ОЖСӨЖ мазмұны:
Тақырып: Мінез акцентуациясы мен типтерін анықтау методикаларын орындау.
Практикалық психодиогостика :
Методика определений акцентуации харктера К. Леонгарда стр 274-281
Тест Люшера стр 92-110
Тест “Несуществуюшее животное стр 110-117
Әдебиеттер:
Райгородский Д.Я. Практическая психодиогностина Самара, 2004 стр 92-110,
110- 117, 274-282
Немов Р.С. Практическая психология. М, 1998
Личко А.Е. Психологии и акцентуация харктера у подростков А 1983 стр 6-10
СӨЖ мазмұны:
Мінез және адамның жас ерекшеліктері. (конспект)
Әдебиеттер:
Алдамұратов Жалпы психология Алматы 1996
Сәбет Бап – баба Жалпы психология Алматы 2003
Мұқанов М. Жас және педогогикалық психолгия. Алматы 1990
Петровский А.В. педогогикалық және және ерекшелігі психологиясы
Реан А.А. Психология личность. Социализация поведение общение СП б : прайм
Еврознак 2004
Дубровина И.В. Психология М., 2003
№ 23 дәріс 34 кредит сағат
Тақырыбы: Интелект.
Дәріс мазмұны:
Интеллект туралы түсінік.
Интеллекті зерттеу барысы.
Интеллектінің дамуы.
Интеллектуалдық коэффициент.
Әдебиеттер:
Айзенк Г.Д. Проверь сво способности. М., 1992.
Немов Р.С. Психология. М., 1994.
Психология личности. Тесты, опросники. Методики. М., 1996.
Радугина А.А. Психология и педагогика. М., 1999.
Лурия А.Р. Лекции по общей психологии. М., 2004.
Новые тесты. Серия «психологические этюды» Ростов на Дону, 2004
ОЖСӨЖ мазмұны:
Тақырыбы: Интелекет дамуы.
Тапсырма: Интелект дамуына әсер етуші негізгі факторлар.
Әдебиеттер:
Леонтьев А.Н. Лекции по общей психологии М., 2001.
Немов Р.С. Практическая психология. М., 1998.
Лурия А.Р. Лекции по общей психологии. Питер 2004.
СӨЖ мазмұны:
Тақырыбы: Интелект дамуы деңгейі.
Адамның жалпы интелектуалдық даму деңгейін анықтау. Методикалар: 1.
Практическая психология. Стр 37.
Әдебиеттер:
Алдамұратов Ә. Жалпы психология. А., 1996
Немов Р.С. Практическая психология. М., 1998.
Новые тесты «Психологические этюды» Ростов на Дону, 2004.
12 апта
VIII. Жеке адамның өзіндік сапа-сезімінің психологиялық мәні.
№ 24 дәріс 35 кредит сағат
Тақырыбы: Адамның саналық жағдайы.
Дәріс мазмұны:
Сананың жалпы сипаты.
Өзіндік сана-сезім.
Сананың қалыпты жағдайы.
Адамның психологиялық қорғаныс механизмдері.
Саналы және санадан тыс әрекеттер.
Әдебиеттер:
Сәбет Бап – баба . Жалпы психология. А., 2003
Введение в психологию. Спб Прайм – Еврознак, 2003
Кон И.С. «В поисках себя» М., 1984
Михаилов Ф.Г. Сознание и самосознание М., 1997
Михайилов Ф.Г. Загадка человеческого «Я» - М., 1976
Рубинштейн С.А. Человек и мир М., 1976 стр 253-381
Фрейд З Психология бессознательного М., 1989
Радугина А.А. психология и педагогика М., 1999, стр 128-146
ОЖСӨЖ мазмұны:
Тақырыбы: Жеке адамның өзіндік сана – сезімінің психологиялық мәні.
Өзіндік сана – сезім және өзіндік «мен» өзін - өзі бағалау
жағдайларын анықтау. Розенбург методикасы. (практикум
тапсырмалар №6,7,8,9)
Әдебиеттер:
1. Сәбет Бап – баба . Жалпы психология. А., 2003
2. Введение в психологию. Спб Прайм – Еврознак, 2003
3. Кон И.С. «В поисках себя» М., 1984
4. Михаилов Ф.Г. Сознание и самосознание М., 1997
5. Михайилов Ф.Г. Загадка человеческого «Я» - М., 1976
6. Рубинштейн С.А. Человек и мир М., 1976 стр 253-381
7. Фрейд З Психология бессознательного М., 1989
СӨЖ мазмұны:
Адамның жеке басына тән қасиеттерін анықтауға арналған методикаларды орындау. Методика №17,18 стр 473-483. Психология кн 3 Немов Р.С.
Әдебиеттер:
Немов Р.С. психология. М., 2003 кн 3 стр 473-483
Сәбет Бап – Баба Жалпы психология А., 2003
№12 семинар - 36 кредит сағат
Тақырыбы: Жеке адамның өзіндік сана сезімі.
Мазмұны:
Өзіндік сана – сезім туралы түсінік.
Жеке адамның өзіндік «Мен»бейнесі.
Адамның психологиялық қорғаныс механизмдері.
Саналы және санадан тыс әрекеттер.
Әдебиеттер:
1. Введение в психология. СПб : Прайм: еврознак,2003
2. Конн И.С. В поисках себя – М., 1984
3. Михаилов Ф.Г. Сознание и самосознание М., 1994
4. Михаилов Ф.Г. Загадка человеского «Я» М., 1976
5. Радугина А.А. психолгия и педагогика М., 1999, 128-146
6. Рубинштейн С.А. Человек и мир М., 1976 стр 253-381
7. Фрейд З.психология бессознательного.- М., 1989
ОСӨЖ мазмұны:
Тақырыбы: Жеке адамның өзіндік сана – сезімі, мен концепсииясы (қысқаша сипаттама)
Әдебиеттер:
Сәбет Бап – Баба . жалпы психология. А., 2003 стр 54-56
Дубровина И.В. психология. М., 2003 стр 287-297
Радугина А.А. психолгия и педагогика М., 1999, 128-146
Рубинштейн С.А. Человек и мир М., 1976 стр 253-381
СӨЖ мазмұны:
Адамның психологиялық қорғаныс механизмдері.(конспект)
Әдебиеттер:
Сәбет Бап – Баба . жалпы психология. А., 2003 стр 54-56
Дубровина И.В. психология. М., 2003 стр 287-297
Радугина А.А. психолгия и педагогика М., 1999, 128-146
Рубинштейн С.А. Человек и мир М., 1976 стр 253-381
Введение в психология. СПб : Прайм: еврознак,2003
Реан А.А. психология личности. Сп : Еврознак ,2004
IX Қарым – қатынас психологиясы
№25 дәріс - 37 кредит сағат
Тақырыбы: 9.1 Қарым – қатынас психологиясы
Дәріс мазмұны:
Қарым – қатынас туралы түсінік
Қарым қатынас түрлері
Қарым – қатынастың психологиялық құрылымы
Қоғамдық өмір және қарым – қатынас
Әдебиеттер:
1. Леонтьев А.Н. лекции по общей психологии., М 2001
2. Морозова А.В. Деловоя психология, курс лекции Спб 2000, стр 576
3. Столяренко И.С. психология управления и делового общения.Спб 2001стр 215
4. Столяренко А.Д. столяренко В.Е. психологиясы и педагогика. Ростов на Дону 2001
5. Психология и педагогика, Учебное пособие под ред. А.А. Бодалева и др. М., 2002
ОЖСӨЖ мазмұны:
Тақырыбы: Қарым қатынас психологиясы.Қарым қатынас түрлеріне сипаттама.
Әдебиеттер:
Морозов А.В. социоальная психология М., 2003 стр 55-87
Сәбет – Бап – Баба . жалпы психологиясы, 2003
Столяренко И.С. психология управления и делового общения. Спб П 2001. стр 215
Морозов А.В. «Деловоя психология, курс лекции» Спб -2000 стр 576
СӨЖ мазмұны:
Қарым – қатынас ерекшеліктерін анықтау (парктикум тапсырмалары №3,4,9,11 жаттығулар нәтижесін қорытындылап, талдау жасау)
Әдебиеттер:
Морозов А.В. Социальная психология М., 2003,
Немов Р.С. психология кн3 М., 2003
Романов К.М. и др. Практикум по общей психологии М., 2002- стр 84-106.
13 апта
№26 дәріс 38 кредит сағат
Тақырыбы: 9.2. Іскерлік қарым – қатынас
Дәріс мазмұны:
Іскерлік пікірлеу
Іскерлік әңгімелесу
Іскерлік келіссөздер
Қызметтік кеңестер
Басқару ісінің әлеуметтік психологиялық мәселері
Әдебиеттер:
Сәбет Бап – Баба . жалпы психология. А., 2003 стр 54-56
Дубровина И.В. психология. М., 2003 стр 287-297
Радугина А.А. психолгия и педагогика М., 1999, 128-146
Рубинштейн С.А. Человек и мир М., 1976 стр 253-381
ОЖСӨЖ мазмұны:
Тақырыбы: Іскерлік қарым – қатынас. Іскерлік қарым – қатынас түрлеріне сипаттама (іскерлік пікірлеу, әңгімелесу, келіссөздер, іскерлік келіссөздер) мысалдар келтіріңіз.
Әдебиеттер:
1. Сәбет Бап – Баба . жалпы психология. А., 2003 стр 54-56
2. Дубровина И.В. психология. М., 2003 стр 287-297
3. Радугина А.А. психолгия и педагогика М., 1999, 128-146
4. Рубинштейн С.А. Человек и мир М., 1976 стр 253-381
СӨЖ мазмұны:
Басқару ісінің әлеуметтік психологиялық мәселелері. Методикалар 84-85, стр 99-103, 6-114-117. Морозова А.В.Социальная психология .
Әдебиеттер:
1. Сәбет Бап – Баба . жалпы психология. А., 2003 стр 54-56
2. Дубровина И.В. психология. М., 2003 стр 287-297
3. Радугина А.А. психолгия и педагогика М., 1999, 128-146
4. Рубинштейн С.А. Человек и мир М., 1976 стр 253-381
№13 семинар - 39 кредит сағат
Тақырыбы: Қарым – қатынас психологиясы.
Мазмұны:
1. Қарым қатынас туралы түсінік, қарым – қатынас түрлері.
2. Іскерлік қарым – қатынас.
3. Қарым – қатынастың психологиялық құрылымы.
Әдебиеттер:
Сәбет Бап – Баба . жалпы психология. А., 2003 стр 54-56
Дубровина И.В. психология. М., 2003 стр 287-297
Радугина А.А. психолгия и педагогика М., 1999, 128-146
Рубинштейн С.А. Человек и мир М., 1976 стр 253-381
ОЖСӨЖ мазмұны:
Адам аралық қатынастар жайлы түсінік.
Әдебиеттер:
Сәбет Бап – Баба . жалпы психология А., 2003 84-97 беттер
Алдамұратов Ә Жалпы психология А., 96. 59-65 беттер
Столяренко Л.Д. Столяренко В.Е. психология и педагогика Ростов на Дону. 2001
Столяренко И.С. психология управления и делового обучение Спб 2001, стр 215
СӨЖ мазмұны:
Адамдардың бірін бірі қабылдауы мен түсінісуі. «Познании взаимоотношении людей. Практическая психология стр 138-155» Немов Р.С.
Әдебиеттер:
Сәбет Бап – Баба . жалпы психология А., 2003 84-97 беттер
Немов Р.С. психологическая психология, М., 1998 стр 138-155
Столяренко Л.Д. Столяренко В.Е. психология и педагогика Ростов на Дону. 2001
Столяренко И.С. психология управления и делового обучение Спб 2001, стр 215
14 апта
№27 дәріс 40 кредит сағат
Тақырыбы: 9.3 Топтың әлеуметтік психолгиялық жағдайы.
Дәріс мазмұны:
Топтар туралы түсінік
Шағын топтар классификациясы
Топтық динамика
Басқарушылық және лидерлік
Ұжым
Әдебиеттер:
Алдамұратов Ә . жалпы психология А., 1996
Андреева Г.М. Социальная психология М., 2002
Богословскии В.В. Жалпы психология А., 1979
Морозов А.В социальная психология., М.., 2003
Реан А.А. психология личности, социализация, поведение, общение. Спб2004
Столяренко И.С. психология управление и делового общение П.Б 2004
ОЖСӨЖ мазмұны:
Тақырыбы: Топтағы әлеуметтік психологиялық климат. Топтағы әлеуметтік психологиялық климатты анықтау. Түрлі методикалармен танысу. Методика. Морозов А.В. Соц пси. 95-97
Әдебиеттер:
1. Алдамұратов Ә . жалпы психология А., 1996
2. Андреева Г.М. Социальная психология М., 2002
3. Боословскии В.В. Жалпы психология А., 1979
4. Морозов А.В социальная психология., М.., 2003
5. Реан А.А. психология личности, социализация, поведение, общение. Спб2004
6. Столяренко И.С. психология управление и делового общение П.Б 2004
СӨЖ мазмұны:
Тапсырма: Басқарушылық және лидерлік.
1.Методикалар №26.27. 512-520. Немов Р.С. психология.
2.Социальная психология. Методика 9,10,40,45,50,53
Әдебиеттер:
Немов Р.С. психология. Кн3 М., 2003, стр 512-525
Морозов А.В. Социальная психологияя 49-104, М., 2003, стр 40-45,50-53
Столяренко И.С. психология управления и делового общения. Спб П – 2001. стр 215.
№28 дәріс - 41 кредит сағат
Тақырыбы: 9.4 Адамдар арасындағы жанжал психологиясы (конфликт)
Дәріс мазмұны:
Анцупов А.М. Шикалов К.С. Психология конфликта. Киев 1996
Морозов А.В. Социальная психология- М., 2003
Немов Р.С. психологическое консультирования, М., 2001
Реан А.А. психология личности, социализация, поведение, общение. СПб 2004
Столяренко И.С. психология управления и делового общение СП б -2001
ОЖСӨЖ мазмұны:
Тақырыбы: Адамдар арасындағы жанжал түрлері
Тапсырма: Жанжал түрлеріне сипаттам беру. №10,12 методикаларды орындау. Морозов А.В. Әлеуметтік психология.
Әдебиеттер:
Анцупов А.М. Шикалов К.С. Психология конфликта. Киев 1996
Морозов А.В. Социальная психология- М., 2003
Немов Р.С. психологическое консультирования, М., 2001
Реан А.А. психология личности, социализация, поведение, общение- СПб 2004
Столяренко И.С. психология управления и делового общение СП б -2001
СӨЖ мазмұны: Жанжал ұғымын анықтаңыз және жанжалды суреттеу категориялары мен жанжалды шешу жолдары.
Әдебиеттер:
Анцупов А.М. Шикалов К.С. Психология конфликта. Киев 1996
Морозов А.В. Социальная психология- М., 2003
Немов Р.С. психологическое консультирования, М., 2001
Реан А.А. Психология личности, социализация, поведение, общение СПб 2004
Столяренко И.С. психология управления и делового общение СП б -2001
№14 семинар - 42 кредит сағат
Тақырыбы: Топтағы адамдардың өзара қарым – қатынасы.
Мазмұны:
1. Топтар классификациясы.
2. Топтағы әлеуметтік психологиялық климат.
3. Адамдар арасындағы жанжал, түрлері. (Конфликт)
Әдебиеттер:
1. Алдамұратов Ә. Жалпы психология А., 1996
2. Гришина Н.В. Психология конфликта СПб -2000
3. Анцупов Л.И. Шиналов К.С. психология конфликта Киев 1996
4. Реан А.А. Психология личности, социализация, поведение, общение- СПб 2004
ОЖСӨЖ мазмұны: Басқару стилдері түрлеріне қарай топтың көзқарастары (рөлдік топтық ойын)
Әдебиеттер:
Кабаченко Т.С. Психология управления М., 2001, стр 301
Мошков В.И. Психология управление Спб -2000 стр 208
Розанова В.А. психология управления Изд. Второе М., 2000, стр 384
Реан А.А. Психология личности, социализация, поведение общения. СПб 2004.
Столяренко И.С. психология управления и делового общения СПб 2001. стр 215.
СӨЖ мазмұны:Басқару психологиясының практикалық жақтары. Кошапов Р.Р. Курс практичесный психологии
А) по одежде
В) как читать человека словно книгу
С) как провести переговоры Советы
Д) как завоевывать друзей и оказывать вляние на людей.
Әдебиеттер:
Кашапов Р.Р. Курс практической психологии. Екатирнбург 1996.
стр 106- 187. стр 378.
2. Машков В.И. Психология управление Спб -2000 стр 208
3. Розанова В.А. психология управления Изд. Второе М., 2000, стр 384
4. Реан А.А. Психология личности, социализация, поведение общения. СПб 2004.
5. Столяренко И.С. психология управления и делового общения СПб 2001. стр 215.
15 апта
X Басқару психологиясы
№29 дәріс 43 кредит сағат
Тақырыбы: 10.1 Басқару психологиясы
Дәріс мазмұны:
Басқару психологиясының жалпы мәселері
Басқару ісінің психологиялық аспектілері
Ұжымды басқарудың әлеуметтік және психологиялық мәселелері.
Әдебиеттер:
Кабаченко Т.С. психология управления. Учебное пособие., М., 2001, стр 301
Машков В.И. Психология управление Спб 2000, стр 208
Морозов А.В. Социальная психология. М., 2003
Розанова В.А. Психология управление и делового общения Пб 2001, стр 215
Столяренко И.С. психология управление и делового общения ПБ 2001 стр 215
Реан А.А. психология личности, соцализация, поведение, общение. СПб 2004
ОЖСӨЖ мазмұны:
Тақырып: Басқару стилдері басқару стильдеріне салыстырмалы сипаттаманы кесте бойынша жазыңыз.
Әдебиеттер:
Кабаченко Т.С. психология управления. Учебное пособие., М., 2001, стр 301
Машков В.И. Психология управление Спб 2000, стр 208
Морозов А.В. Социальная психология. М., 2003
Розанова В.А. Психология управление и делового общения Пб 2001, стр 215
Столяренко И.С. психология управление и делового общения ПБ 2001 стр 215
СӨЖ мазмұны:
Басқарушылық жүйедегі вервальды және вервальды емес қарым – қатынас ерекшеліктері.
Әдебиеттер:
1. Кабаченко Т.С. психология управления. Учебное пособие., М., 2001, стр301
2. Машков В.И. Психология управление Спб 2000, стр 208
3. Морозов А.В. Социальная психология. М., 2003
4. Розанова В.А. Психология управление и делового общения Пб 2001, стр 215
5. Столяренко И.С. психология управление и делового общения ПБ 2001 стр 215
№30 дәріс - 44 кредит сағат
Тақырыбы: Қазіргі уақыттағы менеджер іс - әрекетінің психологиялық ерекшеліктері .
Дәріс мазмұны:
1. Менеджер іс - әрекетіндегі басқарушылық.
2. Менеджер іс - әрекетіндегі топтық құбылыстар процестерін басқару.
3. Менеджер тұлғасы мен іс - әрекетінің индивидуалды стилі.
Әдебиеттер:
1.Кабаченко Т.С. психология управления. Учебное пособие., М., 2001, стр301
2. Машков В.И. Психология управление СПб 2000, стр 208
3. Морозов А.В. Социальная психология. М., 2003
4. Розанова В.А. Психология управление и делового общения СПб 2001, стр 215
5.Столяренко И.С. психология управление и делового общения СПБ 2001 стр 215
6. Реан А.А. Психология личности, социализация поведением, общение. СПб -2004
ОЖСӨЖ мазмұны: Менеджер іс - әрекетінің топтық құбылыстарды басқарудағы ерекшеліктері.
Әдебиеттер:
1. Социальная психология личности. Под.ред М.И. Бобневой Е.В.Шороховой- М., 1999
2. Столяренко психология управление и делового общения ПБ 2001 стр 215
3. Столяренко Л.Д. психология делового общение и управление.Ростов на – Дону., 2001
СӨЖ мазмұны: Қазіргі уақыттағы менеджер қызметінің психологиялық ерекшеліктерінің менеджердің тұлғалық қасиеттері.
Әдебиеттер:
1. Социальная психология личности. Под.ред М.И. Бобневой Е.В.Шороховой- М., 1999
2. Столяренко И.С. Психология управление и делового общения ПБ 2001стр 215
3. Столяренко Л.Д. психология делового общение и управление.Ростов на – Дону., 2001
№15 семинар – 45 кредит сағат
Тақырыбы: Басқару психологиясы
Мазмұны:
1. Басқару психологиясының жалпы мәселелері.
2. Басқару ісінің психологиялық аспектілері.
3. Ұжымды басқарудың әлеуметтік және психологиялық мәселелері.
4. Қазіргі уақыттағы менеджер іс - әрекетінің психологиялық ерекшеліктері.
Әдебиеттер:
1. Кобаченко Т.С. Психология управления – М., 2001, стр 301
2. Машков В.И. Психология управления СПб -2000, стр 208
3. Розанова В.А. психология управления – М., 2000.
4. Столяренко И.С. Психология управление и делового общения ПБ 2001 стр 215
5. Реан А.А. психология личности, социализация поведение, общение, СПб -2004
ОЖСӨЖ мазмұны:
Психологиялық тестілер түрлерімен танысу, адамның жеке басына тән қасиеттерін анықтау.
Әдебиеттер:
1. Немов Р.С. психология.Кн3- М., 2003
2. Немов Р.С. практическая психология – М., 2000
3. Тесты, тесты, тесты – М., 1990
4. Райгородский Я.Д. Практическая псходиогностика методика и тесты. Самара., 2004
5. Новые тесты IQ - Ростов на - Дону.
6. Карелина А.А. Психологические тесты. Том 1,2 М., 1999
СӨЖ мазмұны:
Сөздікпен жұмыс. Қайталау. Өткен тақырыптар бойынша психологиялық ұғымдарды қайталау.
Әдебиеттер:
1. Алдамұратов Ә. Жалпы психология А., 1996
2. Гамезо М.В. Домашенко И.А. Атлас по психологии- М., 1986
3. Краткий психологический словарь М., 1985
4. Психологические словарь М., 1990
Әдебиеттер тізімі
Жарықбаев Қ. Жантану негіздері / А-2002
Жарықбаев Қ. Психология / А -1982
Мұқанов М. Ақыл-ой өрісі / А-1980
Тәжібаев Т. Жалпы психология / А – 1993
Агеев В.С. Межгрупповое взаимодействие: социально-психологические
проблемы / М-1990
Адам Д. Восприятие, сознание, память. / М-1983
Айзенк К. Проверьте свои способности / Педагогика Пресс-1992
Ананьев Б.Г. О проблемах современного человекознания / М-1977
Асмолов А.Г. Психология личности /М-1990
Бодалев А.А. Восприятие и понимание человека человеком / М-1982
Бодалев А.А. Психология ичности / М-1988
Вилюнас В.К. Психологические мезанизмы мотивации человека / М-1990
Выготский Л.С. Развитие высших психических функций / М-1960
Выготский Л.С. Мышление и речь // Хрестоматия по общей психологии.
Психология мышления.// под ред В.В. Петухова , Ю.Б. Гиппенрейтер /
М -1981
Выготский Л.С. Память и ее развитие в дестком возратсе // Хрестоматия
по общей психологии. Психология мышления.// под ред В.Я. Романова ,
Ю.Б. Гиппенрейтер / М -1974, 2000
Выготский Л.С. Психология / М-2000
Гальперин П.Я. Введение в психологию / М-1976
Гамезо М.В., Домашенко И.А. Атлас психологии / М-1986
Гришина Н.В. Психология конфликта / СПб -2000
Громова Е.А. Эмоциональная память и ее механизмы / СПб-1990
Джакупов С.М. Психология познавательной деятельности / А -1992
Ждан А.Н. История психологии: от античности до наших дней /М-1990
Зейгарник Б.В. Теории личности в общей психологии / М-1982
Котова М.Б., Канаревич О.С., Петриевский В.Н. Психология. Серия.
Учебники: учебные пособия / Р-н-Д- 2003
Краткий психологический словарь / М – 1985
Кречмер Э Строение пила и характер В. Сб. Психология
индивидуальных различий / М - 1982
Крутецкий В.А. Психология / М –1980
Краткий курс истории психологии Ярощевский М.Г. М., 1995
Курс практической психологии или как научиться работать и добиваться
успеха Р.Р. Кашапов. Екатиринбург. 1996
Левин К. Теория поля в социальных науках / СПб-2003
Леонтьев А.Н. Развитие высших форм запоминания. // Хрестоматия по
общей психологии. Психология мышления.// под ред В.Я. Романова,
Ю.Б. Гиппенрейтер / М -1974, 2000
Леонтьев А.Н. Проблемы развития психики / М-1981
Лурия А.Н. Эволюционное введение в психологию: курсы лекций /
М- 1988
Лурия А.Н. Язык и сознание / М-1979
Медициналық психология. Ілешова Г. А., 1994
Мерлин В.С. Структура личности. Характер, способности, самосознание /
Пермь -1990
Немов Р.С. Общая психология / М-1996
Немов Р.С. Основы оющей психологии / М-1981
Немов Р.С. Психология / в 3 книгах. Книга 1 / М-1995
Петровский А.В. Личность, деятельность, коллектив. /М -1982
Петровский А.В., Ярошевский М.Г. Психология / М-1998
Психологический словарь / М-1990
Психология и педагогика. Курс лекций (под ред К.А. Абульхановой,
Н.В. Васиной, Л.Г. Локтева, В.А.Сластенина) / М-1998
Психология эмоции / М-1984
Психология и педагогика. А.А. Радугина, Е.А. Кротков М., 1999
Рубинштейн С.А Избранные труды /ТЛ
Рубинштейн С.А. Основы общей психологии в 2 томах / ТЛ М -1989
Рубинштейн С.Л. Основы общей психологии / М-1946, СПб -2001
Столяренко И.С. Психология управления и делового общения /
СПб-2001
Столяренко Л.Д. Психология делового общения и управления. Серия. /
Учебники 21 века Р-н-Д-2001
Тесты, тесты, тесты. / М-1990
Тихомиров О.К. Психология мышления / М-1984
Фрейд З. Введение в психоанализ. Лекции / М -1989
Фромм З. Введение в психоанализ. Лекции / М -1991
Шелдон У. Анализ конституциональных различий В сб
Психология индивидуальных различий / М-1982
Ярошевский М.Г. История психологии / М-1987
Қосымша әдебиеттер
6. Мұқанов М. Жан жүйесінің сыры / ҚМБ А-1964
Мұқанов М. Бақылау және ойлау / ҚМБ А -1959
Мұқанов М. Ми және сана / ҚМБ А -1956
Темірбеков А., С. Балаубаев Психология / А-1966
Андрева Г.М., Яноушек Я. Взаимосвязь: общение и деятельность. /
М -1968
Андреев О.А. Тренируйте память: техника быстрого чтения / М-1994
Андреева В. В 2-х томах /М-1994
Божович л.И. Личность и ее формирование в детском возрасте / М-1968
Братус Б.С. Аномалия личности / М-1988
Возрастная и педагогическая психология. Под ред. А.В. Петровского /
М-1987
Гиппенрейтер Ю.Б. Введение в психологию / М -1996
Кабаченко Т.С. Психология управления: учебное пособие / М-2001
Кравцов Е.Е. Психологические проблемы готовности детей в школе /
М-1991
Майера Д. Социальная психология / СПб-1999
Макаренко Ю.А. Системная организация эмоционального поведения /
М-1980
Подласый М.П. Педагогика (новый курс в 2 книгах) Книга 1
Общие основы, процесс обучения / М -1999
Реан А.А., Бордовская И., Розум С. Психология и педагогика / СПб-2003
Реан А.А., Коломинский Я.Л. Социальная педагогическая психология /
СПб-1999
Психология эмоции / М-1984
Симонов П.В. эмоциональный мозг / М-1981
Соколова Е.Е. Тринадцать диалогов о психологии. Хрестоматия 11 / 1994
Социальная психология личности. Под ред М.И. Бобдневой,
Е.В. Шороховой / М – 1999
Теплов Б.М. Избранные труды в 2 томах / М-1985
Фрейд З. Психология бессознательного / М-1989
Фромм З. Дума человека / М-1992
Хрестоматия по общей психологии / М-1988
Хрестоматия по общей психологии. Психология мышления.// под ред
В.Я. Романова , Ю.Б. Гиппенрейтер / М -1974, 2000
3.Пән бойынша тапсырмаларды орындау және тапсыру кестесі.
№
|
Жұмыс түрі
|
Тапсырманың мақсаты мен мазмұны
|
Ұсынылатын әдебиеттер
|
Орындау мерзімі және тапсыру уақыты (аптасы)
|
Балл
|
Бақылау түрі
|
1
|
Дәріс
|
Қарастырлатын мәселеге байланысты негізгі бағыт, ақпарат беру.
|
Әрбір тақырыпқа сәйкес әдебиеттер.
|
15 апта
|
100
|
Семинарда алған білімнің игерілгендігін тексеру.
|
2
|
Тақырып б/ша психолог. практикалық тапсырмалар.
(диагностика,коррекция,
профилакт.
тренинг т.б.)
|
Оқу мате-
риалын игеру деңгейіне сәй-
кес.
|
Силабус бойынша тақырыптарға арналған әдебиеттер
|
4,5 және
9,10 апталарда
|
100
|
Тапсырма қорытындылары,
Анықтамалар.
|
3
|
ОЖСӨЖ тапсырмаларын орындау (барлығы 15 тапсырма)
СӨЖ тапсырмалары.
|
Талдау және қабілеттерін дамыту, білімді меңгеру,іздену білімін жетілдіру
|
Әрбір тақырыпқа сәйкес әдебиеттер
|
ОЖСӨЖ кестесі бойынша берілген уақыт щеңберінде
|
100
|
Тапсырмалардың орындалуын, ауызша және жазбаша тексеру.
|
4
|
Аралық тестілеу түріндегі бақылау
|
Оқу материа-
лын игеру мен психол. білім деңгейін анықтау
|
Тақырыптарда ұсынылған әдебиеттер,тестер жинағы, глосарий
|
Семинар №7
Семинар №15
|
100.
|
тест
|
5
|
Емтихан
|
Білімді кешенді тексеру
|
|
|
100
|
тест
|
4. Пәннің оқу-әдістемелік қамтамасыз етілу картасы
№
|
Әдебиет атауы
|
Барлығы
|
Ескерту
|
кітапханада
|
кафедрада
|
Студенттердің қамтылу пайызы (%)
|
Электронды түрі
|
1.
|
Алдамуратов Ә. Жалпы психология /А «Білім» -1996
|
50
|
-
|
100%
|
|
|
2.
|
Алдамуратов Ә. Қызықты психология / А – Қазақ университеті – 1982
|
3
|
-
|
10%
|
|
|
3.
|
Богословский В.В. т.б. редакциямен Жалпы психология / А – 1980
|
20
|
-
|
100%
|
|
|
4.
|
Жарықбаев Қ. Жантану негіздері / А -2002
|
200
|
-
|
100%
|
Оқу залында 1к.
|
|
5.
|
Бодалев А.А. Психология личности / М – 1988
|
5
|
-
|
50%
|
|
|
6.
|
Выготский Л.С. Психология / М-2000
|
3
|
5
|
50%
|
|
|
7.
|
Гамезо М.В., Домашенко И.А. Атлас психологии / М-1986
|
20
|
3
|
80%
|
|
|
8.
|
Ждан А.Н. История психологии: от античности до наших дней / М-1982
|
2
|
-
|
30%
|
|
|
9.
|
Крутецкий В.А. Психология / М-1980
|
20
|
5
|
20%
|
|
|
10.
|
Немов Р.С. Общая психология / М-1996
|
20
|
-
|
50%
|
|
|
11.
|
Немов Р.С. Психология / в 3 книгах. Книга 1 / М-1995
|
10
|
-
|
80%
|
|
|
12.
|
Психологический словарь / М – 1990
|
5
|
2
|
100%
|
|
|
13.
|
Рубинштейн С.А. Основы общей психологии в 2 томах / ТЛ М-1989
|
10
|
-
|
30%
|
|
|
14.
|
Столяренко И.С. Психология управления и делового общения / Спб-2001
|
5
|
-
|
50%
|
|
|
15.
|
Ятошевский М.Г. История психологии / М-1987
|
3
|
-
|
40%
|
|
|
16.
|
Аймауытұлы Ж. Психология / А – 1995
|
20
|
-
|
20%
|
|
|
17.
|
Қоянбаев Ф.Н. Психология / А Мектеп – 1976
|
50
|
-
|
10%
|
|
|
18.
|
Реан А.А., Бордовская И., Розум С. Психология и педагогика / Спб – 2003
|
5
|
-
|
80%
|
|
|
19.
|
Әль-Фараби Итория и совершенность. – А. 2001
|
2
|
-
|
30%
|
|
|
20.
|
Г.М.Андреева. Социальная психология М.-2002
|
20
|
3
|
50%
|
|
|
21.
|
А.Н. Леонтьев Лекции по общей психологии М. – 2001
|
3
|
-
|
60%
|
|
|
22.
|
Лурия А.Р. Лекций по общей психологии. Питер 2004
|
4
|
-
|
50%
|
|
|
23.
|
Морозов А.Н. Основы психотерапии. Ростов-на-Дану. «Феникс» 2004
|
15
|
-
|
50%
|
|
|
Психология курсы бойынша глоссарий.
Қазақ тілінде
|
Орыс тілінде
|
Ағылшын тілінде
|
Адаптация
|
бейімделу
|
Adaptation
|
Апперцепция
|
апперцепция
|
Apperception
|
Бихевиоризм
|
бихевиоризм
|
Behaviorism
|
Внимание
|
зейін
|
Attention
|
Волевой акт
|
ерік амалдары
|
Volition
|
Воля
|
ерік
|
Will
|
Воображение
|
қиял
|
Imagination
|
Воображение активное
|
белсенді қиял
|
Active imagination
|
Восприятие, перцепция
|
қабылдау
|
perception
|
Высшие психические процессы
|
жоғары жүйке процесі
|
Higher mental processes
|
Галлюцинация
|
қиялдану
|
Hallucination
|
Генетическая психология
|
генетикалық психология
|
Genetic psychology
|
Гештальт психология
|
гештальт психология
|
Gestalt psychology
|
Деятельность
|
іс-әрекет
|
Activity
|
Действие
|
әрекет
|
Action
|
Душа
|
жан
|
Soul
|
Забывание
|
ұмыту
|
Forgetting
|
Запоминание
|
есте сақтау
|
Memorizing
|
Идентификация
|
идентификация
|
Identification
|
Иллюзия
|
иллюзия (алдану)
|
Illusion
|
Индивид
|
индивид
|
Individual Person
|
Индивидуальность
|
даралық
|
Selfhood
|
Инстинкт
|
инстинкт
|
Instinct
|
Инстинктивное поведение
|
инстинткті мінез-құлық
|
Instinctive behavior
|
Интериоризация
|
интериоризация
|
Exteriorization
|
Интроверсия
|
интроверсия
|
Introversion
|
Качества ощущения
|
түйсіну сапасы
|
Sense quality
|
Константность
|
тұрақтылық
|
Constancy
|
Константность восприятия
|
қабылдау тұрақтылығы
|
Perceptual constancy
|
Кратковременная память
|
Қысқа мерзімді ес
|
Shot-term memory
|
Личность
|
Жеке адам, тұлға
|
Personality
|
Мотив
|
себеп, түрткі күш
|
Motive
|
Мышление
|
ойлау
|
Thinking
|
Наблюдение
|
бақылау
|
Observation
|
Настроение
|
көңіл-күй
|
Mood
|
Общая психология
|
жалпы психология
|
General psychology
|
Объём памяти
|
ес көлемі
|
Memory span
|
Ощущение
|
түйсіну
|
Sensation
|
Память
|
ес
|
Memory
|
Поведение
|
мінез-құлық
|
Behavior
|
Познание
|
таным
|
cognition
|
Порог ощущения
|
түйсіну табалдығы
|
Threshold
|
Потребность
|
қажеттілік
|
Need
|
Привычка, навык
|
әдет, дағды
|
Habit
|
Психика
|
психика
|
Mind Psyche
|
Психология
|
психология
|
Psychology
|
Рефлекс
|
рефлекс
|
Reflex
|
Рецептор
|
рецептор
|
Receptor
|
Самооценка
|
өзін-өзі бағалау
|
Self-appraisal
|
Сверх -я
|
өзіндік мен
|
Superego
|
Сенсорная адаптация
|
сенсорлық адаптация
|
Sensory adaptation
|
Синестезия
|
синестезия
|
Synaesthesis
|
Сознание
|
сана
|
Awareness
|
Социлизация
|
әлеуметтену
|
Socialization
|
Социальная психология
|
әлеуметтік психология
|
Social psychology
|
Способность
|
қабілет
|
Ability Aptitude Faculty
|
Стресс
|
стресс
|
Stress
|
Темперамент
|
темперамент
|
Temperament
|
Уровень сознания
|
сана деңгейі
|
Level of consciousness
|
Фантазия
|
фантазия
|
Fantasy
|
Фрейдизм
|
фрейдизм
|
Freudism
|
Фрустрация
|
Фрустрация
|
Frustration
|
Характер
|
мінез
|
Character
|
Чувствительность
|
сезімталдық
|
Sensitivity
|
Чувства
|
сезім
|
Feeling Sense
|
Экстериоризация
|
экстериоризация
|
Externalization
|
Экстраверсия
|
экстраверсия
|
Extraversion
|
Экстраверт
|
экстраверт
|
Extravert
|
Эмоция
|
эмоция
|
Affect
|
V. Психология курсы бойынша дәрістердің қысқаша конспектісі
I. Психология ғылымының жалпы мәселелері.
Психология ғылымы туралы түсінік.
Психология пәні туралы түсінік. Психология ерте заманнан бері дамып келе жатқан ғылым, оның даму тарихына екі жарым мың жылдай болды.
Психология, психика түсініктері гректің “псюхе”-жан, “логия”-ілім деген сөздерінен шыққан.Бұл ғылымның өзіндік таңбасы: ψ-псю деп аталатын грек әрпі. Психология жан туралы ілім. Ол құбылыстарды жүйелі топтастырып, болмыс пен фактілерді салыстыра отырып зерттейді. Қабылдау, ес,ойлау, ерік, сезім т.б. психикалық процестер адамның ішкі дүниесінің тіршілігі немесе оның сыры деп аталады.
Адамдар күнделікті өмірде өзара қарым-қатынас нәтижесінде бір-бірін бақылап, бір-бірінің мінез-құлқын, іс-әрекетін, еңбек әрекетін, ішкі сырларын біледі және сыртқы құбылыстарға бейімделуі мен өзіндік ерекшеліктерін түсінеді. Адам психикасының осындай сырларын ғылыми тұрғыдан зерттеп, олардың арасындағы байланыс қасиеттерін психология ғылымы адамның психикалық құбылыстарының дамып, қалыптасу заңдылықтарын зерттейді.
Психология пәнінің зерттеу объектісі. Әрбір ғылымның өзіне тән зерттеу объектісі болады. Психология ғылымының зерттеу объектісі басқа да ғылыми ілімдер сияқты айнала шындық дүниедегі құбылыстарға қатысты адам психикасымен байланысы, сонда психология ғылымының зерттеу объектісі адамның психикалық әрекеттері, психикалық қасиеттері, психикалық процестері мен психикалық (көңіл-күйі) қалпы.
Детерминизм принціпі-психика нақты өмір бейнесімен анықталады және сыртқы жағдайлардың өзгеруіне байланысты өзгеріп, дамып отырады.
Психикалық ерекшеліктеріне генетикалық жағынан қарау принціпі- даму барысын зерттеу.Психика мен іс-әрекеттің өзара байланыс принціпі- психика мен іс-әрекеттің тығыз байланысы, бірлігі.Адам психикасын зерттеуде биологиялық және әлеуметтік факторлардың байланысын ескерту.
Психофизиологиялық бірлік принціпі- психиканың өзіндік ерекшеліктері-материалдық және нейрофизиологиялық негізін есепке алу.
Психология ғылымы қызметі. Психология ғылыми және тәжірибелік пән ретінде де негізгі атқарар қызметтері ауқымы өте үлкен.
Олардың таңбалары:
Психологиялық теориялардың дамуы
Ғылымдар жүйесінде психологиялық ілімдердің интеграциясы
Практикада психологиялық технологиялар, әдістемелерін ұсыну
Психологиялық теориялар мен тәжірибелерді тарату
Әлеуметтік топтарды психологиялық біліммен таныстыру және күнделікті өмірде қолдану
Белгілі бір әлеуметтік-психологиялық жүйелер құру және ол жүйелер адам өміріндегі түрлі жағдайлар мен еңбек өмірінде көмегін тигізу.
Психологияның негізгі мақсат міндеттері.
- психологиялық құбылыстардың мәні мен заңдылықтарын түсіндіру
психикалық құбылыстарды басқара білу
психологиялық білімдерді тәжірибенің қандай саласында болмасын қолдану және адамға әруақытта нәтижелі жақтарын қарастыру
барлық салада да психологиялық қызметті дамыту
психодиогностика, психокоррекция, психотерапия, психопрофилактика, психологиялық кеңес, психотренинг, психогигиеналық жұмыстарды дамыту және жүргізу, қолдану.
адам өз психологиясының дамуы барысында жеке басына тән қасиеттер туралы танып біліп, күнделікті өмірде адам өзін-өзі басқару мен жеке басы қасиеттерін дұрыс бағалап, дамытуға үйрету.
Психология ғылымы салалары. Қазіргі кезде психология ғылымы көп салалы ғылыми пәндермен 40-тан астам салаларға бөлінеді. Бұл жіктелуде негізгі ескертетін жағдайлар:
пәннің зерттеу объектісі
адамның іс-әрекет түрлерін негізге алады
адамның әлеуметтік ортаға қатысы.
Күнделікті өмірмен үнемі байланысты ең үлкен салаларын мысалға келтірейік.
Жалпы психология – адамның барлық психикалық құбылыстарының заңдылықтарын
зерттейді.Әлеуметтік психология, жас ерекшелігі психологиясы, педагогикалық психология, еңбек психологиясы, арнаулы психология, медициналық психология, әскери психология, спорт психологиясы, заң психологиясы, салыстырмалы және т.б. психологиялық салалар.
Психология ғылымының басқа ғылымдармен байланысы.
XIX ғасырдың екінші жартысына дейін психология философия ғылымының бір саласы болып келді, сондай-ақ бұл жаратылыстану, медицина, әдебиеттану ғылымдарымен байланыста дамыды. Психология таным теориясы мен диалектика, ғылым тарихының көптеген салаларымен және тарих, әдебиет, лингвистика, география, антропология, өнер ғылымдары мен де байланысы өте зор. Педагогика ғылымы да оқыту, тәрбие процесінде психологиялық заңдылықтарды негізге алу барысында тығыз байланысты.
Адам тану ғылымдарында психология ғылымы жетекші орында және көптеген ғылымдар саласымен тығыз байланыста дамуда..
Психология ғылымының зерттеу әдістері.
Психология әдістері. Ғылым сипаттамасы тек қана оның пәнін анықтаумен шектелмей, олардың әдістер аймағында қарастырады. Әдістер дегеніміз ғылымның пәндік мазмұнын анықтаудың түрлі тәсілдері. Ғылым әдістері жаңа заңдылықтарды зерттеп, ашу барысында психологиялық зерттеулерді құру принциптерін негізге алады.
Психологиялық зерттеулерді құру принциптері.
Психикалық құбылыстарды зерттеудің объективтілігі - бұл принцип кез-келген психикалық құбылысты қандай болса да сол күйінде қарау және жан-жақты зерттей отырып алынған фактілердің барлығын назардан тыс қалдырмай жинақтау, талдау, дәлелдеу.
Психикалық құбылыстарды дамуы барысында зерттеу принципі – адамның психикалық құбылыстарының қалыптасып болғаны ғана емес толықтай даму барысында зерттеу.
Жеке адамды анализдік – синтездік зерттеу принципі – жеке адамды терең, жан-жақты зерттеу, танымдық, эмоциялық, ерік-жігерлік процестердің жеке жақтарын, жеке қасиеттерді зерттеу, адамның тұтас психикалық бейнесіндегі өзара байланыстары мен өзара шарттарын қарау.
Анализдік зерттеу психиканың элементтерін жеке адамның өмірі және қызметінің әр түрлі жағдайында тануға мүмкіндік береді, ал синтездік зерттеу барлық жеке психикалық көріністердің өзара байланысын анықтауға және белгілі бір адамды толық сипаттайтын тұрақты қасиеттерді табуға көмектеседі.
Зерттеу әдістері қандай да бір әдіснамалық талаптарға сай болады.
Ғылыми - психологиялық зерттеулерге қойылатын талаптар;
Құбылыстардың сыртқы көрінісі мен олардың ішкі табиғаты арасындағы толық сәйкестігін таба білу;
Психикалық құбылыстарды зерттеуде психо-физиологиялық принциптерді де негізге алу;
Психологиялық зерттеулердің, негізінен, адам әрекетін әлеуметтік-тарихи талдау нәтижелерін ескеру;
Психологиялық заңдылықтарды адамның психикасы, іс-әрекеті және оларды қозғаушы күштердің үздіксіз дамуы процестерін нақтылау;
Психологиялық зерттеу әдістері түрлері. Психологиялық зерттеу ерекшеліктеріне байланысты зерттеу әдістері 4 топқа бөлінеді.
Ұйымдастыру әдістері.
а) өзара салыстыру әдісі – мысалы: әртүрлі топты, жасы, қызметі, іс-әрекеті, білімі, т.б. бойынша салыстыра зерттеу.ә) лонгитюд әдісі – бір адамды немесе адамдар тобын ұзақ уақыт аралығында қайталап зерттеу.б) комплекстік әдіс – зерттеуге әртүрлі ғылымдар өкілдері қатысып, бір объектіні жан-жақты, әртүрлі құралдармен зерттеу. Мысалы: физиологиялық, психологиялық, әлеуметтік жағынан зерттеу.
Эмпирикалық әдістер.
а) бақылау және өзін-өзі бақылау.
ә) эксперименттік әдіс-лабораториялық, табиғи және қалыптастырушы.
б) психодиагностикалық әдіс – тест, анкета, социометрия, сұрақ-жауап,
интервью, әңгімелесу, іс-әрекет нәтижесін талдау, өмірбаянмен танысу.
Деректерді өңдеу әдістері.
а) сандық – статистикалық.
ә) сапалық – алынған материалды топтау, жүйелеу, жіктеу, салыстыру, психологиялық анықтама, мінездемелер жазу.
Реттеу – түзету әдістері.( Интерпретациялық әдіс) Аутотренинг, топ тренингі, психотерапеялық әдістер, коррекциялық, оқу-үйрету әдісі.
II. Психология ғылымының даму тарихы.
2.1. Психология ғылымының даму тарихы.
Психологияның философия мен жаратылыстану ғылымдарымен бірге дамуы.
Ерте заманнан бастап адам баласының назары ақыл-ойы айналасындағы дүниенің сырын танып білумен бірге өз денесінің, ішкі дүниесінің, ақыл-ойы, іс-әрекеті мен тіршілік бейнесінің құпия сырларын білуге ұмтылған.
Ертедегі Шығыс елдерінде, сонан соң Ежелгі Грецияда адамның тәнімен жанының сырын білуге мән берілді Пән атының өзіде грек тілінен аударғанда психология – жан туралы ғылым (псюхе-“жан”, логос-“ғылым”) дегенді білдіреді. Кең тараған түсініктерге жүгінсек, алғашқы психологиялық көзқарастар діни ұйымдарға байланысты. Ежелгі грек философтарының алғашқы тұжырымдары діни – мифологиялық көзқарастарға қарсы дами бастады. Осыдан жан туралы зерттеулер мен түсініктер психология пәні дамуының алғашқы кезеңі болуы да психология “жан” туралы ғылым деп танылды. Әр тарихи дәуірде ғылымдар бұл сөз мағынасын түрліше түсіндірді. Психика мәніне байланысты көзқарастардың қалыптасуы мен дамуы философияның өзекті мәселесін материя мен сана, заттың және рухани болмыстардың ара қатынасын шешуге тәуелді болды. Осы мәселенің шешімін табуда бір–біріне қарсы философия бағыттары – идеализм мен материализм пайда болды. Идеалистер психиканы болмыс бастауы, өз бетінше жасайтын, материяға тәуелсіз, белгісіз бір зат деп қарастырды.Ал материалистік танымда психика – туынды, материяға тәуелді құбылыс.
Ертедегі Қытай медицинасы мен ежелгі Үндістан дәрігерлері адамның тәні мен психикалық тіршілігінде қан айналу процесінің және жүрек қызметі мен организмдегі түрлі сұйықтықтардың құрамына байланысты пайымдаулары келесі дәуірлерде Вавилон, Мысыр, Қытай, Үндістан және ежелгі Шығыс елдерінде жалғасты. Бұл түсініктер адам психикасының даму туралы заңдылықтардың бір арнаға бағыттала бастағанын көрсетеді. Осындай тарихи жағдайлар адамның жан дүниесіне қатысты мәселенің ерте кезде де адамзат мәдениетінің, дүниетанымы мен білімінің философиялық жүйесін, табиғат жайындағы мәліметтер мен адам психикасының өзіндік сипаттарын білдіретін ізденістер. Психология тарихын зерттеген ғалымдар бұл пәннің практикалық маңызы мен ғылыми білімдер жүйесінде алатын орнын оның философия мен жаратылыстану ғылымдарынан бастама алғандығын түсіндіреді. Бұл – объективтік шындық және ғылыми тұжырым.
Достарыңызбен бөлісу: |