Аман абасилов әлеуметтік лингвистика
жүктеу/скачать 2,06 Mb. Pdf көрінісі
|
Снимок экрана 2021—12—12 в 19.12.08, Бесеудің хаты Жұмағазиева Р
| Орыстар
аймаққа қарайтын барлық облыстарда бар, үш облы- ста барлық тұрғындардың ішінде қазақтаран кейінгі екінші орын- ды алса, бір облыста (Оңтүстік Қазақстан) үшінші орныды алады. 134 Орыстар аймақ халқының 9,7 пайызын құрайды. Олардың 55,6% қалада, 44,4% ауылда тұрады. 45,1% ер, 54,9% әйелдер. Соңғы санақ мәліметінде орыстардың 96,6% өз ұлтының тілін ана тілім санаса, 3,4% басқа этностың тілін ана тілім деп есептейді. Халақ санағының мәліметінде 15 жас және одан жоғары жастағылардың ішінде орыс тілін ауызша түсінемін дейтіндер 90,9 % құраса, олардың 77,1% еркін оқи аламын, 76,1% еркін жаза аламын деп көрсеткен. Ал орыстардың өз этносының тілін сол жастағылардың 97,4% ауызша түсінемін, 96,4% еркін оқи аламын, 95,0% еркін жаза аламын деп мәлімдеген. Орыс тілін орыстардың өздерінен де жақсы меңгерген бірша- ма көп санды болып келетін этностар ішінде алдымен кәрістерді (98,2%), украиндарды (98,1 %) татарларды (97,8%) айтуға болады. Өзбектер – тұрғындар ішіндегі сандық үлесі жағынан үшінші орынды алатын этностардың бірі. Олар аймақ халқының 7,2 пайызын құрайды. Олардың басым бөлігі ауылдық жер- лерге қоныстанған (Өзбекстанмен шекаралас аудандарда жиі қоныстанған) яғни 64,5% ауылда тұрады. Қалада тұратыны - 35,5%. Өзбектер көбінесе Оңтүстік Қазақстан облысында шоғыр орналасқан, облыс халқының 16,3 пайыз құрайды. Олар әсіресе Сайрам ауданында өте шоғыр қоныстанған, бұл ауданында олардың саны қазақтардың екі есеге көп. Барлық тұрғындардың 60,5% құрайды. Сондай-ақ өзбектер Түркістан қаласында (33,4%), Кентау (26,0%), Төле би ауданында (14,4%), Шымкентте (6,3%) көптеп кездеседі. Жамбыл облысында Тараз қаласында (6,3%), Мерке ауданында (2,1%) біршама шоғыр қоныстанса, қалған об- лыстарда мұндай емес, шашыраңқы қоныстанған. Өзбектердің ішінде өз ұлтының тілін ана тілім деп санайтыны – 97,0%, қалған – 3,0% өзге этнос тілін ана тілім деп қабылдаған. Аймақтағы өзбектердің 15 жас және адам жоғары жастағылардың ішінде 96,7% қазақ тілін ауызша түсінетіндігін,76,2% еркін оқи алатыны және 63,3% еркін жаза алатынын санақ қорытындысында мәлімдеген. Ал орыс тілін сол жастағы өзбектердің 93,0% ауызша түсінемін, оның ішінде 78,9% еркін оқи аламын, 68,3% еркін жаза аламын деп көрсеткен. |