4-сурет. Ақпаратты жіберудің бір каналды жҥйесінің қҧрылымдық сҧлбасы
Ақпарат жҥйеге хабар тҥрінде тҥседі. Хабар деп ақпараттардан тҧратын алғашқы сигналдар немесе белгілер жиынтығын тҥсінеміз. Хабар кӛзі жалпы жағдайда (зерттелетін немесе бақыланатын объектінің) ақпарат кӛзі - АК және (датчик, оператор-адам және т.б.) алғашқы тҥрлендіруші - АТ жиынтығын қҧрайды. Хабар дискретті және ҥздіксіз болып бӛлінеді.
Дискретті хабар ақпарат кӛзінің жеке элементтерін - белгілерді біртіндеп шығару нәтижесінде қалыптасады. Әр тҥрлі белгілердің жиыны
хабар көзінің алфавиті, ал белгілер саны –
алфавит көлемі деп аталады. Дискретті хабардың кең тараған тҥрі – деректер болып табылады.
Үздіксіз хабарлар элементтерге бӛлінбейді. Олар уақыт функцияларымен сипатталады. Оның мысалы ретінде сӛйлеу, телевизиялық бейнелер.
Байланыс каналдармен хабарларды жіберу ҥшін оған белгілі бір сигналды сәйкестендіру керек. Ақпараттық жҥйелерде
сигналдар деп хабарды бейнелейтін (тасымалдайтын) физикалық процесті тҥсінеміз. Хабарды берілген байланыс каналы бойынша жіберуге ыңғайлы сигналға тҥрлендіруді
кең мағынадағы кодтау деп атайды. Қабылданған сигнал бойынша хабарды қалпына келтіру операциясын
декодтау деп атайды.
Берілген белгілерді белгілер саны аз басқа алфавитке – символдарға тҥрлендіруді
тар мағынада кодтау деп атайды. Осы амалды орындайтын қҧрылғыны
Кодер (К) деп атайды. Символдар алфавиты белгілер
алфавитінен аз болғандықтан, әрбір белгіге қандай да бір символдың тізбегі сәйкес келеді, оны
кодтық комбинация деп атайды.
Символдарға берілген алфавит символдарын сәйкестендіру ҥшін
«декодтау» термині қолданылады. Оны жҥзеге асыратын қҧрылғыны
декодер (ДК) деп атайды.