Кейбір екі валентті ауыр металдардың (мыстың, никелдің, темірдің, мырыштың) кристаллогидраттары купоростар деп аталады. Кристалданған судың молекула саны n = 5 және 7 тең. Егер А – металдың атомдық массасы болса, онда А + 96 сусыз сульфаттың молекулалық массасы, ал С = - кристалдық судың сусыз тұзға қатынасы, купоростың дәл сондай мөлшеріндегідей болады.
Кристаллогидрат пен сусыз тұздың суда ерігіштігін «С» арқылы өрнектейміз.
Кристаллогидтарттың ерігіштігі – sk болсын. Сусыз тұздың sb грамы Х г суда гидратталады деп есептесейтін болсақ. Х табудың екі тәсілі бар.
1 Тәсіл. Егер 100 г суда sk купоросты ерітетін болсақ, онда алынған ерітіндінің массасы 100 +sk (г) тең болады. Кристаллогидратты ерітуге жұмсалатын судың үлесі қаныққан ерітіндінің массасының бір бөлігіне тең. (sk – sb) – судың массасы, sb гидратталатын сусыз тұздың салмағы, (яғни Х), Х г суда ерітілген купоростың мөлшері қосылады. Онда Х = .(sk – sb) тең болады.
2 Тәсіл. 100 – Х (г) суда еріген кристаллогидрат Sb + X (г). Егер 100 г судаSk г купорос еритін болса, онда 100 – Х г суда Sb + Х (г) купорос ериді деп есептеп, пропорция құрып есептейміз: = , осыдан, Х = . Онда ,
С = , осыдан
A =
n = 5, A = 14,6 тең болады.Ондай металл жоқ. Егер n = 7, A = 58,8 болатын тең болатын болса, бұл никельдің атомдық массасы. Яғни NiSO47H2O және NiSO4 алынған деп есептейміз. (атомдық массасы жағынан жақын мәнге ие болатын кобальт болады деп формальді түрде есептеуге де, болады).
3-есеп. Калий перманганаты мен бром суы ерітінділері құйылған екі шыны ыдыс берілген.
Ұзақ уақыт бойы шыны ыдыстарға химиялық таза кальций карбонатына немесе мырышқа концентрленген тұз қышқылымен әсер еткен кездегі бөлінген газ жіберілді, сол кезде екі шыны ыдыстағы сұйықтың түссізденгені байқалды. Калий перманганаты мен бром суы ерітінділері құйылған екі шыны ыдыс берілген.
