Гүлшат-Шеризат Жігітке құдай берген қиын емес
жүктеу/скачать 34,15 Kb.
|
Гүлшат
Тапсырма 11сынып әдебиет
|
Гүлшат-Шеризат Жігітке құдай берген қиын емес, Болғаным менің ақын биыл емес. Бетіне ақ қағаздың салып шимай, Қиссасын "Гүлшат-Шеризат" қылдым кеңес. Нәсілім -Сүйіндікпін, елім -Күлік, Жасымнан шыға қалдым өнер біліп. Кәріптің жұрт ішінде көңілі өссін деп, Сөйледім қыз Гүлшатты өлең қылып. Сөзімді естіген жан ұғып алсын, Қапалы кәріптердің мейірі қансын. "Байғұстың бір сөйлеген сөзі ғой" — деп, Кейінгі бозбалаға мирас қалсын. Жүйріктің сөз сөйлейтін келді кезі, Ойласам, дөп-дөңгелек дүние жүзі. Қыз Гүлшат Шеризатпен ғашық-машық, Бозбала, қалай тыңда қисса сөзді. Ішімде бара жатыр өнер қайнап, Кетемін, сөз сөйлесем, оттай жайнап. Дүниеге кім келмеген, кім кетпеген, Қалайық осындайда күліп-ойнап. Ертеде бір патша өткен, аты- Көркін, Өзіне берген құдай дүние - мүлкін. Билеген жеті жұртты асып күші, Тұрақтап кімге тұрар дүние, шіркін?! Жалғанда ондай болған патша жоқ-ты, Жігіттер, әуес қылма бұзықтықты. Болмаған мұңсыз пенде бұ жалғанда, Сол патша перзент үшін болған күпті. Тұрады кімнен өтпей дүние жалған, Әртүрлі патша Көркін сарай салған. Келгенше ел ортаға бала көрмей, Қайғымен бала үшін қапаланған. Көре алмай бір жас иіс әлі күнге, Жоқ болып еш мұқтажы мұнан өңге. Құдайдың берер ұлы былай тұрсын, Қыз түгіл зарық болды қызыл жүзге. Қайғысы патшаның болды қатты, Үйінде қырық күн тұрмай, жылап жатты. "Құдайдан - маған перзент тілеңдер!"- деп, Жидырған пақыр, міскін жамағатты. Құдайға кәріп пенде қылады наз, Жалғанда кім бар дейсің қайғысы аз?! Тілегі қабыл болып, пақырлардың, Қатыны патшаның болды буаз. Патшаға буаздығы болды мәлім, Аямас шаһи Көркін енді малын. "Бір қамал - әр зауалға!" - деген мақал, Айтайын қалай болған енді халін. Жас едім қариялардың сөзін ұққан, Аруағы жақсылардың маған жұққан. Қапалы, шат болған соң, көңілдері, Ат мініп, шаһи Көркін аңға шыққан. Он түрлі сайман алған бір басына, Қырық жігіт жолдас алған өз қасына. Далада құлан аулап келе жатып, Килікті қалың орман ағашына. Жігіттер, естісеңіз, сөзім майда, Сөз есті қызықпенен осындайда. Ішіне қалың орман барып кірсе, Айбатты бір арыстан болды пайда. Арыстан қарсы алдынан ақырады, Патша мұны көріп тоқырады. Ат үркіп, арыстаннан, жығып кетті, Құдайдың құдіретін көр, не қылады?! Жығылып аттан патша жерге түсті, Қырық жігіт қашып кетті, зәресі ұшты. Патша аттан жығылып түскенінде, Арыстан жағаласып бірге түсті. Арыстан патшаны басып қалды, Шошынып патша жаман сасып қалды. Ақ алмас қылышпенен шапқан екен, Арыстан өліп, патша жараланды. Қиындық мұндай патша көрмеген-ді, Қылышын, қысылған соң, сермеген-ді. Ажалды өліп қалды, қылыш тиіп, Ажалсыз патша мұңдық өлмеген-ді. Жиылып келді бұған нөкерлері, Құм болып, "Көрмедік!"- деп, жігерлері. Патшаны теңге салып алып қайтты, Ағаштан жасап теңді шеберлері. Патшаны алып келді теңге салып, Жылайды мұны көріп, жұрты налып. Болуы түбінде адам екі талай, Ажалдан тұрса-дағы бүгін қалып. "Патшадан әділетті айрылдық!"- деп, Шуласып, зар жыласты барша халық. Жиылып елі-жұрты бәрі келді. Патшаны жараланған көзі көрді. - Өсиет бір сөзім бар жарандарға!- Деп патша жылап тұрып жауап берді. Жылайды жұрты көріп мұндай халді, Салған соң басқа құдай қайғы-зарды. Патшаға аса жақын жүретұғын, Парахзат деген бір қу уәзір бар-ды. Сөйлейді сөз болсын деп жамағатқа: - Болдық - деп - біз бармақшы ақыретке! Мал-мүлкім, иесіз қалған көп жұртымды, Тапсырдым аманат қып Парахзатқа. Парахзат, ал қолыңа мал-мүлкімді, Билеп тұр аздырмастан ел-жұртымды! Ренжітпей қалың елді тыныштық қыл, Таза қыл арамдықтан іш- құлқынды! Аманат саған қойдым малы-жаным, Билерсің мен өлген соң мүкәммалым. Халқыма дәл өзімдей әділдік қыл, Ренжітпей жетім қалған кәріплерім (ғаріпларым) Ей, халқым, риза болшы, бәрің маған, Кешіңдер, жерім болса, ұнамаған. Аманат адамдықпен сақтар болсаң, Парахзат, бір сөзім бар айтар саған. Ел-жұртым, құлағың сал, бұл сөзіме, Тоймайтын құм құйылды сұм көзіме. "Орынсыз аңға шығып келемін" - деп, Қапыда іс қылдым ғой мен өзіме. Дүниеден жиренбес ем, құрыдым ба, Түсімді жамандыққа жорыдым ба? Парахзат, бұл өсиет сөзім тұтып, Өзімнің патша болсаң орыныма. Басыма заман қайғы салып еді, Көңілімде ойлағаным анық еді. Ұл туса, патша сайла өз орныма, Қатыным екіқабат қалып еді. Артымда буаз қалды ханым - дейді, - Көп еді-ау жиған-терген малым!- дейді. -Ұл туса, хан көтерсең өз орныма, Қабірде болар риза жаным!-дейді. - Халайық, ризамын енді сізге! Жіберді қандай ажал Құдай бізге. Қыз туса, күтіп - сыйлап, теңіне қос, Айтатын сөзім осы бәріңізге. Тамам жұрт шулап тұрды: "Пәлі!" - "Ұл туса, хан сайлаймыз оны!"- десіп. "Дүниеден шаһи Көркін өтті - дейді,- Өлімнің шарапатты суын ішіп". Тағдыр жетіп, шаһи Көркін дүние салды, Парахзат патша болып орнын алды. Бұл дүние жеті басты жалмауыз ғой, Бай-жарлы жұтқан және уәзір.ханды. Жаназалап патшасын халқы көмді, Парахзат қалған елді биледі енді. "Ит иесін, семірсе, қабар" - деген, Жігіттер, соған мысал бір сөз келді. Парахзат патша болып орнын алған, Аздырған қызыл желдей дүние жалған. "Хан болмақ өлгенімше артық ғой!"- деп, Көңіліне коп уасуа шайтан салған. Ханымның айы жетіп, күні толды, Осыдан таба қалса ханым ұлды. Патшаның айтып кеткен өсиеті бар, Орнына Парахзатты қоймас болды. Бұзылды бұрынғыдан ел мінезі, Ханымның бала табар болды кезі. "Қалайша патшалықты аламын?!"- деп, Парахзат ойға кірді жалғыз өзі. Ойлайды сонда тұрып бұл ақылды: "Ұл таппай, өлтіртейін бұл қатынды. Ханымды ебін тауып өлтіретін, Өзіме табайын деп бір жақынды!" Не шебер, ойлап тұрсам, құдай шебер, Бір құдай салғанына пенде көнер. Бұрынғы шаһи Көркін қазынашайы, Бар екен Барыс атты жақсы нөкер. Шақырған Парахзат қу Барыс ерді, "Кешікпей тез келсін" - деп хабар берді. Болған соң хан жарлығы кешігер ме, Барыс ер сәлем беріп, кіріп келді. - Келдің бе, шақырған соң, Барыс жаным, Ақылға болған дана данышпаным. Азырақ саған айтар бір сөзім бар, Аянба менің үшін, келсе халің. Тұз жедің менен Барыс, ақтайсың ба, Жоқ, болмаса, біреуді жақтайсың ба?! Айтамын бір аманат енді саған, Сыйғызып соны ішіңе сақтайсың ба?! Жұмсаймын бір жұмысқа сені қыстап, Әдейі мен шақырып алдым қастап. Ханымды бала таппай, өлтірсеңіз, Екеуміз тұрамыз ғой көп жұртты ұстап. Өлтір жылдам ханымды, бала таппай, Ұл туса, кетер деймін бізге жақпай. Неміз кетіп барады, Барыс жаным, Екеуміз өмір сүрсек алтын тақта - ай?! Мінеки, ұқсаң бала, айтар сөзім, Күшті боп осы күнде тұрған кезім. Тұтпасаң жасырып айтқан бұйрығымды, Ойылар сонда бастан екі көзің. Барыс ақыл ойлайды есін жиып: "Өлтірем- деп- ханымды не ғып қиып?! Аруақ пен тұз жібермес мұны өлтірсем!"- Барады бейшараның іші күйіп. "Өлтірмесем, Парахзат кек көреді, Оныменен қоя ма, жек көреді. Жайға мені қоя ма бұл қалыппен, Не өлтіріп, не бейнет шектіреді!" - Жарайды!- деп, уағданы қылып шықты, Қанды жасқа көздері толып шықты. Олай-бұлай ойланып қараса да, Ең ақыры өлтірмек болып шықты. Үйіне жылап Барыс тура барды, Шақырып бір он жігіт қасына алды: - Жігіттерім, бүгін бір жасырын іс қылыңдар,- Бәрінің де қолына ақша салды. - Ақшаны, ей, құлдарым, алыңыз!- деп, - Олжаға үлкен батып қалыңыз!- деп. - Ханымды бала таппай, өлтірсеңіз, Кетіңіз азат болып бәріңіз!- деп. Құлдардың қуанғаннан шығып есі, Бұзылып бір түрлі боп ажар-түсі. Сау етіп он қара құл кіріп барды, Ханымның отыр еді ауырып іші. Қиналып отыр екен толғақ түтіп, Жалақтап кіріп барды, бұлар жетіп. Жүрегі жарылуға жақын жетті: Орнынан ұшып кетті сол ес кетіп. Үзбейді ханым үміт бір құдайдан, Ынтығы: "Бір жұтсам-деп- сары майдан!" Ойлады: "Кереметтей бір іс қой!"-деп, "Білді — деп,- толғағымды бұлар қайдан?!" - Ауырып отыр еді бүгін ішім, Аяқты бір басуға келмей күшім. Амалсыз құр қиналып отыр едім, Жанымда жұмсайтұғын жоқ боп кісім. - Ерітіп қазан-қазан сары майды, Қылуға жарыс қазан, сойып тайды, Жүріңіз, жайлы орынды біз табайық, Толғақсыз табатұғын тыныш жайды. Ұстады біреу - қолдан, біреу – белден, Біреуі орамалмен ұстап тілден. Төбеге "хан көтеріп" алып шықты, Көрсетпей тірі жанға, ұрлап елден. Ақшаны құлдар алды: "Жарайды!"- деп, "Сіз жұмсаңыз, өлтіреміз талайды!"- деп. Сарайынан ханымды алып шықты: "Сарайда өлтірсек, біреу қарайды!"- деп. Алып кетті далаға он құл ұрлап, Барыс жүгіріп келеді: "Түра-тұр!"-лап, Айтқан сөзін Барыстың тыңдамады, "Мұны өлтірмей біздерге бар ма тұрмақ?! "- Деп құлдар бір тоғайға алып барды, Қол-аяғын ханымның байлап салды. Басын кесіп, қылышпен бір-ақ тартып, Ағызып жүре берді қызыл қанды. Солайша өліп қалды ханым бейбақ, Сұм дүниені болар ма көзі қимақ. "Қалайша өлтірді екен, көрейін!"- деп, Тоғайға келді Барыс жанын қинап. Дәретін Барыс уәзір тамам алды, Қорыққаннан Парахзаттан обал алды. "Бейшара, сорлы ханым не болды?"- деп, Ханымға келіп Барыс көзін салды. Сықылды қылышпенен бір-ақ тартқан, Басын кесіп, бауыздаудан қандар аққан. Бір жас бала ханымнан туа сала, Емшегіне өрмелеп бара жатқан. Қызыл қанға боялып ханым жатыр, Өрмелейді емшекке бала пақыр. Бұған рақым келмес пе, мұсылмандар, Болса да көңілі қатты, дінсіз кәпір. Барыс барды ханымға жақындасып, Жас бала зар жылайды аузын ашып. Құдай несіп бермей, жан жаратқан ба, Емшектен сүт шығады судай тасып. Құдіретіне шек келтірер қандай пасық, Парахзат өлтіртті ғой, пейілі азып. Қалтаға гауһар салды Барыс мұңлық, Баланың жай-күйін, бәрін жазып. "Уақытында туып жатқан көрдім"- депті, "Қорыққаннан Парахзаттан жүрдім" -депті. "Кім де кім бұл баланы асырап күтсе, Он гауһар халал қылып бердім!"- депті. Осылай тастап кетті жазып хатын, Бала туды, жарандар, өліп қатын. Иухиа уймүсит (уай үміт) қадим Алла, Құранда сабит қылған бұл аятын. Барыс қайтып келеді үйге таман, Кімдерді жоқ қылмаған сұмырай заман?! Бір арыстан сол жерде пайда болып, Он жігітті өлтірген бәрін тамам. Тамаша қылып Барыс мұны көрді, Арыстан да көріп тұр Барыс ерді. Бек қатты қорықты ғой Барыс сонда, Арыстан өз бетімен жүре берді. Он жігіт өліп қалды құдай ұрып, Тамаша қылды Барыс мұны көріп. Бұлар енді бұлайша тұра тұрсын, Сөз есті Парахзаттан мойын бұрып. Парахзат жеті жұртқа патша болды, Уайымсыз бұл жалғаннан көңілі толды. Өзінің патша болып тұрған күнде, Үйінде ұйықтап жатып бір түс көрді. Түс көрді ұйықтап жатып сонда жаман, Саласың қандай күйге сұмырай заман?! Оянып сол төсектен түрегеліп, Жоруын сол түсінің біле алмаған. Түс көрді төсегінде ұйықтап жатып, Оянып түрегелді, сол таң атып, Қорыққандығы түсінен сондай болды, Айта алмас көрген түсін аузы батып. Шошынып, тұра сала, жиды халқын: - Не болар, бұл сөзімнің тыңда артын. - Бар ма екен түс жорушы шақыршы! - деп, Пақырға кәріп-қасер (ғаріп-ғасыр) беріпті Парахзат ұйықтап жатып түс көріпті, Түсінде әрбір түрлі іс көріпті. Көрген түсі көңіліне қатты тиіп, Жоруын сол түсінің күш көріпті. Оянып тұра сала жиды халқын: - Не болар, бұл түсімнің тыңда артын?!. Шақырып Барыс ерді өз қасына, Сөйлейді түсте көрген сөздің салтын: - Түсімде бір айдаһар келді бізге, Күйдірді шашып заһар жүзімізге. Айбатты өрт қаптаған күнбатыстан, Сол жерде өлім кірді көңілімізге. Айдаһар бір ақырып ұмтылды ғой, Көзіне көрген жанның құм толды ғой. "Шаһар халқын, ойладым, жұта ма?!"- деп, Дүниеде көрген күнім сол болды ғой! Ешбір жан оған қарсы бара алмады, Қолына қару-сайман ала алмады. Бір інжу-маржан көктен сонда түсіп, Алдына айдаһардың аяңдады. Бір інжу түсті жерге аспан көктен, Айдаһар мұны көріп есі кеткен. Жоруы қалайша екен бұл түсімнің, Білмедім көрінгенін не себептен? Жиылған сол арада үлкен-кіші, Толыпты кәрі-жасқа үйдің іші. Ойлайды ақылы дана қариялар, "Патшаның не болды,- деп - көрген түсі?!" Жориды сонда түсті қариялар, Жасы үлкен, ақылы асқан дариялар. -Түсінің жоруын мен айтамын,- деп, Барыс ер патшаға берді хабар. - Көрінген айдаһар боп, ер екен сол, Ойланып саған қастық жүр екен сол. Қолыңнан тақытыңды тартып алар, Япырм-ау, кім екенін білмеймін сол! Тұрмайды бір тиынға айтқан сөзің, Бет жуар қанды жаспен екі көзің. Дегенің: "Інжу-маржан көктен түскен", Бір сұлу ғақыл кәміл болар қызың. Бір батыр шығар біздің кезімізде, Өнер жоқ жастан басқа көзімізде. Нақақтан кісі өлтіріп, қан арқалап, Әдейі алдық тілеп өзіміз де. Сол қызды алады екен осы батыр, Құрылар басына оның алтын шатыр. Осы қыз өлтіртпеске себеп болып, Өлімнен құтқарады біздерді ақыр. Бетіне ешбір адам келмейді пар, Қанша әскер жабылса да ,қылмайды кәр. Патшалықты басымыздан тартып алар, Кең дүние енді бізге болады тар. Ұмтылса айдаһар боп біздің елге, Бір батыр келер деймін үшбу жерге. "Өлтірем!"- деп ұстайды әуел сізді, Қоймайды, тығылса да, көрден-көрге. Мен білсем, түсіңіздің жоруы - осы, жүктеу/скачать 34,15 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|