-сыныпқа арналған биология пәнінің базалық білім мазмұны келесі тараулардан тұрады

9-сыныпқа арналған биология пәнінің базалық білім мазмұны келесі тараулардан тұрады:

1. 
   «Жасушалық биология». Жасушаның негізгі компоненттерінің қызметтері. Жасуша құрылымдары:плазмалық мембрана, цитоплазма, ядро, эндоплазмалық тор, жасуша орталығы, рибосомалар, Гольджи аппараты мен лизосомалар, митохондрия, пластидтер, қозғалыс органоидтары, жасушаның қосындылары. Құрылыстары және атқаратын қызметтері. Жасушалардың сызықтық ұлғаюын есептеу. Ұлғаю, актуальды өлшемі және суреттің нақты өлшемі. Өлшем бірліктерін СИ жүйесіне аудару (сантиметр-миллиметр-микрометр-нанометр). Модельдеу «Микрофотографияларды пайдаланып жасушаның сызықтық ұлғаюын есептеу».
   
2. 
   «Тірі ағзалардың көп түрлілігі. Биосфера және экожүйе». Әр түрлі түрлерді сипаттауда бинарлық номенклатураны қолдану. Зертханалық жұмыс «Анықтағыш көмегімен өсімдіктер мен жануарлар түрлерін (жергілікті регионның) анықтау». Популяцияның өсуінің экспоненциалды және сигмоидты қисығы. Экожүйедегі энергия тасымаланың тиімділігі. Энергия ағыны және қоректік тізбектер. Экологиялық пирамида түрлері. Табиғаттағы көміртек пен азот айналымы. Биосферадағы биохимиялық үрдістер. Топырақ пен шөгінді жыныстар түзудегі тірі ағзалардың рөлі.
   
3. 
   «Адам қызметінің қоршаған ортаға әсері». Пайдалы қазбаларды өндірудің қоршаған орта мен адам денсаулығына әсері. Пестицидтердің қоршаған орта мен адам денсаулығына әсері. Жылыжай эффктісі (булану) және озон қабатыныңжұқаруы. Дүниежүзілік мұхит деңгейінің, су мен атмосфера температурасының көтерілуінің тірі ағзаларға әсері.
   
4. 
   «Қоректену». Ыдырау үдерісі. Асқорыту ферменттерінің әсері. Асқорытудағы ферменттердің маңызы. Сіңіру және бөліп шығару. Ферменттердің әсер ету механизмі. Ферменттің белсенді орталығы. Зертханалық жұмыс «Ферменттердің белсенділігіне әр түрлі жағдайлардың (температура, pH) әсерін зерттеу». Өттің әсерінен майлардың эмульгациясы. Зертханалық жұмыс «Өттің әсерінен майлардың эмульгациялануын зерттеу».
   
5. 
   «Заттар тасымалы». Активті және пассивті тасымалдардың ұқсастығы мен айырмашылығы. Жасуша мембранасы арқылы тасымалдану. Белсенді тасымалдану кезіндегі энергияның жұмсалуы. Сыртқы және ішкі факторлардың транспирацияға әсері. Зертханалық жұмыс «Транспирация үдерісі кезіндегі сыртқы факторларды (температура, ылғалдылық пен су буының қысымы, ауа қозғалысын) зерттеу. Зертханалық жұмыс «Ішкі факторларды: Буландыратын беттің ауданы және бұл беттік ауданның өсімдік көлеміне қатынасының (кутикула мен лептесіктер) транспирация үдерісіне әсері». Сыртқы факторлардың флоэмада зат тасымалына әсері: температура, ылғалдылық, жарық.
   
6. 
   «Тыныс алу». Анаэробты және аэробты тыныс алу. Анаэробты және аэробты тыны салу үдерістерін химиялық реакция теңдеулерін қолданып қарастыру. Анаэробты және аэробты тыныс алудың тиімділіктері. Аэробты, анаэробты тынысалу үдерістерімен байланысты бұлшық еттердің қажуы. Аэробты және анаэробты тынысалуға физикалық жүктемелердің әсері.
   
7. 
   «Бөліп шығару». Нефронның құрылысы және қызметі. Ультрафильтрация. Абсорбция және таңдамалы реабсорбция. Несептің құрамы. Фильтрация мен кері фильтрацияның себептері. Бүйрек жұмысына әсер ететін факторлар: тамақтану рационы, дене температурасының күрт түсуі, дәрілік препараттар, созылмалы және инфекциялық аурулар(кариес, іріңді ангина т.б.). Зәр шығару жүйесінің гигиенасы. Бүйрек және зәр шығару жүйесінің аурулары: пиелонефрит, цистит, бүйрекке тастың жиналуы. Себептері және алдын алу шаралары. Құрлықта, шөлде, тұщы және тұзды суларда тіршілік ететін тірі ағзалардың зат алмасуының соңғы өнімдері. Құрамында азоты бар органикалық заттардың ыдырау өнімдері: аммиак, несепнәр, несеп қышқылы.
   
8. 
   «Координация және реттелу». Нейрондардың түрлері мен қызметтері. Жүйке ұлпасының қызметі (глиальды жасушалар). Аксондардың миеленді және миеленсіз қабықтары. Синапстар және медиаторлар. Модельдеу «Жүйке ұлпаларын зерттеу». Миеленді, миеленсіз аксондарда жүйке импульстарының туындауы және өткізілуі. Өткізу жылдамдығы. Мембраналық потенциал, тыныштық потенциалы және әрекет потенциалы. Модельдеу «Жүйке импульстарының туындауы мен таралу жылдамдығын зерттеу». Тірі ағзалардағы электрлік үдерістер. Электрорецепторлар және электрлі мүшелер. Тынысалу мен тыныс шығарудың реттелуі мысалында нейрогуморальдық реттелу механизмі. Жүйкелік және гуморальдық реттелуді салыстыру. Ағзаның күйзеліске бейімделуі. Нейрокомпьютерлік интерфейс. Компьютер мен ми арасындағы ақпарат алмасу жүйесі. Гомеостазды тұрақты ұстаудың механизмдері. Өсімдіктердің өсуі мен дамуын реттеуші. Зертханалық жұмыс «Ауксиннің өсімдіктерге әсерін зерттеу».
   
9. 
   «Қозғалыс». Бұлшық еттің жұмысы. Демонстрация «Негізгі бұлшық еттердің жұмысын өзіндік бақылау, иық белдеуінің қол қозғалысындағы рөлі.Бұлшықет қозғалысын реттеу». Зертханалық жұмыс «Статикалық және динамикалық жұмыс кезіндегі бұлшық еттің қажуын зерттеу».
   
10. 
    «Молекулалық биология». ДНҚ молекулалық құрылысының принцптері:нуклеотидтердің комплементарлылығы. Модельдеу «ДНҚ молекуласын құру».
    
11. 
    «Жасушалық цикл». Интерфаза. Интерфаза кезеңдері: Gl, S және G2. Митоз. Митоз фазалары. Зертханалық жұмыс «Пияз тамыр ұшындағы жасушалардан митозды зерттеу». Митоз. Митоз фазалары. Мейоз бен митозды салыстыру. Модельдеу «Митоз кезеңдерңн зерттеу».
    

34. Оқу мақсаттарының жүйесі бөлім бойынша әр сыныпқа берілген.

1) Тірі организмдердің көп түрлілігі, құрылымы мен қызметтері:

Білім алушылар білуі тиіс:
Бөлім	7-сынып	8-сынып	9-сынып
Тірі ағзалардың көптүрлілігі	7.1.1.1 жүйелеудің маңызын түсіндіру 7.1.1.2 жүйеленуде тірі ағзалардың орынын анықтау	8.1.1.1 балдырлар мүктәрізділер, қырықжапырақ тәріздестер, ашықтұқымдылар және жабықтұқымдылар мысалында өсімдіктердің ерекшеліктерін сипаттау	9.1.1.1 әр түрлі түрлерді сипаттауда бинарлы номенклатураны қолдану
	7.1.1.3 омыртқасыз және омыртқалы жануарлардың құрылысының айырмашылық белгілерін сипаттау	8.1.1.2 саңырауқұлақтардың ерекшелік белгілерін сипаттау	9.1.1.2 өсімдіктер мен жануарлардың түрлерін ерекшелік белгілері бойынша танып білу (анықтағыш бойынша)
	7.1.1.4 жекелеген ағзаларға қарапайым дихотомиялық кілттерді қолдану	8.1.1.3 даражарнақты және қосжарнақты өсімдіктер кластарын негізгі белгілеріне қарай ажырату
Қоректену	7.1.2.1 жапырақтың ішкі құрылысын сипаттау және құрылысы мен оның қызметі арасындағы өзара байланысты түсіндіру	8.1.2.1 омыртқасыздар, күйіс қайыратын жануарлар мен адамның ас қорыту жүйесінің құрылысын салыстыру	9.1.2.1 адамның асқорыту жолдарындағы үдерістерді сипаттау
	7.1.2.2 фотосинтез үдерісі үшін қажетті жағдайларды зерттеу	8.1.2.2 әртүрлі типті тістердің құрылысы мен қызметтері арасындағы байланысын және тісті күту ережелерін сипаттау	9.1.2.2 ас қорыту үдерісіндегі органикалық заттар мен сәйкес ферменттердің арасындағы байланысты орнату
		8.1.2.3 адамның ас қорыту жүйесінің құрылысы мен қызметтері арасындағы өзара байланысты түсіндіру	9.1.2.3 ферменттердің белсенділігіне әсер ететін әр түрлі жағдайларды (температура, pН) зерттеу.
		8.1.2.4 асқорыту жолы ауруларының себептерін және астан улану белгілерін анықтау	9.1.2.4 өттің әсерінен майлардың эмульгациялануы үдерісін зерттеу
		8.1.2.5 адам ағзасындағы дәрумендердің маңыздылығын сипаттау
		8.1.2.6 құрамында дәрумендердің маңызды мөлшері бар азық-түліктер тізімін жасау
		8.1.2.7 азық- түлік құрамындағы С дәруменін анықтау
Заттардың тасымалдануы	7.1.3.1 тірі ағзалардағы қоректік заттардың тасымалының маңызын түсіндіру	8.1.3.1 қан құрамы мен қызметін сипаттау	9.1.3.1 активті және пассивті тасымалдарды салыстыру
	7.1.3.2 өсімдіктерде заттардың тасымалына қатысатын мүшелерді танып білу	8.1.3.2 дайын микропрепараттар арқылы әртүрлі ағзалардың қан жасушаларының құрылыс ерекшеліктерін зерттеу	9.1.3.2 өсімдіктердегі транспирация үдерісінің мәнін түсіндіру
	7.1.3.3 сабақ пен тамырдың ішкі құрылысын зерттеу	8.1.3.3 лейкоциттердің түрлі типтерінің қызметтерін сипаттау	9.1.3.3 ішкі және сыртқы факторлардың транспирацияға әсерін зерттеу
	7.1.3.4 сабақ және тамырдың құрылысы мен қызметтерінің өзара байланысын сипаттау	8.1.3.4 гуморальдық және жасушалық иммунитетті салыстыру	9.1.3.4 сыртқы факторлардың флоэма арқылы заттардың тасымалдануына әсерін зерттеу
	7.1.3.5 ксилема мен флоэма элементтерінің құрылысын салыстыру	8.1.3.5 лимфа жүйелерін және қан, ұлпалық сұйықтық пен лимфа арасындағы өзара байланысты сипаттау
	7.1.3.6 жануарларда заттар тасымалына қатысатын мүшелерді танып білу	8.1.3.6 аурулардың алдын алуындағы вакцинацияның ролін бағалау
		8.1.3.7 агглютинация және резус-конфликт механизмдерін түсіндіру
		8.1.3.8 жануарлардың жүрегінің құрылысы мен қантамырлар жүйелерінің маңызын сипаттау
		8.1.3.9 қантамыр қабырғасының құрылысы мен олардың қызметі арасындағы байланысты орнату
		8.1.3.10 жануарлардың қантамырлар жүйесінің түрлерін сипаттау
		8.1.3.11 дене жаттығуларының жүрек жұмысына әсерін зерттеу
		8.1.3.12 қантамыр жүйесі мүшелерінің ауруларының себептері мен ауру белгілерін сипаттау
Тыныс алу	7.1.4.1 тірі ағзалар үшін тыныс алудың маңызын сипаттау	8.1.4.1 өкпе менұлпадағы газ алмасу механизмдерін сипаттау	9.1.4.1 тыныс алу реакциясының химиялық теңдеуін пайдалана отырып, анаэробты және аэробты тыныс алуды салыстыру
	7.1.4.2 анаэробты және аэробты тыныс алу типтерін ажырату	8.1.4.2 тыныс алу және тыныс шығару механизмін түсіндіру	9.1.4.2 бұлшықет қажуы және аэробты, анаэробты тыныс алу үдерістері арасындағы байланысты қарастыру
	7.1.4.3 өсімдіктердің тыныс алу үдерісін зерттеу	8.1.4.3 өкпенің тіршілік сыйымдылығын анықтау және қалыпты жағдайдағы және дененің физикалық жүктемесі кезіндегі тыныс алудың минуттық көлемін анықтау
	7.1.4.4 омыртқасыз және омыртқалы жануарлардың тыныс алу мүшелерін салыстыру
	7.1.4.5 адамның тыныс алу мүшелері құрылысының ерекшеліктерін танып білу
	7.1.4.6 тыныс алу мүшелерінің ауыруларының себептері мен олардың алдын алу жолдарын түсіндіру
Бөліп шығару	7.1.5.1 ағзалардың тіршілік әрекетіндегі бөліп шығарудың маңызын сипаттау	8.1.5.1 адамның зәр шығару жүйесі мүшелерінің құрылысы мен қызметтерін сипаттау	9.1.5.1 нефронның құрылысы мен қызметін сипаттау
	7.1.5.2 өсімдіктердегі бөліп шығару ерекшеліктерін зерттеу	8.1.5.2 бүйректің құрылымдық бөліктерін танып білу	9.1.5.2 фильтрация және несептің түзілуі үдерістерін сипаттау
	7.1.5.3 омыртқасыз және омыртқалы жануарлардың бөліп шығару жүйелерінің құрылысын салыстыру	8.1.5.3 терінің құрылысы мен оның бөліп шығарудағы маңызын сипаттау	9.1.5.3 бүйректің жұмысына әсер ететін факторларды сипаттау
		8.1.5.4 тері ауруларын және оның алдын алу шараларын түсіндіру	9.1.5.4 зәр шығару жүйесі, бүйрек ауруларының алдын алу шараларын түсіндіру
	7.1.5.1 ағзалардың тіршілік әрекетіндегі бөліп шығарудың маңызын сипаттау		9.1.5.5 әртүрлі ағзалардың мекен ету ортасы мен зат алмасуларының соңғы өнімдері арасындағы байланысты орнату
Қозғалыс	7.1.6.1 өсімдіктердің қозғалу себептерін түсіндіріп, қозғалыстың маңызын сипаттау (тропизмдер, таксистер)	8.1.6.1 тірек – қимыл жүйесінің қызметтерін сипаттау	9.1.6.1 қол бұлшық еттерінің максимальды жұмыс күшін және күшке төзімділігін зерттеу
	7.1.6.2 жарықтың өсімдіктердің өсуі мен дамуына әсерін түсіндіру 7.1.6.3 өсімдіктердегі фотопериодизм ролін сипаттау	8.1.6.2 сүйектің химиялық құрамын, макро және микроскопиялық құрылысын зерттеу	9.1.6.2 бұлшық еттің жиырылужиілігіне бұлшықет жұмысының тәуелділігін зерттеу
	7.1.6.4 омыртқалы және омыртқасыз жануарлардың қозғалыс мүшелерін салыстыру	8.1.6.3 сүйектердің байланыс түрлерін салыстыру
		8.1.6.4 буынның әр түрлі типтерінің құрылысы мен олардың қызметтері арасындағы байланысты орнату
		8.1.6.5 бұлшық ет ұлпасының қызметтері түрлері мен олардың қызметтерін сипаттау
		8.1.6.6 адам бұлшық еттерінің құрылысы мен бұлшықет топтарын оқып тану
		8.1.6.7 гиподинамия салдарын атау
		8.1.6.8 сымбаттың бұзылуы және жалпақ жалпақтабандылықтың пайда болу себептерін анықтау
Координация және реттелу	7.1.7.1 жануарлардың жүйке жүйесінің типтерін салыстыру	8.1.7.1 көруді қабылдау ерекшеліктерін зерттеу және көру гигиенасы ережелерін сипаттау	9.1.7.1 жүйке жасушасының құрылысы мен қызметі арасында байланыс орнату
	7.1.7.2 жүйке жүйесінің қызметі мен құрылымдық компонентерін атау	8.1.7.2 дыбысты қабылдау ерекшеліктерін зертеу және есту мүшелерінің гигиенасы ережелерін сипаттау	9.1.7.2 жүйке ұлпалары мен оның құрылымдық бөліктерінің қызметтерін талдау
	7.1.7.3 жүйке жасушасының құрылымдық бөліктерін анықтау	8.1.7.3 көру және есту рецепторларының құрылымы мен қызметін сәйкестендіру	9.1.7.3 жүйке импульстарының туындауы мен өтуін сипаттау
	7.1.7.4 орталық жүйке жүйесі бөлімдерінің құрылысы мен қызметін салыстыру		9.1.7.4 нейро-гуморальді реттелу механизмін түсіндіру
	7.1.7.5 рефлекстік доғаны зерттеу	8.1.7.4 эндокикринді, экзокринді және аралас бездердің орналасқан жерлерін анықтау	9.1.7.5 ағзаның ішкі ортасының тұрақтылығын ұстаудағы гомеостазды сақтаудың механизмін түсіндіру
	7.1.7.6 мінез-құлықтың рефлекторлық табиғатын түсіндіру	8.1.7.5 бездердің негізгі қызметтерін түсіндіру	9.1.7.6 өсімдіктердің өсуі мен дамуына әсер ететін заттардың әрекетін талдау
	7.1.7.7 вегетативті жүйке жүйесінің қызметін сипаттау	8.1.7.6эндокриндік бездер қызметінің бұзылуынан туындаған ауруларды атау
	7.1.7.8 ағзаның тіршілік әрекетін қалпына келтіру және тынығуы үшін ұйқының маңызын түсіндіру	8.1.7.7 терінің сезімталдығын зерттеу
	7.1.7.9 жақсы психикалық денсаулықты сақтаудың принцптерін түсіндіру	8.1.7.8 жылықанды жануарлардың дене температураны сақтаудағы терінің ролін сипаттау
	7.1.7.10 жүйке жүйесінің қызметіне алкоголь, шылым және есірткілік заттардың әсерін түсіндіру

2) көбею, тұқым қуалаушылық, өзгергіштік, эволюциялық даму:

Көбею	7 сынып	8 сынып	9 сынып
	7.2.1.1 өсімдіктердің жыныссыз және жынысты көбеюін сипаттау	8.2.1.1 жануарлардың көбею тәсілдерін салыстыру	9.2.1.1 адамның жыныс жүйесінің құрылысын сипаттау
	7.2.1.2 өсімдіктердің өсімді көбею тәсілдерін салыстыру	8.2.1.2 мүктер мен қырықжапырақтардың мысалында жынысты және жыныссыз ұрпақтарының ерекшеліктерін түсіндіру	9.2.1.2 аталық және аналық жыныс жасушаларының құрылыс ерекшеліктерін зерттеу
	7.2.1.3 айқас тозаңдану мен өздігінен тозаңданудың салыстырмалы артықшылықтарын сипаттау	8.2.1.3 ашықтұқымды және жабықтұқымды өсімдіктердің тіршілік циклінің ерекшеліктерін түсіндіру	9.2.1.3 жыныстық жетілу кезеңіндегі екінші реттік жыныстық белгілердің дамуын сипаттау
	7.2.1.4 гүлді өсімдіктердегі қосарлы ұрықтанудың маңызын сипаттау		9.2.1.4 менструалдық цикл мен экстроген және прогестеронның маңызын сипаттау
			9.2.1.5 контрацепцияның маңызы мен түрлерін түсіндіру
			9.2.1.6 жыныстық жолмен таралатын аурулардың салдары мен алдын алу шараларын түсіндіру
Жасушалық айналым	7.2.2.1 әртүрлі ағзалар түрлеріндегі хромосомалардың санын салыстыру	8.2.2.1 тірі ағзалардың өсуі мен дамуы үшін митоз бен мейоздың маңызын түсіндіру	9.2.2.1 жасушалық айналымның интерфаза кезеңіндегі жүретін үдерістерді түсіндіру
	7.2.2.2 сомалық және жыныс жасушаларындағы хромосомалар сандарын атау		9.2.2.2 митоздың кезеңдерін сипаттау
			9.2.2.3 мейоз кезеңдерін сипаттау
			9.2.2.4 митоз бен мейоз үдерісін салыстыру
Өсу және даму	7.2.3.1 ағзадардың өсу мен даму үдерістерін сипаттау	8.2.3.1 эмбрионалдық даму кезеңдерін сипаттау	9.2.3.1 ұрықтың дамуындағы плацентаның маңызын түсіндіру
	7.2.3.2 өсімдіктердің ұзарып және жуандап өсу үдерісін зерттеу	8.2.3.2 әр түрлі ұрық жапырақшаларынан қалыптасқан мүшелер мен ұлпалар дифференциасын сипаттау	9.2.3.2 ұрық пен эмбрионның дамуын салыстыру
	7.2.3.3 өсімдіктер мен жануарлардың онтогенез кезеңдерін ажырату		9.2.3.3 адам ұрығының дамуына шылым шегу, алкоголь мен басқа есірткілер әсерінің салдарын түсіндіру
	7.2.3.4 жануарлардың онтогенезіндегі тура және түрленіп даму типтерін салыстыру
Тұқым қуалаушылық пен өзгергіштік заңдылықтары	7.2.4.1 адам ағзасындағы тұқым қуалайтын және тұқым қуаламайтын белгілерді зерттеу	8.2.4.1 тұқым қуалаушылық пен өзгергіштіктің эволюциядағы ролін дәйектеу	9.2.4.1 генетиканың дамуымен қалыптасуындағы Мендель зерттеулерінің рөлін бағалау
	7.2.4.2 үздік және үздіксіз өзгергіштікті атау	8.2.4.2 ағзалар селекциясы үшін қолдан сұрыптаудың маңызын сипаттау	9.2.4.2 моногибридті будандастырудың цитологиялық негіздерін тұжырымдау және моногибридті будандастыруға есептер шығару
	7.2.4.3 белгілерді анықтаудағы гендердің рөлін түсіндіру	8.2.4.3 мәдени өсімдіктер мен үй жануарларының шығу тегінің орталықтарын оқып білу	9.2.4.3 дигибридті будандастырудың цитологиялық негіздерін негіздерін дәлелдеу және есептер шығару
	7.2.4.4 хромосомадағы генетикалық ақпарат ДНК-ның маңызын түсіндіру	8.2.4.4 маңызды мәдени өсімдіктер іріктемелері мен үй жануарлары қолтұқымын сипаттау	9.2.4.4 толық және толымсыз доминаттылықты салыстыру
			9.2.4.5 талдаушы шағылыстырудың маңыздылығын бағалау
			9.2.4.6 жынысты анықтау теориясын сипаттау
			9.2.4.7 жынысты анықтау кезінде хромосомалардың рөлін түсіндіретін сызба жасау
			9.2.4.8 адамның қан тобының тұқымқуалауын және қан топтарын анықтау механизмін түсіндіру
			9.2.4.9 адам генетикасын зерттеудің негізгі әдістерін сипаттау 9.2.4.10 шежіре сызбасын құру
			9.2.4.11 мәдени өсімдіктердің өнімділігін арттыру үшін заманауи ауылшаруашылық технологиялардың қолданылуын зерттеу
Эволюция-лық даму мен селекция негіздері			9.2.5.1 К. Линней мен Ж.Б. Ламарк еңбектерінің негізгі қағидаларын оқып зерттеу
			9.2.5.2 эволюциялық ілімнің қалыптасуындағы Ч. Дарвин еңбектерінің рөлін түсіндіру
			9.2.5.3 эволюцияның қозғаушы күштерін сипаттау
			9.2.5.4 ағзалардың бейімделушілігіндегі табиғи сұрыпталудың рөлін сипаттау
			9.2.5.5 түрдің құрылымы мен критерийлерін сипаттау
			9.2.5.6 түр түзілу үдерісін түсіндіру
			9.2.5.7 Жердегі тіршіліктің дамуының негізгі кезеңдерін оқып білу

3) ағза мен қоршаған орта:

Биосфера, экожүйе, популяция	7-сынып	8-сынып	9-сынып
	7.3.1.1 жергілікті жер экожүйесі қоршаған орта факторларының тірі ағзаларының тіршілік әрекеті мен таралуына әсерін зерттеу	8.3.1.1 экожүйелердің жалпы құрылымының сызбасын жасау	9.3.1.1 популяция өсімінің экспоненциалдық және сигмоидтік үлгілерінің қисық сызықтарының графиктерін талдау
	7.3.1.2 табиғи қоректік тізбектерді салыстыру	8.3.1.2 су және құрлық экожүйелерін салыстыру	9.3.1.2 энергия ағымының тиімділігін есептеу
	7.3.1.3 қоректік тізбекті және қоректік торларды құру	8.3.1.3 популяцияның негізгі қасиеттерін және құрылымдық ерекшеліктерін сипаттау	9.3.1.3 энергия, биомасса және сандар пирамидаларын салыстыру
	7.3.1.4 экологиялық сукцессия үдерісін сипаттау	8.3.1.4 ағзалардың түрлі тірі қалу тәсілдерін зерттеу	9.3.1.4 азот пен көміртек айналымының табиғаттағы сызбасын құру
		8.3.1.5 жыртқыш-құрбан қарым-қатынасы мысалында популяция санының өзгеру себептерін орнату
		8.3.1.6 тірі ағзалардың өзара қарым-қатынас түрлерін сипаттау
		8.3.1.7 тірі ағзалардың қоршаған ортаның өзгермелі жағдайларына бейімделу механизмдерін түсіндіру
Адам қызметінің қоршаған ортаға әсері	7.3.2.1 адам мен экожүйе арасындағы қарым-қатынастарды сипаттау	8.3.2.1 биологиялық әртүрлілікті сақтаудың және қолдауды қажеттіктің себептерін негіздеу	9.3.2.1 пайдалы қазбалар өндірудің және қайта өндірудің қоршаған ортаға әсерін түсіндіру
	7.3.2.2 экожүйеге жағымсыз әсер ететін адам тіршілігінің шаруашылық салаларынан мысалдар келтіру	8.3.2.2 Дүниежүзілік Тұқым қорының маңызын бағалау	9.3.2.2 пестицидтерді пайдаланудың, қоршаған ортаға мен адам денсаулығы әсерін түсіндіру
	7.3.2.3 ерекше қорғалатын Қазақстан Республикасының табиғи аумақтардың өсімдіктері мен жануарларын сипаттау	8.3.2.3 Қазақстан аумағындағы экологиялық проблемалардың туындау себептері мен оларды шешу жолдарын түсіндіру	9.3.2.3 парниктік эффектісінің тірі ағзаларға әсерін түсіндіру 9.3.2.4 озон қабатының бұзылуының себептері мен салдарын түсіндіру
	7.3.2.4 Қазақстан Республикасының Қызыл кітабына енгізілген жергілікті өңірдің жануарлары мен өсімдіктеріне мысал келтіру

4) қолданбалы кіріктірілген ғылымдар:

Бөлім	7-сынып	8-сынып	9-сынып
Молекулалық биология мен биохимия	7.4.1.1 судың қасиеті мен тірі ағзалар тіршілігі үшін маңызын сипаттау	8.4.1.1 биологиялық мысалдарды пайдаланып полимерлер мен мономерлер арасындағы айырмашылықты сипаттау	9.4.1.1 ферменттің әрекет ету механизмін оқып тану
	7.4.1.2 тірі ағзалар тіршілік әрекеті үшін микро-және макроэлементтердің ролін сипаттау	8.4.1.2 көмірсулар мен липидтердің биологиялық қызметтерін сипаттау	9.4.1.2 ДНҚ молекуласының қос шиыршықты құрылымын сипаттау
	7.4.1.3 азық-түліктер құрамындағы нәруыз, май, көмірсулардың бар болуын дәлелдеу	8.4.1.3 нәруыздардың қасиеттері мен биологиялық қызметтерін сипаттау	9.4.1.3 ДНҚ-ны құрылымдық қағидалары негізінде үлгілеу
	7.4.1.4 өсімдіктер үшін минералдық тыңайтқыштар құрамындағы азот, калий және фосфордың маңызын оқып білу	8.4.1.1 биологиялық мысалдарды пайдаланып полимерлер мен мономерлер арасындағы айырмашылықты сипаттау
Жасушалық биология	7.4.2.1 жасуша, ұлпа, мүше, мүшелер жүйесі ұғымын түсіндіру	8.4.2.1 өсімдік және жануар ұлпаларын жіктеу	9.4.2.1 өсімдік және жануар жасушаларының негізгі бөліктерінің құрылысы мен қызметін түсіндіру
	7.4.2.2 жануарлар және өсімдіктер жасушаларын ажырату	8.4.2.2 прокариот және эукариот жасушаларының құрылысын салыстыру	9.4.2.2 микрофотографияны қолданып жасушаның сызықтық ұлғаюын есептеу
Микробиология және биотехнология	7.4.3.1 бактериялар формаларының әртүрлілігін сипаттау	8.4.3.1 қарапайымдылар, бактериялар, саңырауқұлақтар, вирустармен туындайтын аурулардың ерекшеліктері мен алдын алу шараларын сипаттау	9.4.3.1 инсулин өндіру мысалында биотехнологиялық үдерістің жалпы сызбасын сипаттау
	7.4.3.2 ірімшік және йогурт өндірісін зерттеу		9.4.3.2 биотехнологияда өндірілетін өнімдерге мысал келтіру
	7.4.3.3 антибиотиктер, антисептиктер мен залалсыздандыру өнімдерінің қолданылуын сипаттау
	7.4.3.4 вирустардың тіршіліктің жасушасыз формасы екендігін түсіндіру
Биофизика		8.4.4.1 тік жүруге байланысты адам қозғалуының биомеханикалық ерекшеліктерін зерттеу	9.4.4.1 тірі ағзалардағы электрлі үдерістерді зерттеу
			9.4.4.2 «компьютер-ми» интерфейс технологиясының ерекшеліктерін зерттеу

35. Осы оқу бағдарламасы негізгі орта білім беру деңгейінің 7-9-сыныптарына арналған «Биология» оқу пәнінен жаңартылған мазмұндағы үлгілік оқу бағдарламасының Ұзақ мерзімді жоспарына сәйкес жүзеге асырылады.

Негізгі орта білім беру деңгейінің

7-9-сыныптарына арналған

«Биология» оқу пәнінен жаңартылған

мазмұндағы үлгілік оқу

бағдарламасына

қосымша