Қазақ әдебиетін мектепте оқыту әдістемесінде «Тәуесліздік жылдарындағы қазақ әдебиетін оқыту әдістемесі» мәселелерінің терең талдаулар негізінде жүйеленуі маңызды болып табылады
жүктеу/скачать 1,05 Mb.
|
әдебиет (копия)
Қазіргі қазақ тілі негіздері , КМЖ
| Түпсіз дүние, түбің толса, мен ертең,
Келмес жаққа жан сәулесін жөнелтем. Ай толғанда күрсініп қап көкірек, Сүрінгенде күрең түсті көлеңкем. Мен – тірі жан, ол – тірі жан – тәні гүл, Табсып ек, сәтсіз болды бәрібір. Өз басымдай көруші ем ғой мен оны, Көз жасымдай тамып кеткен сары нұр. Мен сезбеген ішінде бір күнә қап, Мазаңды алса пәк махаббат кіналап, Басымдағы айға тигіз ерніңді, Көктегі Айға мінажат қып, мінажат!.. Түн ортасы. Түннің түріп түндігін, Жұлдыз ақты.. Анау жұлдыз кімдікі... Түптің-түбі – біз жолығар нүктеміз, Көктегі Ай мен жерлегі Айдың кіндігі. Маралтайдың өлеңіндегі керемет сезім – оның лирикасының қуаттылығын танытады. Сөздердің үйлесіммен тіркесімі, сөйлемдері – ана тіліміздің адамға қанат бітіріп, ой-сезімін шарықтататын мүмкіндігін таныта түседі. «Көктегі Ай» мен «жердегі Айдың» үндесуін тілеген ақынның арманы – оқырманның тыңнан табатын жаңашыл бейнесі. Бұл ретте Мұқағали ақынның «Жапырақ жүрек жас қайың» өлеңімен үндес шабыт пен буырқанған сезімнің мұңайған әдемі келбетін танытады. Драмалық шығармалардың тәрбиелік қуатын меңгерту үшінмұғалім, міндетті түрде, театрмен байланысын, мектептегі драмалық үйірменің жұмысын күшейтуі керек болады. Өйткені, тек драмалық шығарманың мәтінін мұалімнің оқып беруі немесе оқушының өз бетімен танысып оқып қоюы- драмалық шығарманың адамның жан-дүниесін байыту құралы ретіндегі қызметін сенімді атқара алмайды. Драмалық шығарма – театрмен тығыз байланысты бола отырып, сол күші арқылы оқырманын, көрерменін ерекше әсерге бөлейтін жанр. Тәуелсіздік жылдарындағы қазақ драматургиясының даму қарқыны мен жай-күйі туралы жоғарыда айтылып кетті. Бұл ретте Жазушылар Одағы басқармасының төрағасы Н.Оразалиннің: «Театр өнері арқылы Республикамызды бүкіл әлем таныған ел дәрежесіне көтеріп, бүгінгі заманға сай өркендеуімізге толық мүмкіндік бар. Бұл іргелі міндеттің жүзеге асуына қаламгер-драматургтеріміз де өз үлестерін қосып келеді. Болашақта да қоса бермек. Қосуға тиіс. Өйткені, театр өнерінің қайнар көзі мен арқауы – ұлттық драматургия», – деген пікірін келтіру орынды болмақ. Қазақ қыздарының өр әрі еркін бейнесі – тек ауыз әдебиеті мен поэзия, прозаның ғана емес, драматургияның да өзекті тақырыбы. Қазақтың батыр қыздары дегенде, әрққайсымыздың көз алдымызға бірден Әлия мен Мәншүк келетіні белгілі. Негізінде, қазақ қыздарының батырлық жолы Томирис – Тұмар анамыздан бастау алатыны белгілі. Тәуелсіздік алған Қазақстанның драматургиясында тарихи бейнелер мол-мол сруттеле бастаса, соның бір шырайын шығарған туынды – Шахмардан Құсайыновтың «Томирис» драмасы. Бұл пьеса – Томирис анамыздың өмір сүрген б.э.д 503 жылдардағы ата-бабамыздың атамекенді қалай сүйгенін, қалай қорғағанын, қалай сақтағанын суреттеген биік парасатқа жетелейтін көркем туынды. Томирис туралы Геродот жазбаларынан жеткен мәлімет парсының елдерді бағындыруға бет алған Кир патшаның қан аңсаған басын қанға бөктіріп, «іздеп келгенің қан болса, қанып іш!» деп, дүниені сақ қызының әлемді дүр сілкіндірген қайратты ерлігі арқылы қайталанбайтын бейнесін танытады. Томиристің осындай ерлігі қазіргі қазақ қызының әрқайсысының бойынан табылатыны сөзсіз. Мұғалім осы пьесамен таныстыру барысына қазақ қызы туралы ән, өлең-жыр, тарихи деректер, суреттерді тұтастыра отырып, Томиристің ерлігі – ұрпақтар санасында әлі де берік орын алып отырғанын түйсіктеріне жеткізе түсіндіргені дұрыс. Қазақ үшін қыз – ұлттық намыстың бір белгісі. Қыздың пәктігі, өрлігі мен батырлығы – ұлттың болашағының мықты болуының сенімді тірегі. Осындай тәрбиелік маңызы үлкен «Томирис» пьесасына қоса оқушыларға өз бетімен Б.Жандарбековтың «Томирис», «Сақтар» дилогиясын оқуға ұсынуға болады. Осы ретте ғаламтор арқылы М.Әуезов атындағы театрдың веб-сайтын интерактивтік тақтаға қосып, пьесаның мәтіні мен театрдағы «Томирис» спектаклінің қойылымын байланыстыра көрсетуді ұсынамыз. Тәрбиелік әлеуеті өте күшті Шахмардан Құсайыновтың «Томирис» спектакіленен үзінді келтіріп, Интернеттен көрсетуге болады. «Біздің дәуірімізге дейінгі 5030 жылдар шамасында өсір сүрген, біздің арғы тегіміз сақтар туралы, біздің қазіргі өмір сүріп отырған жерімізді сол кездегі ең құдіретті қолбасшы парсы патшасы Кирдің шапқыншылығынан қорғап қалған, жалғыз ұлынан, күйеуінен айрылған сақ патшайымы – Томирис – Тұмархан – Шұғыла туралы сіз не білесіз, көрермен?» (1 сурет). 1 сурет Исраил Сапарбайдың Қазақстан Республикасының Әнұранының авторы Шәмші Қалдаяқовқа арналған «Сыған серенадасы» драмасы – тәуелсіздік еліміздің қазақ әдебиетінің алтын қазынасына қосылған маржан туындысы (2 сурет). 2 сурет Бұл драманы оқыту барысында да мұғалім оқушыларды театрға алып баруына немесе веб-сайт арқылы театрмен интерактивтік байланыс жасауына мүмкіндіктер мол. Қазақтың рухани дүниесі тарих шаңынан арылып, жаңа заманға өзінің қуатын беру үшін аршылып жатқанда, нарықтық экономика барлық әлемге билік құратын өзінің заңдарын да қазақ қоғамына ендете бастағаны белгілі. Әлімжанұлы Еленнің «Тақталас» драмасы – қазақтың материалдық дүние мен рухани дүниенің арпалысына түсіп жатқан психологиялық болмысы керемет суреттелген туынды. Осы пьесаның мазмұнындағы патриоттық сезімнің, өз ұлтының болашағы үшін алаңдаушылықтың, туған халқын бірлікке, бәтуаға шақыруының ерекше психологиялық портреттер арқылы берілуін оқушыларға талдап-танытып, спектакльге апарып, мектепте оқушылардың драмалық үйірмесін ұйымдастырып санасына жеткізу керек. жүктеу/скачать 1,05 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|