§ 74. БОЛЫМСЫЗДЫК ЕСІМДІКТЕРІ
Больімсыздық есімдіктер негізінде еш деген сөзбен кейбір есімдіктердің бірігуі арқьілы жасалады. Мысалы: еш, ешкім, еіибір, ештеме, дәнеңе, ешқашан, сшқандай, ешқайсы. Болымсыздык сөйлемде болымсыздьіқ мағына білдіретін емес, жоқ деген сөздермен және етістіктің бо- лымсыз түрімен байланысты қолданылады (ешкім айт- ңан емес; ешкім айтқан жоқ; еіикім айтпады т. т.)
Бұлардың ішінен заттық (субстанциялық) ұғым біл- діретіндері — ешкім, ештеме (ештеңе), еіиңайсы деген- дер. Еіибір, еіиңандай дегендер — аттрибутивік ұғымда- ғы сөздер.
Болымсыз есімдіктер жіктік жалғауын қабылдамай- дьі, көптік жалғауы тәуелдік жалғауларымен қоса-қабат ештемелері, дәнеңелері деген сияқты түрде ғана жалға- нады. Сол сияқты, больімсыздық есімдіктерінің тәуелде- нуі мен септелу жүйелері де біркелкі больіп келмейді.
Больімсыз есімдіктер бастауыш та, септелген түрле- рінде толыктауыш та болады; еіибір, ешқандай дегендер негізінде анықтауыш болып қьізмет аткарады. Мьісалы;
Төзе алмай ешкім қарсы тілсіз жауға, Қырылды қо-
220
за тауып мал да, жан да (Т. Жароков); Ажал қаупінің оісалаңдағсін тілінен басңа ештеме көрінбейді (Мың бір түн); Сәден ешбір жүмысты ойламай, білмей істемейтін (Ғ. Мүсірепов).
Достарыңызбен бөлісу: |
