Атом-молекулалық теория тұрғысынан атомдардың белгілі бір түрі
Дата 11.06.2023 өлшемі 437,29 Kb. #178627
Байланысты:
Химия 9 қаз с вариантами
Химия қазақша 2022
Атом-молекулалық теория тұрғысынан атомдардың белгілі бір түрі
молекула
химиялық элемент
күрделі зат
ион
Атомның негізгі сипаттамасы-оның
протон саны
электрон саны
ядро заряды
атомдық массасы
Ядро заряды бірдей атомдар түрі
химиялық элемент
молекула
ион
күрделі зат
Ғарышта кең таралған элементтер
от тек
неон
гелий
азот
Әртүрлі элементтердің атомдары бір-бірінен ерекшеленеді
атомдық салмақтары бойынша
протонның салмағы бойынша
электрондардың түрлері бойынша
ядро заряды бойынша
Д.И.Менделеевтің химиялық элементтердің периодтық заңын ашқан жылы
1869
1896
1866
1861
Химиялық элементтердің периодтық заңы ашылған кезде белгілі болған
химиялық элементтердің саны
110
63
89
69
Химиялық элементтер атомдарының сипаттамаларына жатпайды
электрондар саны
атом заряды
тығыздығы
изотоптық құрамы
Жай заттарға тән емес қасиеттер
электрондар саны
тығыздығы
суда ерігіштігі
агрегаттық күйі
Жер қыртысында таралуы бойынша 1- орында тұратын бейметал
хлор
азот
оттек
күкірт
Жер қыртысында таралуы бойынша алюминий мен темірдің алатын орындары
6,7
1,8
3,2
5,9
Заттың құрамы мен қасиетін сақтайтын ең кішкене бөлшегі
химиялық элемент
молекула
күрделі зат
ион
Молекулалары бір элемент атомдарынан тұратын заттар
жай зат
күрделі зат
катион
анион
Молекулалары әртүрлі элемент атомдарынан тұратын заттар
күрделі зат
катион
анион
жай зат
К іші период
7
4
1
8
Үлкен период
3
2
4
1
Негізгі топша элементі
е- элементтер
s- элементтер
f- элементтер
d- элементтер
[Cu(H2 O)4 ]SO4 *H2 O тотияйынның сыртқы сферасын құрайды
мыс ионы
1 молекула су
сульфат ионы
4 молекула су
[Cu(H2 O)4 ]SO4 *H2 O кешенді қосылысындағы орталық атом (комплекс түзуші, кешентүзуші)
Cu атомы
О атомы
Н атомы
S атомы
[Cu(H2 O)4 ]SO4 *H2 O кешенді қосылысындағы лигандалар
мыс ионы
4 молекула су
1 молекула су
сульфат ионы
К3 [Ғе(СN)6 ]кешенді қосылысындағы координациялық сан тең
3
12
6
9
Кешенді қосылыстардың координациялық саны
кешен түзушімен тікелей байланысқан лигандтар саны
кешен түзуші
ішкі сферадағы атомдар саны
сыртқы сферадағы атомдар саны
Белгілі құрамы, құрылысы , қасиеттері бар заттардың, басқа құрамы, құрылысы, қасиеттері өзгеше заттарға айналу құбылысы ... деп аталады.
физикалық құбылыс
химиялық реакция
механикалық өзгеріс
катализ
Химиялық реакция жылдамдығын бәсеңдететін заттың аталуы:
Изотоптар.
Гомологтар.
Катализаторлар
Ингибиторлар.
Қосылу реакциясын табыңыз.
NіCl2 + 2NaOH → Nі(OH)2 + 2NaCl.
Cu(OH)2 →CuO + H2 O.
2Na + Cl2 → 2NaCl
Fe + CuCl2 → FeCl2 + Cu.
HNO3 + KOH = KNO3 + H2 O Реакцияның типі:
Айырылу.
Алмасу.
Орынбасу.
Тотығу.
Орын басу реакциясын көрсетіңіз.
... =H2 CO3
Fe + CuCl2 =
... =Ca(OH)2
CaO + 2HCl =
Егер химиялық реакция схемасы: А + ВД АД + В болса, онда реакция типі:
Айырылу.
Алмасу.
Орын басу.
Бейтараптану.
Егер химиялық реакция схемасы: АВ + СД АС + ВД болса, онда реакция типі:
Қосылу.
Орын басу.
Алмасу.
Айырылу.
Тотығу дәрежелері өзгермейтін реакциялардың нөмірін табыңыз:
1. 2H2 + O2 2H2 O. 2. 2NaOH + CuSO4 Na2 SO4 + Cu(OH)2 .
3. 2Al(OH)3 Al2 O3 + 3H2 O. 4. CH4 + Cl2 CH3 Cl + HCl.
5. 4AgNO3 4Ag + 2NO2 + O2 . 6. Ca(OH)2 + CO2 CaCO3 + H2 O.
4 5 6.
2 3 6.
1 4 5.
2 4 5.
Тотығу дәрежесі өзгере жүретін айырылу реакциясын табыңыз.
2NaHCO3 Na2 CO3 + H2 O + CO2 .
4HNO3 4NO2 + 2H2 O + O2 .
Hg(OH)2 HgO + H2 O
CaCO3 CaO + CO2 .
Тотығу-тотықсыздануға жатпайтын қосылу реакциясын табыңыз.
CaO+ HCl CaCl2 + H2 O.
NaOH+ SO3 NaHSO4 .
KOH+ HNO3 KNO3 + H2 O.
CaCO3 CaO + CO2 .
Екеуі де тотығу-тотықсыздануға жатпайтын топты табыңыз:
CaCO3 +2HClCaCl2 +H2 O+CO2 . MgO+SO3 MgSO4 .
2H2 O+2Na2NaOH + H2 . 2HgO 2Hg + O2 .
2H2 O+ Mg Mg(OH)2 + H2 . CO2 + H2 O H2 CO3 .
CH4 + 2O2 CO2 + 2H2 O. CaСO3 CaO + CO2 .
Азоттың тотығу дәрежесі бірдей болатын қосылыстар
NH3 N2
N2 О5 НNО2
N2 О3 НNО2
N2 О5 КNО2
Берілген тотығу-тотықсыздану реакция теңдеуіндегі барлық коэффициенттер қосындысы
12
16
17
15
Оттектің тотығу дәрежесі (-2) болатын қатар
OF2 , CO2
Cu(OH)2 , H2 O
CuSO4 , O3
CaO, O2
Жай заттардың тотығу дәрежелері:
Hольге тең.
Валенттік электрон санына.
Атомдағы электрон санына.
Жұптаспаған электрон санына.
Тотығу процесі:
Атом немесе иондардың электрон қосып алу процесі.
Иондардың қосылуы.
Элементтің тотығу дәрежесінің өзгеруі.
Атом немесе иондардың электрон беруі
Тотықсыздану процесі:
Иондардың косылуы.
Элементтердің тотығу дәрежесінің өзгеруі.
Атомдардың немесе иондардың электрон қосып алу процесі.
Атомдардың немесе иондардың электрон беруі.
Атомның, молекуланың, ионның электронды беріп жіберуі нәтижесінде элементтің тотығу дәрежесі арта жүретін процесс
тотықсыздану
тотықтырғыш
тотығу
тотықсыздандырғыш
Атомның, молекуланың, ионның электронды қосып алуы нәтижесінде элементтің тотығу дәрежесі кеми жүретін процесс
тотықсыздану
тотықсыздандырғыш
тотығу
тотықтырғыш
Металдарға тән қасиет
атом радиусы кіші
валенттік электрондарын қиын береді
оң зарядты иондарға айналуы
тотықтырғыш та, тотықсыздандырғышта қасиет көрсетеді
Бейметалдарға тән қасиет
валенттік электрондарын қиын береді немесе қосып алады
тек оң зарядты иондарға айналуы
валенттік электрондарын жеңіл береді
тек тотықсыздандырғыш қасиет көрсетеді
Негізгі топша металдары
d-металдар
s,d-металдар
s-металдар
f-металдар
Химиялық элемент атомында деңгейлер бойынша электрондары 2, 8, 8, 2 таралған. Элементті периодтық жүйедегі орны бойынша сипаттаңдар
қосымша топша
ІІ топ
ІІІ период
V период
Химиялық элемент атомында деңгейлер бойынша электрондары 2, 8, 7 таралған. Элементті периодтық жүйедегі орны бойынша сипаттаңдар
VІ топ
қосымша топша
ІІІ период
негізгі топша
Қан жасағыш элементке жатады
темір
мыс
хром
никель
Гомологтық қатардың көршілес мүшелерінің бір-бірінен айырмашылығы
Тек қана көміртек атомдарының санымен
СН2 тобына
жалпы формуласына қарай
Химиялық құрылысына
Көміртек атомдарының өзара немесе басқа элемент атомдарымен қосылу тәртібін ... деп атаймыз.
Изомерия
Гомология
Гидротация
Дегидротация
Бутанның изомерін атаңыз
3-этилбутан
2-метилбутан
2-метилпропан
2-этилпропан
Пентанның гомологын атаңыз.
гептан
гексан
пропан
этан
Гексанның изомеріне жатпайтын қосылыс
2,2-диметилбутан
Изогексан
2-метилпентан
2-метилбутан
Алкил радикалдарының белгіленуі
R-
–Hal
–X
–OH
Спирттердің функционалдық тобын анықтаңыз
–NH2
–NO
–COH
–OH
Карбон қышқылдарының функционалдық тобын анықтаңыз
–NO
–NH2
–OH
–COOH
Қай органикалық қосылыстардың қатарында тек көмірсутектер орналасқан:
С2 Н2 , С3 Н8 , С17 Н36 ;
С2 Н6 , С4 Н8 , С2 Н5 ОН;
СН3 СООН, С6 Н6 ,СН3 СОН;
С3 Н7 NO2 , С3 Н7 СООН, СН3 ОН
Қай органикалық қосылыстардың қатарында тек алкандар орналасқан:
С2 Н2 , С4 Н8 , С6 Н6 ;
С2 Н2 , С3 Н8 , С17 Н36 ;
С2 Н6 , С3 Н8 , С4 Н10 ;
С10 Н20 , С8 Н16 , С3 Н6 ;
CnH2n жалпы формуласы бар қосылыстарға жатады:
Бензол
Гексан
Циклогексан
Гептен
Құрылымдық формуласы болатын қосылысты атаңыз;
2-метилгептин -4
6-метилгептин-3
2-метилгексин -3
2-метилгептен -3
6-метилгептин-2Алкин классына жатады:
С2 Н4
С2 Н2
СН4
С2 Н6
Алкандарға қандай байланыс тән:
жалғыз
қос байланыс
σ- байланыс
π- байланыс
Алкан молекулаларындағы валенттілік бұрышы мен С-С байланыс ұзындығы
0,120 нм, 120°
0,154 нм, 109°28´
0,140 нм, 120°
0,134 нм, 109°28´
Алкандардағы көміртек атомының электронды бұлттарының гибридтенген түрі
sp-
–sp2
–sp3
s-s и p-p
Метан молекуласына қандай геометриялық пішін тән:
сызықты
көлемді
тегіс
тетраэдр тәрізді
Арендердің жалпы формуласы:
Cn H2n -6
Cn H2n
Cn H2n -2
Cn H2n +2
Метаналь мен формальдегид бір-біріне :
гомологтар
құрылымдық изомерлер
екеуі де бір зат
структуралық изомерлер
Бутан қышқылының изомері болып табылады:
бутанол
2-метилпропан қышқылы
пентан қышқылы
бутаналь
Бір-біріне изомерлер болады
этанол мен диметил эфиры
бензол мен толуол
пропанол мен пропан қышқылы
этанол мен фенол
Спирттердің жалпы формуласын анықтаңыз
ROOH
RCOOH
RCOH
ROH
Спирттердің функционалдық тобы
–COOH
–OH
–COH
–O–
Спирттерге тән жалғауды табыңыз
–ен
–ин
–аль
–ол
Молекулалық формуласы C2 H2 болатын көмірсутектің тривиальды атауын белгілеңіз.
ацетилен
этин
этан
этен
Құрылысында қос байланыс кездесетін көмірсутекті белгілеңіз
пропан
декан
бутен
пентин
Жалпы формуласы Cn H2n+2 ге сәйкес келетін көмірсутектер
алкендер
алкиндер
алкадиендер
алкандар
Жалпы формуласы Cn H2n ге сәйкес келетін көмірсутектер
алкандар
алкендер
алкиндер
алкадиендер
Жалпы формуласы Cn H2n-2 ге сәйкес келетін көмірсутектер
алкендер
алкандар
алкиндер
алкадиендер
Көмір шахталарында, батпақта кездесетін «батпақ газы» формуласының белгілеңіз
Метан
Этан
Пропан
Бутан
Табиғи газдың формуласын белгілеңіз
C2 H6
C4 H10
CH4
C3 H8
Спирттердің құрамындағы гироксил тобының санына қарай неше топқа бөлінеді
3
5
4
2
Үш атомды спиртті таңдаңыз
Этиленгликоль
Этанол
Глицерин
Пропанол
Екі атомды спиртті атаңыз
Этанол
Пропантриол
Этиленгликоль
Бутанол
Алкан молекулаларындағы валенттілік бұрышы
109°28´
120°
129°
109°25´
Алкан молекулаларындағы С-С байланыс ұзындығы
0,120 нм,
0,140 нм,
0,154 нм,
0,134 нм,
Алкен молекулаларындағы валенттілік бұрышы
109°28´
129°
120°
109°25´
Көміртектен және сутектен тұратын ең қарапайым органикалық қосылыстар
Көмірсутектер
Көмірсулар
Спирттер
Эфирлер
Алкандардың алғашқы 4 мүшесінің агрегаттық күйін көрсетіңіз
Сұйық
Қатты
Газ
Жұмсақ
Алкандардың 5-ші мүшесінен бастап атаулары неге негізделген
Кездейсоқ атаулар
Грек сандарына
Рим сандарына
Тарихи атауларға
Алкендердің радикалдары түбірге –.... жалғауы жалғанып аталады
– енил
–ан
–ен
–ин
Біріншілік спирттерді анықтаңыз
а, в
в, г
а, б
г, ә
Бутил спиртінің формуласын табыңыз
Екіншілік спиртке жатпайтын спиртті анықтаңыз
Үшіншілік спирттің формуласын анықтаңыз
Үш атомды спиртті анықтаңыз
Қанықпаған спрттің формуласын көрсетіңіз
Ароматты спирттің формуласын көрсетіңіз
Құрамында көміртек-көміртегі үш байланысы бар көмірсутегі
Алкиндер
Алкандар
Алкендер
Циклоалкандар
Этил спиртінің молекуласындағы σ-байланыстардың саны:
5
2
1
4
Этил спирттің өндірісте алынуы:
СН2 = СН2 ® СlН2 С ─ СН2 Сl;
С2 Н2 + Н2 О → С2 Н4 О
С2 Н4 + Н2 О → С2 Н5 ОН
С3 Н6 + Н2 О → С3 Н8 О
Метанолдың өндірісте алынуы:
C + 2H2 → CH4
CO + 2H2 → CH3 OH
CH3 OH + O2 → CO2 + H2 O
C2 H4 + H2 O → C2 H5 OH
C4 H9 OH формуланы атаңыз
бутанол
бутан
бутен
порпанол
CH3 СОOH формуласының атауын көрсетіңіз
карбон қышқылы
құмырсқа қышқылы
сірке қышқылы
этен қышқылы
Метан газының кездесу орны
вулканда
топырақта
батпақта
жанар майда
Жанар май құю бекеттерінде кездесетін газ
пропан
метан
бутин
этан
Табиғи газдың формуласын көрсетіңіз
CH4
C3 H8
C4 H10
C2 H4
Этин көмірсутегісінің тривиальды атауын көрсетіңіз
этил спирті
ацетилен
ацетон
альдегид
C2 H4 қандай зат:
Этен
Метан
Этан
Пропан
Мына заттың: CH3 -CH= CH- CH3 аты:
2- метил бутен
бутен -2
2-метил пропан
2-метил этан
Құрамы бірдей, құрылысы әртүрлі болғандықтан қасиеттеріде әртүрлі болатын заттар:
Гомологтар
Мономерлер
Изомерлер
Полимерлер
Этиленнің формуласы:
Н2С= СН2
СН3-СН3
HC ≡ СН
Н3С=CH-CH2
Ацетилен молекуласының құрамындағы көміртегінің массалық үлесі(%):
88,3(%)
92,3(%)
89,3(%)
90,3(%)
Құрамында 12 атом сутегі бар алкинде көміртек атомның саны:
3
4
7
5
Құрамында 14 сутек бар алкиндегі көміртек атомының саны:
3
4
5
8
Алкендер
1) молекула құрамында бір үш байланысы бар
2) жалпы формуласы СnH2n болатын карбоциклді көмірсутектер
3) құрамындағы атомдары өзара дара байланыстар арқылы байланысқан
4) жалпы формуласы СnH2n болатын қанықпаған көмірсутектер
5) молекула құрамында бір қос байланысы бар
5,4
1,2
3,4
1,4
Алкендердің ең қарапайым өкілі
СН4
СН2= СН2
этин
С2Н5
Молекула құрамында бір қос байланысы бар, жалпы формуласы СnH2n болатын қанықпаған көмірсутектер
олефиндер
бензол
алкендер
алкандар
Альдегидтердің функционалдық тобы
NH2 –
– ОН
– СОН
–СООН
Карбонилді қосылыстар
спирттер
альдегидтер
фенолдар
карбон қышқылдары
Альдегидтердің изомерленуі
класаралық
карбонил топтың орны бойынша
геометриялық
көміртек саны бойынша
Альдегид
метаналь
диметилкетон
фенолформальдегид
СН3 –СО–СН3
Кетон
метилэтилкетон
этаналь
СН3 –С Н2- СОН
СН3СН2СОН
Пентанальдың көміртегі қаңқасының құрылысы бойынша изомері
пентанон-2
2-метилбутаналь
метилизопропилкетон
2,2-диметилпропаналь
Пентанальдың класаралық изомерлері
3-метилбутаналь
2-метилбутаналь
пентанон-3
2,2-диметилпропаналь
Спирттер тотыққанда түзілетін заттар
күрделі эфирлер
альдегидтер
фенолдар
жай эфирлер
Сірке альдегиді молекуласындағы ϭ- және π- байланыстардың саны
5,1
3,3
6,1
1,7
Карбонил тобы екі сутек атомымен байланысқан альдегид
метаналь
этаналь
құмырсқа қышқылы
СН3СОН
Альдегидтерді алады
көмірсутектерді тотықтырып
көміртекті тотықтырып
қышқылдарды тотықтырып
эфирлерді тотықтырып
Біріншілік спирттер тотыққанда альдегидтер түзіледі. Реакцияны көрсетіңіз.
СН4+О2→ (t°, өрш)→НСОН+Н2О
СН3ОН+CuО→НСОН+Cu+Н2О
НC ≡ CH+Н2О → (HgSO4)→ СН3CОН
СН3СН(ОН)СН3+CuО→ СН3CОCН3+Cu+Н2О
Екіншілік спирттер тотыққанда кетондар түзіледі
СН4+О2→ (t°, өрш)→НСОН+Н2О
СН3ОН+CuО→НСОН+Cu+Н2О
CН3C≡CH+Н2О → (HgSO4)→ СН3CОCН3
СН3СН(ОН)СН3+CuО→ СН3CОCН3+Cu+Н2О
Карбоксил тобы –СООН қандай топтардан тұрады
Амин, карбонил
гидроксил, карбонил
альдегид, гидроксил
қышқыл, гидроксил
Карбоксил тобы байланысқан радикалдың табиғатына байланысты карбон қышқылдары .... жіктеледі.
Қаныққан,қанықпаған, ароматты
Бірнегізді,көпнегізді
Шекелген,қаныққан
Көпнегізді, екінегізді, шектелмеген
Құрамындағы карбоксил топтың санына байланысты карбон қышқылдары ... бөлінеді.
Бірнегізді, көпнегізді
Қаныққан, қанықпаған
Ароматты, алифатты
Қанықпаған, қарапайым
Қанықпаған карбон қышқылдары
сірке қышқылы
акрил қышқылы
бензой қышқылы
пропион қышқылы
Қаныққан карбон қышқылдары
этан қышқылы
акрил қышқылы
олеин қышқылы
пропен қышқылы
Ароматты карбон қышқылы
лимон қышқылы
бензой қышқылы
метан қышқылы
пропан қышқылы
Тривиальды атаумен аталған карбон қышқылдары
пропан қышқылы
құмырсқа қышқылы
метан қышқылы
бутан қышқылы
Карбон қышқылдарының функционалдық тобының аталуы
карбонил
карбоксил
ацетил
гидроксил
Қыздырғанда жұмсарып, салқындатқанда қайта қатайып, берілген пішінін сақтайтын пластмасса түрі:
текстолит
термопластар
термореактивті
пенопластар
Полимерлер
жеке атомдардан тұрады.
иондардан тұрады.
радикалдардан тұрады.
Мономерлерден
Полимерлену дәрежесі .... көрсетеді
Полимердің макромолекуласында бірнеше мономер молекулалары біріккенін
Негізгі элементтің индексін
Балқу температурасын
Қайнау температурасын
Жоғары молекулалы қосылыстарды негізінен мына реакцияның көмегімен алады
гидролиздеу
изомерлеу
бейтараптау
полимерлеу
Полимерлену реакциясы дегеніміз бұл -
екі заттың қосылу процесі
тұздардың айырылуы
еселі байланыстардың үзілуі есебінен мономердің бірдей молекулаларының макромолекулаға бірігу процесі
мономер қатысып, кіші молекулалы қосылыс бөліне жүретін полимер түзілу реакциясы
Синтетикалық полимерге жатпайды:
полиэтилен
полистирол
белок
лавсан
Мономер дегеніміз
Полимердің макромолекуласында қайталанып отыратын атомдар тобы.
Полимердің бөлігі.
Суда еритін зат.
Реакцияға түспейтін зат.
Термореактивті полимерлер
вулканизацияланған көксағыз
полиэтилен
капрон
формальдегид
Термопласты полимерлер
полиэтилен
вулканизацияланған көксағыз
фенолформальдегид
белок
Қыздырғанда да, суытқанда да өздерінің бастапқы қасиеттерін сақтай алмайтын полимерлер
Термопластикалы
термопластар
термореактивті
сызықтық полимерлер
Полимерлердің қолдану аясын кеңейте түсуге мүмкіндік беретін қасиеттері
әсемдігі
жұмсақтығы
химиялық тұрақтылығы
диэлектрлік өтімділік
Мr˂500 болатын қосылыс
олигомер
жоғары молекулалы қосылыс
сополимер
кіші молекулалы қосылыс
500˂Мr˂5000 болатын қосылыс
олигомер
жоғары молекулалы қосылыс
газдар
кіші молекулалы қосылыс
Мr˃5000 болатын қосылыс
олигомер
жоғары молекулалы қосылыс
газдар
кіші молекулалы қосылыс
Достарыңызбен бөлісу: