Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрлігі
Электр монтаждау материалдар мен бұйымдар
жүктеу/скачать 7,97 Mb.
|
монтаж
Электр монтаждау материалдар мен бұйымдарЭлектр қондырғыларын монтаждау үшін қолданылатын материалдар мен бұйымдарды төрт негізгі топқа бөлуге болады: электр кабельдері, сымдар мен баулар; электр оқшаулағыш материалдар мен бұйымдар; металл мен құбырлар; монтаждық жəне электрқондырғыш бұйымдар мен бөлшектер. Кабельдер мен сымдар электр энергиясының канализациясы (беру жəне тарату) үшін, сондай-ақ электр қондырғыларының əр түрлі элементтерін қосу үшін қызмет етеді. Кабельдер күштік жəне бақылау болып бөлінеді. Соңғылары бақылау, сигнал беру, қашықтан басқару жəне автоматика тізбектерін құруға арналған. Сонымен қатар, арнайы маұсаттағы кабельдер шығарылады мысалы, тау-кен жұмыстары үшін, кемелік, жылжымалы құрам үшін жəне т. б. Кабель герметикалық (металл немесе металл емес) қабыққа салынған бір немесе одан да көп оқшауланған ток өткізгіш желілерден тұрады, оның үстіне төсем жəне пайдалану шарттарына байланысты сауыт жəне қорғаныш жабындары болуы мүмкін. [9] Кабельдердің негізгі элементтері ток өткізгіш желілер, оқшаулау, қабық, сауыт жəне сыртқы жабындар болып табылады. Кабельдердің мақсаты мен пайдалану шарттарына байланысты олардың конструкциясында жекелеген элементтер болмауы мүмкін. Ток өткізгіш желілер алюминийден жəне мыстан жасалады. Өткізгіш мыс-балқу температурасы 1083 °С жəне сызықтық кеңеюдің температуралық коэффициенті тең қызыл-қызғылт сары түсті түрлі қоспалардан тазартылған металл. 17 • 106 1/°С мыс жақсы механикалық қасиеттерге жəне иілгіштікке ие, ол одан диаметрі 0,03... 0,01 мм сым алуға мүмкіндік береді, сондай-ақ жұқа таспалар. Өткізгіш мыс атмосфералық коррозияға өте төзімді, оған ауада жабылатын оксидтің жұқа қабаты ықпал етеді жəне одан əрі оттегінің дамуына кедергі жасайды. Əр түрлі тазалық дəрежесі бар алты маркалы өткізгіш мыс бар. Мыс қоспалары висмут, сүрме, темір, қорғасын, қалайы, мырыш, никель, фосфор, күкірт жəне оттегі болып табылады. Өткізгіш бұйымдарды (орау жəне монтаждау сымдары мен кабельдерді) дайындау үшін құрамында 0,05...0,1 % қоспасы бар өткізгіш мыстың сұрыптары қолданылады. Шағын диаметрлі мыстан жасалған сым созылу кезінде үлкен асқын кернеуге жəне үлкен меншікті электр кедергісіне ие. Жоғары температураларда (300оС жоғары) жұмыс істеуге арналған өте кіші диаметрлі (0,01 мм) сымдар үшін ең тазалығымен ерекшеленетін оттексіз мыстан жасалған сым қолданылады. Мыстың барлық маркалары үшін меншікті кедергінің температуралық коэффициенті ТК=0,0043 1 / °С құрайды. [9] Алюминий оның салыстырмалы үлкен өткізгіштігі жəне атмосфералық коррозияға төзімділігі арқасында мыстан кейінгі екінші өткізгіш материал болып табылады. Ауада алюминий өте тез оттегінің енуінен қорғайтын жұқа тотықты пленкамен жабылады. Сонымен қатар, бұл айтарлықтай электрлік кедергіге ие, сондықтан алюминий сымдарының жалғануының нашар қорғалған жерлерінде үлкен өтпелі кедергілер болуы мүмкін. Алюминий сымдарын басқа металдардан жасалған сымдармен жалғау орындарына ылғал түскен кезде гальваникалық булар пайда болуы мүмкін. Бұл ретте алюминий сым жергілікті гальваникалық токтармен жойылады. Гальваникалық булардың пайда болуын болдырмау үшін қосылыс орындарын ылғалдан (мысалы, лактау) мұқият қорғау қажет. Алюминий сымдары мен токөткізгіш бөлшектерді қосуға болады Электрмен дəнекерлеу немесе суық дайын дəнекерлеумен, арнайы дəнекерлер мен флюстерді қолданумен. Кабель желілерін электрлік оқшаулау үшін сіңірілген кабель қағазы, резеңке, пластмасса (поливинилхлорид, полиэтилен жəне т.б.) қолданылады. Кабель қағазы жоғары кернеулі кабельдерде қолданылатын негізгі оқшаулағыш материал болып табылады. Кабельге орағаннан кейін оны электр оқшаулау майымен сіңдіреді. Кабельдік торапқа орау кезінде қағаздан жасалған таспалар механикалық тартылуға ұшырайды. Сондықтан кабельдік қағаз созылу жəне майысу кезінде өте жоғары механикалық беріктікке ие болуы тиіс. Кабельді қағаз жоғары механикалық беріктікті, сондай-ақ үлкен тығыздықты жəне аз тығыздықты қамтамасыз ету мақсатында сульфатты целлюлозадан көбінесе майлы ұнтақтаудан шығарылады. Сұйық зат (май немесе май канифольді құрамы) жұқа үлдірлер мен каналдарға сіңдіру кезінде қағазбен бөлшектенеді, оның электр беріктігін арттырады. Кабель қағазы 35, ПО жəне 220 кВ кернеуге есептелген күштік кабельдерін оқшаулау үшін шығарылады. Барлық резеңкелерге тəн қасиеті олардың үлкен икемділігі болып табылады, яғни созылу жүктемені алғаннан кейін қалдық ұзартусыз созылу кезінде созылу қабілеті. Сондай-ақ, резеңкелердің жоғары су өткізгіштігін жəне газ өткізгіштігін жəне олардың жақсы электр оқшаулау сипаттамаларын атап өткен жөн. Барлық резеңкелердің негізгі компоненті-табиғи немесе синтетикалық каучук. Шикі резеңке иілгіштікке ие, сымның жалаңаш желісін оңай салып, оның негізгі оқшауламасын қалыптастыра отырып орайды. Шикі резеңкенің икемділігін арттыру, механикалық беріктігін жəне электр сипаттамасының деңгейін арттыру үшін оны вулканизациялауға, яғни 140...200 температурада жылумен өңдейді. Бұл үшін шикі резеңке қабатымен жабылған сымдар металл барабандарға оралып, қазандықтарға жүктеледі. Қазандықтың бу жейдесіне жəне оның ішкі кеңістігіне қысым астында қаныққан су буын немесе қыздырылған ауа кіргізеді. Вулканизация процесі 30 -70 мин созылады жəне одан да көп. Нəтижесінде жақсы механикалық жəне оқшаулау қасиеттері бар резеңке алынады. Полиэтилен - ақ немесе ашық сұр түсті қатты мөлдір емес материал. Бұл түйіршіктер түріндегі зауыттарға түсетін термопластикалық материал. Полиэтиленнен жасалған бұйымдар қысыммен құю, ыстық престеу жəне экструзия əдістерімен алынады (сымға полиэтилен оқшаулағышты жағу кезінде, сондай-ақ оқшаулау шлангілері мен түтіктерін дайындау кезінде). Полиэтиленнің термомеханикалық қасиеттерін жақсарту үшін оған иондаушы сəулеленумен, мысалы, үдеткіштен алынатын электрондардың ағынымен əсер етеді. Сəулеленген полиэтиленнен жасалған сымдар мен кабельдерді оқшаулау жоғары қызуға төзімділігімен (100° С дейін) жəне механикалық беріктігімен ерекшеленеді. [9] Поливинилхлорид ақ түсті ұнтақ болып табылады, одан ыстық престеумен немесе ыстық қысумен механикалық берік бұйымдар (платалар, құбырлар жəне т.б.), минералды майлардың, көптеген еріткіштердің, сілтілер мен қышқылдардың əсеріне төзімді болады. Ұнтақ тəрізді поливинилхлоридті ыстық престеумен қатты, қатты материал — жоғары механикалық беріктігі бар жəне жақсы электроизоляциялық қасиеттері бар табақтар, пластиналар, құбырлар мен өзектер түрінде винипласт алады. Кабельдердің қағазға сіңірілген оқшауламасы біртіндеп жоғары диэлектрлік қасиеттерге ие пластмасса оқшаулағышпен ығыстырылады, бірақ оның ылғалға төзімділігі мен ылғал өткізгіштігі, химиялық беріктігі мен механикалық беріктігі металл герметикалық қабықсыз айналып өтуге мүмкіндік береді, соның арқасында кабельдің салмағы мен оның сыртқы Өлшемдері азаяды, сондай-ақ дайындау жеңілдетіледі. жəне монтаждау технологиясы Сұйық сіңдіру құрамының болмауы тік жəне тік көлбеу трассаларда пластмасса оқшаулағышы бар кабельдерді төсеуге мүмкіндік береді. Кабельдердің қабықтары қорғасын, алюминий, резеңке, пластмасса болуы мүмкін. Олар ток өткізгіш желілерді жарықтың, ылғалдың, химиялық заттардың жəне қоршаған ортаның басқа да факторларының əсерінен, сондай-ақ механикалық зақымданулардан қорғайды. Кабельдердің қорғаныс жабындары əртүрлі төсем жағдайларында пайдалану кезінде олардың сенімділігі мен беріктігін қамтамасыз етеді. Осы жағдайларға байланысты кабельдер сауытталмаған немесе сауытталған болат таспалармен, сондай-ақ талшықты материалдардан, пластмассадан жəне т. б. жасалған сыртқы қорғаныс жабындары бар тік бұрышты немесе Кабель сауытының (бронінің) сыртынан қалыпты сыртқы қабатынан, сіңдірілген кабель иірімжіптен, екінші бор қабатынан кабельдің орамдарын жабысудан сақтайтын бор жабындысынан тұрады. жəне Қағаз оқшауламасы көрсетілген. бар күштік төрт желілі кабель 1 суретте 6 5 4 3 2 1 1 сурет. Төрт желілі кабель: 1,4-жабынды жəне ішкі қабығы; 2-сауыт; 3-жастық; 5-белдік қағаз оқшаулау; 6-желілі оқшаулау; 7-нольдік талсым; 8- токөткізгіш талсымдар А — алюминийден жасалған ток өткізгіш талсым, егер таңбалаудың басында А əрпі болмаса, онда бұл мыстан жасалған талсымды; С-қорғасынды, А-алюминийлі, В-поливинилхлоридті қабықшасы бар; Б-болат таспадан жасалған, джуттық қорғанышы жабындысы бар; Г- джут жабындысы жоқ кабель; Р-резеңкелі; В-поливинилхлоридті; П-полиэтиленді. Мысалы: АСБ - 3 х 150 + 1 х 50 маркасы мыналарды білдіреді: алюминий желілері, қорғасын қабығы бар, джут жабындысы бар болат таспамен брондалған кабель; төрт талсымды кабель (қимасы 150 мм2 бойынша үш желі, бір талсымы— 50 мм2). [15] Кабельдер мыс (алюминий) тармақты болады: ВВГ (АВВГ) — поливинилхлоридті оқшаулағышы жəне қабығы бар; ПВГ (АПВГ) — полиэтиленмен оқшауланған жəне поливинилхлоридті қабықты; ВВБ (АВВБ) - сыртқы қабаты бар болат таспалармен брондалған поливинилхлоридті оқшаулағышы жəне қабығы бар; ПВБ (АПВБ) — сыртқы қабаты бар болат таспалармен брондалған полиэтилен оқшаулағышы жəне поливинилхлоридті қабығы бар. Магистральды желілер үшін ААШв (АШв) маркалы алюминий (мыс) желілері, қағаз сіңдірілген оқшауламасы бар, алюминий тегіс қабығы бар, поливинилхлоридті шлангада 1 -10кВ кернеуге есептелген күштік кабельдері кеңінен қолданылады. Үй-жайларда, каналдарда, туннельдерде жəне жерде (траншеяларда) салынады. Осы кабельдердің алюминий қабығының үстіне поливинилхлоридті шлангтың астында битум құрамының концентрациялы қабаттары жəне поливинилхлоридті пластикат таспалары бар. Поливинилхлоридті пластикат - бұл поливинилхлорид ұнтағынан алынатын икемді рулонды материал. Бұл материал монтаждық сымдардың негізгі оқшауламасы ретінде, сондай — ақ қорғаныс қабықшаларын-кабель шлангілерін жасау үшін кеңінен қолданылады. Поливинилхлоридті пластикат əдетте қара, көк, сары, қызыл жəне басқа түстерге боялған. Одан иілгіш оқшаулағыш түтіктер мен жабысқақ оқшаулағыш таспалар жасалады. Поливинилхлоридті материалдардың тəн қасиеті-жалыннан шығарылған кезде олар өз жануын тоқтатады. Сым бір оқшауланбаған желі немесе бір жəне одан да көп оқшауланған желі болып табылады, олардың үстіне төсеу жəне пайдалану шарттарға байланысты металл немесе металл емес қорғаныс жабындары болуы мүмкін. Сымдар оқшауланған жəне оқшауланбаған, қорғалған жəне қорғалмаған болып бөлінеді. Негізінен əуе желілерін төсеу үшін қолданылатын оқшауланбаған (жалаң) сымдар алюминий, болат, мыс, қола жəне болат болуы мүмкін. Оқшауланған сымдардың тек алюминий жəне мыс ток өткізгіш желілері болуы мүмкін. Сымдар желілерінің электр оқшауламасы ретінде резеңке мен пластмасса қолданылады. [13] Механикалық əсерлерден, жарықтан жəне ылғалдан қорғау үшін сымдар резеңкеден, пластмассадан немесе жалған жігі бар металл лептерден жасалған қабықпен жабылады. Сыртқы қорғаныс қабығы бар сымдар қорғалған деп аталады, қорғаныс қабығы жоқ сымдар қорғалмаған деп аталады. Сымдар сондай-ақ шірікке қарсы құрам сіңдірілген мақта-мата иірімжіптен жасалған таспа түрінде жеңіл қорғаныш жабыны болады. Бау (шнур) екі немесе одан да көп оқшауланған иілгіш немесе аса иілгіш елілерден тұрады, олардың үстіне пайдалану шарттарына байланысты металл емес қабық жəне қорғаныс жабындары болуы мүмкін. Сымдар сымдардан көп сымды желілердің иілгіштігімен ерекшеленеді. Сымдар мен бауларды таңбалауда бірінші А - əрпі ток өткізгіш желі — алюминий материалын көрсетеді (А əрпінің болмауы мыстан тоқ өткізгіш талсым екенін білдіреді). Екінші П əрпі сым, ал үшіншісі — оқшаулау материалы (Р — резеңке, В — поливинилхлорид, П — полиэтилен). Сымдар мен баулардың маркаларында басқа əріптер болуы мүмкін, мысалы: О-өру, Т-құбырлардағы төсеу, П — бөлгіш негізі бар тегіс элемент, Ф — металл бүктелген қабық, Г-икемделген жəне т. б. Сымдар мен кабельдер саны мен қималары, сондай-ақ номиналды кернеу бойынша ажыратылады. Желі саны бір-бірінен төртке дейін болуы мүмкін (бақылау кабельдері төрт-тен отыз жеті талға дейін); ал қималар 0,75- тен 600 мм2 дейін болуы мүмкін. Мына қималар стандартты болып табылады: 0,5; 0,75; 1; 1,5, 2,5; 4; 6; 10; 16; 25; 35; 50; 70; 95; 120; 150; 185; 240; 300; 400; 500; 625 жəне 800 мм2. Сымдарды 380, 660 жəне 3000 В айнымалы ток кернеуіне, кабельдерді 110 кВ дейінгі барлық стандартты кернеуге дайындайды. Электр сымдарын монтаждау үшін сымдардан басқа, сондай-ақ резеңке немесе пластмасса оқшаулағышы жəне қорғаныс қабығы бар (АНРГ, АВРГ, АСРГ маркалы жəне т.б.) төмен қималы кабельдер қолданылады. [19] жүктеу/скачать 7,97 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|