Қазақстан республикасы денсаулық сақтау министрлігі
Каспий теңізі ресурстарын қарқынды игерумен байланысты
жүктеу/скачать 2,48 Mb. Pdf көрінісі
|
5f48db6acc320 1598610282 (1)
ИТОГОВАЯ АТТЕСТАЦИЯ. 2020-2021 уч. год, ЖО 9, ҚРМЖҚР Силлабус 2022ж., Документ 4, îðìàí ïèðîëîãèÿñû, Тотыгу-тотыксыздану тест, 67, Памятка 2023 г. Каз. яз., аза стан Республикасы Білім ж не ылым министрлігі
| Каспий теңізі ресурстарын қарқынды игерумен байланысты
мəселелер. Ғалымдардың есебі бойынша балық уылдырығының жойылуына 1 кубометр суға жайылға 10 грамм мұнай жетіп жатыр. Мұнайдың əрбір тамшысы судың бетінде көлемі 30 диаметрлік лай, қабыршық - қаршыққа айналады. Осындай əрбір тамшының салмағы 0,5 - 0,8 грамм. Оттегінің үлкен екі көзі бар - өсімдіктер (40 % ) жəне əлемдік мұхиттар (60 пайыз). Сондықтан, осындай мұнайдың қабыршықтары дүние жүзілік мұхиттағы тіршіліктің жойылуына, əсіресе оттегін үлкен мөлшерде бөліп шығаратын балдырлардың жойылуына, нəтижесінде оттегін жұтып, көмір қышқыл газын бөліп шығарытан бір жасауында (клеткалы) алтын түсті зиянды балдырлардың көбеюіне əкеледі. Бұл балдырлар өте тез дамып көбейеді. Əдетте олардың ұзындығы 10 шақырымға, қалыңдығы 35 м, күндік қозғалыс жылдамдығы 25 шақырым. Өзінің жолындағы тіршілік атаулының барлығын жояды. Бұндай балдырлар Скандинивияның оңтүстігінде , Солтүстік теңізінде байқалуда. Қазақстан үшін Каспий теңіз қайраңының ресурстарын қарқынды игерумен байланысты туындайтын экологиялық мəселелер алаңдатады. Кейбір деректерге сүйенсек теңіздің мұнаймен ластануына байланысты 2000 жылы 50 мыңдай итбалық өлген. Профессор М. Дайыровтың пікірінше жыл сайын өндірілетін 300 млн. тонна мұнайдың біз үшін құны 45 млрд. доллар болуы мүмкін. оның 15 млрд. доллары мұнайды өндірген шығынды жабуға кетсе, биологиялық шығындар да сондай мөлшерде, нəтижесінде мұнайдан түскен 15 млрд. таза пайда Каспийдің құрып кеткен балық қорына барабар екен. Бұл мұнай ~267~ өңдірудің салдарынан жойылған жануарлар мен өсімдіктерді қоспағанда. 200 мың гектар топырақты қабат зиян шеккен. Мұнай кəсіпшілігінің нəтижесінде топырақтық зиян шегу терендегі 5 - 10 метрге жеткен. АҚШ ғылымы Х. Беннеттің айтуынша тереңдігі 2 - 3 см. жеткен топырақтың бұзылуын қайта қалпына келтіру үшін 200 ден 1000 жылға дейін уақыт керек екен. Сондықтан, 2005 жылдың аяғына дейін теңіз жəне жағалау маңы экожүйелеріне залал келтірместен көмірсутегін өндірудің мүмкін болатын шекті деңгейін айқындау жөніндегі арнаулы зерттеулерді жүргізу, геодинамикалық мониторингті іске асыру, иесіз мұнай ұңғымаларын жəне басқа да байырға ластануларды жою, ілеспе газды алауларда жағуды жəне мұнай құбырлары мен радиоактивті ластанған жабдықтарды рұқсат алынбай көмуді тоқтату жөнінде шаралар қабылдау көзделеді. Əлемдік тəжірибе көрсететіндей, экологиялық проблемаларды табысты шешу мен экологиялық апаттардың алдын алудың негізі кез келген мемлекеттің əлеуметтік - экономикалық жүйесін экологияландыру болып табылатынын көрсетеді. Экономиканы экологияландандыруды жүзеге асыру үшін ресурс үнемдейтін технологияларды дамыту жəне экологиялық «лас» өндірістің үлесін азайту, табиғат пайдаланудың, мемлекеттік экологиялық бақылаудың, экологиялық мониторингтің жəне статистиканың табиғат пайдаланудың жəне экологиялық сараптаманың рұқсат ету жүйесін оңтайландырудың экономикалық тетіктерін жетілдіру арқылы барлық əзірленетін мемлекеттік, өңірлік жəне салалық бағдарламаларға экологиялық шарттар мен талаптарды енгізу қажет. Ұлттық қауіпсіздіктің құрамдас бөлігі ретінде экологиялық қауіпсіздік тұрақты дамудың міндетті шарты болып табылады жəне табиғи жүйелерді сақтаудың жəне қоршаған ортаның тиісті сапасын қолданудың негізі болады. жүктеу/скачать 2,48 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|