долларына дейін. Олар әр-түрлі себептермен пайда болады, оның ішінде трансұлттық компаниялардың агрессивті салық жоспарлауы, ұлттық салық ережелерінің әлсіз өзара әрекеттестігі, салық әкімшіліктерінің арасындағы үйлестіру мен ашықтығының жоқтығы, салық органдарының шектеулі ресурстары, сондай-ақ теріс әсер ететін салық тәжірибелері. Салық жүктемесі төмен елдерде трансұлттық компаниялардың филиалдары жаһандық тобына қарағанда екі есе жоғары табыс нормасын жариялайды (активтерге қатысты);

– Страсбург конвенциясының қатысушылар тізімін кеңейту бойынша жұмыс жүргізеді, ең алдымен оффшорлық құзыреттілікті тарту арқылы;

- қаржылық шоттар бойынша ақпаратпен автоматты алмасу туралы құзырлы органдардың көпжақты келісімі әзірленді, сондай-ақ АҚШ FATCA Заңының механизмдерін енгізу аналогиясы бойынша қаржылық шоттары бойынша ақпаратпен алмасудың бірыңғай стандарты әзірленді.

- АҚШ-ның «Шетел шоттарына салық салу туралы» Заңы енгізілді (FATCA), оған сәйкес барлық шетелдік қаржы ұйымдары IRS салық агенттері ретінде қарастырылады (АҚШ Ішкі кірістер басқармасы) және АҚШ резиденттері ретінде сәйкестендірілген жеке және заңды тұлғалардың шоттары бойынша ақпарат ұсынуға міндетті.

FATCA Заңының қабылдануына оффшорлық схемаларды қолдана отырып, салықты төлеуді жалтарумен байланысты АҚШ бюджетінің елеулі шығындары болды;

- GAAR қағидалары енгізілген, оларға сәйкес мәміле егер оны жасаудың жалғыз немесе басым себебі болғанда жарамсыз деп есептеледі.

GAAR қағидаларына сәйкес салық органдары салық міндеттемелерін салық төлемшісі осындай операцияны жүргізу нәтижесінде артықшылықтарды жоятындай етіп айқындауы тиіс.

Ұлыбритания:

2015 жылы Ұлыбритания Үкіметі:

- оффшорлар арқылы салықтан жалтарғаны, оның ішінде корпорациялардың «көздерінше» болған немесе соған ықпал еткен оффшорлар арқылы салықтан жалтару фактілерінің алдын алу үшін қылмыстық жауаптылықты;

- оффшорлармен сақталатын мүліктің сомасына айыппұл соммасын бекіте отырып айыппұл санкцияларын арттыру, сондай-ақ оффшорлар арқылы жалтаруға мүмкіндік берген үшін жаңа айыппұлдарды енгізуді қарастыратын оффшорларға қарсы шаралар пакетін енгізген.

Трансұлттық компанияларының салықтан жалтаруларының алдын алу мақсатында Ресей Федерациясында Ресей резиденттерін Ресейде салықты оффшорлық компаниялар арқылы оффшорлармен алынған жанама табыс есебінен төлеуге міндеттейтін бақылаудағы шетел компаниялары туралы Заң енгізілді.