2 ҚҰЛАҚтандыру

25 
 
Автономия  болдық  деген  жұрттар  да,  біз  де  бұл  жолға  тентектікпен  түскеніміз  жоқ. 
Мемлекет  күйі,  саясат  ісі  құбылып,  еріксіз  айдап  түсіріп  отыр.  Март  басында  басталған 
өзгеріс  алғашқы  кезіндегісіндей  болмады.  Жыртықты  жамап,  бүтіндікті  бұзбай, 
учредительное  собраниеге  тыныштықпен  жетуге  жібермеді,  барған  сайын  ұлғайды, 
күшейді. Неше қабат сүрініп, сан қатерге кездесіп, ақырында бастапқы түрінен бастапқы 
күйінен айырылды. 
Мемлекет  тізгіні  большевиктерге  ауысты.  Большевиктер  қалай  билік  қолына  тиіп  күш 
алған соң, Николайдың таз кепешін жұртқа қайта кигізуге айналды. Айтқанына көнбеген, 
айдауына  жүрмеген  елді  аттырды,  талатты.  Кедей  мен  байды,  оқыған  мен  қараны 
жауластырды.  Фабрика-зауыттарды  қираттырды.  Малдыға  мал,  ақшалыға  пұл  қоймады. 
Тартып  алуға  қол  қойғызды.  Россияда  төбелессіз  жер  қалмады.  Жүгенсіздік,  қырылыс, 
атыс  күннен  күнге  күшейді.  Желіккен  надан  жұмыскер  мен  солдаттар  қаруланып  алған 
соң  дәнігіп  бой  бермей  кетті.  Жол-жобаны  ұмытты.  Білгені  зорлық,  күш  болды.  Оларға 
«тәк»  дейтін хәкім болмады.  Хәкімшілік  құрыған  соң  мемлекет  мемлекеттіліктен  қалды: 
жегеннің ауызында, ұстағанның қолында кететін олжа болды. Есі бар жұрт қырып, жойып 
келе жатқан қалың апаттан аман қалу шараларын іздесті. Бізге де апатқа ұшырап, біреудің 
қанжығасында кетпеске талпынып қалатын заман туған сияқты. 
Біздің оқығандар жұрт тегіс оқымысты болып, өнері өсіп, білімі жетіліп, мәдени жолмен 
автономия аларлыққа жарағанда алғанымыз жөн деуші еді. Мұнысы адасқандық емес еді. 
Енді заман ерікке қоймай, қысып, айдап, жеке мемлекет болып қал деп жетілмегендікке, 
күтінбегендікке қоятын емес, тықсырып отыр. Ұлы орыстан басқа Россиядағы әрбір жұрт 
бұл  пікірге  түсіп  отыр,  автономияларын  жариялап  алып  жатыр.  Біз  де  автономияны 
алуымыз керек, бірақ автономияны алды дегенмен іс бітіп, тына қоймайды. Алмақтың да 
салмағы бар, оны да қабат ойлауымыз керек. Бар хәкімшілік солдаттар мен жұмыскерлер 
қолында. Билеген түгі жоқ. Татарлардың автономиясындай автономия бізге керегі жоқ. Біз 
автономия  алсақ,  хәкімшілік  өзімізде,  ешкімге  қол  сұқтырмайтын  қылып  алуымыз  тиіс. 
Ондай автономияны алуға шамамыз келмейтін болса, әуре болмай, елдікке, ерікке, жерге, 
малға қош айтып, ноқтаға басты іліп, қарап отырып өлу керек. Текпіге шыдап, құлдыққа 
көнбей,  жем  болудан  қашатын  болсақ,  мына  ұлы  орыстың  өзімен-өзі  алысып,  әлі  құрып 
тұрғанда  алаш  туын  көтеріп,  ақ  орданы  тігу  жөн.  Дәл  осы  кез  іздегенде  таба  алмайтын, 
автономияны  алып  қалатын  кез.  Ұлы  орыс  есін  жиғанда  оңайлықпен  автономияны  бере 
қоймас.  Тиісті  мезгілін  өткізіп  алып,  баяғыдай  аңсап  жүрмелік.  Ұлы  орыстың  тозағына 
ілініп,  иіне  еріксіз  көнгеніміз  жетер.  Мұны  есімізден  шығармалық.  Елдігімізді  кетіріп, 
береке-бірлігімізді  жойып,  қолқамызға  қол  салған  заманды  ұмыталық!  Мынадай  жұрт 
боларлық, ұлы орыстың текпісінен құтылып, босанарлық заман келіп тұрғанда басты да, 
малды  да  аямай,  автономияны  аларға  керек  болса,  көніп,  шыдау  керек.  Азамат  атаулы 
тегіс  атқа  мініп,  әрбір  қазақ-қырғыз  баласы  шамасынша  мал  шығарып,  жабыла  кірісіп, 
біздің  орда  тігіп  бөлінгенімізге  қарсы  дұшпан  шықса  дүрсе  қоя  беретіндей  күш 
жинауымыз  керек.  Автономия  үшін  малдың  зекетіндей,  азаматтың  күшіндей  нәрсеге 
шыдай алмасақ, бәрібір, ұлы орысты өртеп, жағалай жалмап келе жатқан өрт-апаттан аман 
қалмаймыз. Біз де жоғаламыз, жоқ боламыз. 
Баяғыдан  бері  езіліп  жаншылғанымыз,  баяғыдан  бері  біріге  алмай,  алалыққа  жолығып 
адасқанымыз  жетер.  Енді  жұрт  болалық,  жеке  мемлекет  болалық  деген  сөзді  жүре 
тыңдамай, қос құлақты түріп, әрбір алаш баласы қызмет қылуға тиіс. Елдегі қара бұқара 
білмейді,  біле  тұрып  кежірлігі  ұстап  жүрген  жоқ.  Істің  жайын  анық  ұқтыратын  кісі 
жоқтықтан білмейді. Сондықтан ел ішіндегі оқығандар, ақсақалдар, атқа мінген мырзалар, 
автономия жолына шын көңілімен қызмет қылуды міндет білуі жөн. Қандай қызмет екені 
мынау:  көшбасшылыққа  сайлаған  азаматтардан  бұйрық  барса,  күні-түні  демей,  тез 
орындауға тырысу; не үшін асығыс орындалатынын қара халыққа айтып түсіндіру. Бірақ 
түсіндіргенде қазақ-қырғыз жеке мемлекет болатынын айтып, жалған сөз кірістірмеу тиіс. 

26 
 
Істің  шын  қымбатын  білсе,  қудай  біледі,  автономия  жолына  керек  құрбандықтан 
тартынатын  қазақ-қырғыз  табылмайды,  қандай  шығын  болса  да  көнеді.  Менің  бұған 
иманым кәміл. 
Автономия  зор  іс:  күш  керек,  пұл  керек.  Бұл  екеуі  де  коп  біріксе  табылатын  нәрсе. 
Неғұрлым бірлік көбейсе, солғұрлым автономия берік, қорғауға жеңіл болмақ. Сондықтан 
автономияны  қазір  өзіміз  жасауға  бел  байласақ  (бел  байламай  амал  да  жоқ),  бар  қазақ-
қырғыз  қосылып,  жария  қылуымыз  керек.  Басымызды  қоса  алмай,  жартымыз  онда, 
жартымыз мұнда айырылып,  әркіммен кетсек, тозармыз. Не де болса автономияны ылғи 
қазақ-қырғыз бірігіп айтқанымыз жөн. Ұмытпалық күш бірлікте екенін! 

жүктеу/скачать 1,47 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: