Дәріс тезистері № апта Дәріс тақырыптары мен тезистері Сағат көлемі №1 дәріс Мәдениеттануға кіріспе
жүктеу/скачать 127,49 Kb.
|
Д ріс тезистері № апта Д ріс та ырыптары мен тезистері Са ат к л
Документ Microsoft Word (2), ҚМЖ келтіру формулалары, Конспект лекций, 2-я волна эмиграции, ип
| Қазақ мәдениетінің қалыптасуы.
Қарастырылатын проблемалық мәселелер (дәрістер жоспары): 1. Қазақтардың эпикалық мәдениеті. Қазақ халқының аңыздары мен аңыздары. Халық поэзиясының түрлері, ақындар мен жыраудың музыкалық шығармашылығы. 2. Дәстүрлі қазақ мәдениетін қалыптастыру. 3. Шешендік өнер. Қазақ тіліндегі сөйлеу этикеті. Батырлардың мәдени құндылықтары мен этикасы. Осы дәрістің қысқаша мазмұны: Қазақ мәдениеті-көшпелі халық тарихының көрінісі. Мыңдаған жылдар бойы қазақ даласында өздерінің бірегей дүниетанымын қалыптастырған, өзіндік әдет-ғұрыптар мен дәстүрлерді құрған және көрші халықтар мен мәдениеттермен ынтымақтастық орнатқан көшпенділер тайпалары болды. ХІХ-ХХ ғасырларда көптеген қазақтар көшпелі өмір салтын отырықшылыққа ауыстыра бастады және қазақ халқының жаңа мәдени аспектілері дамыды. Бүгінгі таңда Қазақстан мәдениеті-көшпелі өткеннің рухымен сіңірілген түрлі өнер, дәстүр мен тұрмыс түрлерінің үлкен қабаты. Көшпелі өмір салтына негізделген қазақ мәдениеті жылқысыз мүмкін емес. Қоғамды дамыту барысында атқа міну кезінде күш, ептілік пен ептілікті дамытуға көмектесетін қазақ Ат спорты ойындары қалыптасты. Сондай-ақ, бұл қызықты ойын-сауық және халықтың рухани бірлігін дамыту әдісі болды. Кейбір ат ойындары алыс өткенге, олардың мәні тұрмыстық болған кезде басталады. Басқа ат ойындары тек мерекелерде ойын-сауық ретінде пайда болды. Олардың барлығы Қазақстан мәдениетінің бір бөлігі ретінде өте жақсы сақталған, және бүгінде оларсыз бірде-бір ірі мереке аяқталмайды. Бұл қашықтыққа секіру. Көшпелілердің қазақ мәдениеті ұзақ және алыс көшелерге дайын болуды талап етті, күшті және қатты жылқылардың тұқымын өсіру керек болды. Аламан бәйге-бұл 30, 50 және тіпті 100 шақырым жердегі жүгіру. Мұнда шабандоз үшін емес, жылқы үшін сынақ болды. Сонымен қатар, ережелерге сәйкес тек жергілікті жылқы тұқымдарын қолдануға болады. Кейде жылқылар шамадан тыс жүктеме салдарынан қайтыс болды немесе күшсіз құлады. Шабандоздар көбінесе құйрығы мен манежін өріп, жылқыны қиындықтан қорғау үшін оларға құстардың қауырсындары мен түрлі амулеттерді бекітті. Бүгінгі таңда бұл Ат спорты әлі де танымал, бірақ ол ипподромдарда өтеді, онда 30 км жүгіру ұйымдастырылады. Бұл Қазақстан мәдениетінің бір бөлігі ғана емес, сонымен қатар Орталық Азияның басқа да халықтары болып табылатын ескі ойын. Ойынның мақсаты - қойдың қаңқасын атқа көтеру және оны белгілі бір нүктеге жеткізу немесе үлкен қазанға тастау. Ойын шабандоздардан үлкен күш, күшті ұстаманы және жерге түсіп, ер-тоқымда ұстай білуді талап етеді. Мұнда әр қатысушы жеке сөйлейді. Сондай-ақ, "улак" ойыны бар, онда шабандоздар командалармен жұмыс істейді. "Көкпар "атауы қазақ тілінен" көк қасқыр " деп аударылып, оның шығу тегі келесі теориямен байланысты: ежелгі уақытта қыста көшпенділер қасқырды аң аулап, үйге оралғанда жыртқыштың ұшасы үшін күрес түрінде ойын-сауық ұйымдастырды. Уақыт өте келе бұл аң аулау дәстүрі ойынға айналды, қасқырдың қаңқасы қошқарға ауыстырылды және үлкен мерекелер кезінде жарыстар өткізе бастады. Осыдан екі мың жыл бұрын Қазақстанның көшпенділері мифтік батырлардың ерліктері, құдайлар мен құбыжықтар туралы түрлі аңыздарды поэтикалық түрде айтып берді. Уақыт өте келе бұл әңгімелер "Қорқыт ата" және "Оғыз наме"эпостарына айналды. Қорқыт – эпоста белгілі бір баяндаушы рөлін сомдаған нақты адам, ал іс жүзінде ол ортағасырлық қазақ ойшылы, баяндаушы, музыкант және "қобыз"музыкалық аспабын жасаушы болған. Көбінесе, аңыздар қобыздың немесе домбыраның сүйемелдеуімен поэтикалық түрде айтылды. Поэтикалық дәстүрлер үнемі дамып, жетілдіріліп отырды. XV ғасырда "толгау" сияқты жанр қалыптасты - бұл кез-келген даналық немесе назарды қамтитын поэтикалық көрініс. Толғауды "жырау"деп атаған автор мен әнші орындады. Сонымен қатар, осылайша білім беру, тәрбие және ағартушылық функцияларды орындай отырып, жыраудың елдің саяси өмірінде салмағы болды және қоғамға әсер ете алды. Кейінірек, XVIII ғасырда поэзия революциялық сипатқа ие болды, ал сәл кейінірек "айтыстарды"өткізу дәстүрі пайда болды. "Айтыс "-бұл екі" ақын " (әншілер) арасындағы ән-Поэтикалық дуэль, онда олар Дін, қоғам, саяси тәртіп және басқа да өзекті мәселелерді қозғады. жүктеу/скачать 127,49 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|