Сіздігі 5В090100 «Тасымалдауды, қозғалысты ұйымдастыру және көлікті пайдалану» мамандығының студенттері үшін тәжірибелік жұмыстарды орындауға арналған әдістемелік нұсқау Өскемен 2014

ЖОЛ ШАРТТАРЫ ЖӘНЕ ҚОЗҒАЛЫС ҚАУІПСІЗДІГІ

Методическое указания по выполнению практических работ для студентов специальности 5В090100 – Организация перевозок, движения и эксплуатация транспорта

Өскемен

Усть-Каменогорск

МАЗМҰНЫ
Кіріспе 6

1 ТӘЖІРИБЕЛІК ЖҰМЫС

«Ілінісу еселігін анықтау әдісі және ППК МАДИ қолайлы аспабының көмегімен жол жамылғысының сырғанақтығын бағалау» 7

2 ТӘЖІРИБЕЛІК ЖҰМЫС

«Жол жамылғысының кедір-бұдырлығын анықтау және бағалау 14

«Жол жамылғысының тегістігін анықтау және бағалау» 18

4 ТӘЖІРИБЕЛІК ЖҰМЫС

«Автомобиль жол жамылғысының беріктілігін анықтау және бағалау» 22

«Трассадағы жалғыз автомобильдің қозғалыс жылдамыдығын анықтау және қозғалыс жылдамдығының сызықтық графигін тұрғызу» 30

Қолданылған әдебиеттер 34

КІРІСПЕ
Тәжірибелік жұмыстың мақсаты “Жол шарттары және қозғалыс қауіпсіздігі” пәні дәрістерінің теориялық негізін бекіту, автомобиль жолының көліктік-пайдалану көрсеткіштерін зерттеуде қолданылатын әдістер мен аспаптарды қолдануды үйрену.

Тәжірибелік жұмыстардың алдында студенттер өз бетімен қажетті дәрістерді, оқулықтар мен әдістемелік нұсқауларды міндетті түрде оқып қарастырулары тиіс. Тақырыптарды тереңірек түсіну үшін әдістемелік нұсқаудың соңында пайданылатын әдебитеттер тізімі берілген.

А қосымшасында студенттерге есеп беруді толтыруға және орындалған жұмысты қорғауға бірыңғай талаптар қойылған. Әрбір студент барлық жұмысқа арналған, алғашқы титул беті бар дәптер бастауға міндетті. (Б қосымшасы).

1 ТӘЖІРИБЕЛІК ЖҰМЫС
«ІЛІНІСУ ЕСЕЛІГІН АНЫҚТАУ ӘДІСІ ЖӘНЕ ППК МАДИ ҚОЛАЙЛЫ АСПАБЫ КӨМЕГІМЕН ЖОЛ ЖАМЫЛҒЫСЫНЫҢ СЫРҒАНАҚТЫҒЫН БАҒАЛАУ»

1. 
   Жұмыстың мақсаты
   

Жол жамылғысының ілінісу еселігін анықтау және ППК МАДИ қолайлы аспабының көмегімен жол жамылғысының сырғанақтығын бағалау.

Ілінісу еселігі φ – доңғалақ тоғынындағы тарту күшінің максималды мәнінің автомобильдің ілінісу салмағына қатынасы. Қозғалыс тәртібіне байланысты ілінісу еселігін келесі түрлерге бөлуге болады:

φ – домалау жазықтығында сырғанамай, тайғанамай қозғалу;

φ₁ – домалау жазықтығында сырғанап, тайғанақтап қозғалу (бойлық ілінісу еселігі);

φ₂ – жанынан қар басып қалған кезде (көлденең ілінісу еселігі).

Барлық үш еселік автомобиль қозғалысының әртүрлі тәртібіне жатады. Олардың абсолютті мөлшері және сипаты жағынан айырмашылықтары бар. φ-дің мәні қозғалыс жылдамдығына, жамылғының түрі, күйі, кедір-бұдырлығына, протектор суретіне, доңғалақтағы түскен жүкке, тежеу режіміне байланысты.

Жүргізушілерге қауіпсіз қозғалыс тәртібін ұсынуда, сондай ақ ілінісу сапасы төмен телімдерді білуде, ілінісу еселігінің мәні туралы мәліметтерді білу қажет.

Сурет 1.1 – Жол жамылғысының ілінісу қасиетін бағалауға арналған қолайлы аспаптар

Маятниктегі үлгідегі қолайлы аспаптың кемшілігі имитаторлы шинаның жамылғы мен түйіспесі аз ауданды қамтиды, үйкеліс ауыспалы және аз жылдамдықпен жүзеге асады.

МАДИ-да өңделіп шығарылған ротационды үлгідегі қолайлы аспаптың да өз кемшіліктері бар.

Бұл аспаптың маятникті үлгідегі аспаппен салыстырғанда негізгі артықшылығы жол бетінің шина үлгісімен үлкен жол ұзындығында түйісуі және үлгінің үлкен жылдамдықты қозғалыста болуы, сонымен қатар өлшеу тезділігі (5 мин).

Соққылы әрекет аспабы жүкті жіберу энергиясын қолдану арқылы резеңкелі имитаторлы шинаның орын ауыстыруына негізделген.

Аспап итергіш тартқышты резеңкелі имитатор және жылжымалы жалғастырғышпен қосып тұратын топсадан, екі резеңкелі имитатордан, жоғарғы бөлігінде құрылысын бекітіп тұратын тірек қарнағынан, серіппелі тығырықпен тіркелетін жүк түсіргіштен, сонымен қатар: екі тартатын, бір орталық, яғни 3 серіппеден тұрады. Батырманы (кнопканы) басқан кезде топса және жол жамылғысында итергіш тартқыш имитаторды жылжыту көмегімен түсіргіш құрылысындағы жүк төмен қарай құлап, жылжымалы жалғастырғышқа соғылады. Имитатордың соңғы ауыстырылуы жамылғының тайғақтығын сипаттайды.

Ілінісу еселігін өлшеу үшін әртүрлі құрылымдағы динамометрлі тіркемелер қолданылады. Динамометр тіркеме МАДИ-8 ең әмбебап болып табылады. Бұл тіркеме доңғалақ қондырғысының әртүрлі бұрышындағы ілінісу еселігін өлшеуге мүмкіндік береді. Динамометрлік тіркемеде 6,45 – 13 өлшемді, 60 км/сағ қозғалыс жылдамдықтағы, доңғалаққа түскен жүк 3000 Н және судың жұқа қабығы 1 мм қалыңдықтағы тегіс протекторлы шина қолданады.

Динамометрлік тіркеме жоқ болған кезде жол жамылғысының сырғанау дәрежесін ылғалды жамылғыда («Волга» Газ 24) автомобильді тежеу әдісімен бағалайды. Мұндай жағдайда ілінісу еселігін тежеуіш жол ұзындығы бойынша есептейді:

S_T – тежеу жолының ұзындығы, м.

Автомобильді тежеуіш телімінде жылдамдығын 40 км/сағ-қа дейін үдетіп, шұғыл тежейді. Тежеуіш жол ұзындығын жамылғы бетінде қалған іздер арқылы ұзындық өлшейтін рулеткамен өлшейді. Бояу және ұнтақпен (құрғақ бояу) оқталған пистолет-ракетникпен жабдықталған автомобильмен тура дәлдікте өлшеуге болады. Пистолет-ракетник тежеуіш басқышымен байланысты, басқышты басқан кезде жүргіншілер жолында белгілер пайда болады.

g – еркін түсу удеуі, м\с².

Жол жамылғысының сырғанақтығын бағалаудың қорытынды мәліметі болып ілінісу еселігінің сызықтық графигі болып табылады.

Жолды ілінісу еселігінің ең аз мәні 0,35 болғанда пайдалануға рұқсат етіледі. Жол құрылысында ілінісу еселігінің 0,6 болуын қамтамасыз ету керек.

Ілінісу еселігін жоғарылыту мақсатында жоғары кедір-бұдырлықты қамтамасыз ететін немесе жолдың бетінен тез суды өткізуге мүмкіндік туғызатын жамылғы жасау үшін жол бетінде өңдеулер жүргізіледі.