БАСТАУЫШ СЫНЫПТАРДАҒЫ ЖАЙ ЕСЕПТЕРДІ ІРІКТЕУДІҢ ЖӘНЕ ОЛАРДЫҢ

Вестник КазНПУ им. Абая, серия «Начальная школа и физическая культура», № 3 (34), 2012 г. 
 
52 
Кесте 1 – Оқыту принциптерінің саралануы. 
 
Р.М. 
Қоянбаевтың 
ұсынған ұстанымдары: 
1) Оқыту 
процесінің 
мақсаттылық принципі; 
2) Оқытудың  ғылыми-
лық принципі; 
3) Түсініктілік 
принципі; 
4) Жүйелілік  және  бір-
ізділік принципі; 
5) Саналылық 
және 
белсенділік принципі; 
6) Кӛрнекілік принципі; 
7) Педагогикалық  про-
цестің 
бағыттылық 
принципі [2, 214-217]. 
П.И. 
Пидкасистыйдың 
«Педагогика»  оқу  құра-
лындағы  оқытудың  ұста-
нымдары: 
1)  Оқытудың  дамытушы-
лық  және  тәрбиелік  прин-
циптері; 
2)  Ғылымилық  және  тео-
рияның  практикамен  бай-
ланысы; 
3)  Бірізділік және жүйелі-
лік принципі; 
4)  Оқушылардың  оқуда-
ғы  саналылық  және  бел-
сенділік принципі;  
5)  Кӛрнекілік принципі; 
6)  Қол жетерлік принципі; 
7)  Оқыту 
нәтижесінің 
беріктігі  және  оқушылар-
дың  танымдық  күштерін 
принципі; 
8)  Оң  мотивация  және 
оқытудың  қолайлы  орта-
сын жасау; 
9)  Оқытудың  жеке  және 
ұжымды 
формаларын 
үйлестіру [3,178] 
1)  саналылық  және  белсенді-
лік принциптері;  
2) кӛрнекілік;  
3)  жүйелілік  және  бірізділік 
принциптері;  
4) беріктік принципі;  
5) түсіністік принципі; 
6) ғылымилық принципі;  
7) кӛңіл-күй принципі;  
8)  теория  мен  практиканың 
байланысы принциптері [1]. 
 
1)  Дамыта 
(тәр-
биелей) 
оқыту 
принципі; 
2)  Оқытудың 
ғылымилық  прин-
ципі  және  ӛмірмен 
байланыс; 
3)  Оқытудың  қол-
жетерлік принципі; 
4)  Оқытудың  кӛр-
некілік принципі. 
5)  Оқытудың 
жүйелілік және рет-
тілік 
принципі, 
білімді  меңгерудің 
беріктік принципі. 
6)  Жекелік  тұрғы-
сынан 
қарау 
принципі. 
7)  Саналылық 
принципі 
және 
білім 
меңгерудің 
белсенділігі.  
8)  Ӛмірмен  байла-
ныс принципі. [4, 59] 
 
 
Кестеден кӛргеніміздей, ғалымдар оқытудың ұстанымдарын әр түрлі саралайды. Дегенмен, барлы-
ғына ортақ ұстанымдардың бар екенін байқауға болады.  
Бастауыш сыныптардағы жай есептердің құрылымын іріктеудің тӛмендегідей негізгі ұстанымда-
рына сүйенуге болады: ғылымилық, білім берудің үздіксіздігі, іс-әрекеттік, пәнішіндік және пәнара-
лық интеграция, қолжетерлік, оқушылардың дара жетістіктері мен шығармашылығын ескеру [24].  
Ендігі ретте осы аталған ұстанымдарға (1-суретке қараңыз) жеке-жеке тоқталайық.  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Сурет 1 – Жай есептердің құрылымын іріктеудің негізгі ұстанымдары 

Абай атындағы ҚазҰПУ-дың Хабаршысы, «Бастауыш мектеп және дене мәдениеті» сериясы, № 3 (34), 2012 ж. 
 
53 
Оқытудағы  ғылымилық  ұстанымы  оқушыға  берілетін  білімнің  мазмұны  ғылымның  қазіргі  даму 
дәрежесіне  сәйкес  деректерді,  теорияны,  заңдарды  қамтырлықтай  болуын  талап  етеді.  Ғылымилық 
ұстанымы кіші жастағы оқушылардың күнделікті ӛмірде және оқу барысында ғылыми терминдер мен 
ұғымдарды меңгеру және қолданысқа енгізу үшін қажетті жағдайлар жасауды кӛздейді.  
Бастауыш  сыныптарда,  тіпті  1-сыныптан  бастап,  есептің  ӛзге  жаттығулардан  айырмашылығын 
баланың жас ерекшелігіне орай, ғылыми түрде ұсынылады. Ол үшін екі түрлі тапсырма ұсынылып, 
олардың ұқсастығы мен айырмашылығы тағайындалғаннан кейін, қайсысының есеп не есеп еместігі 
анықталады. Сонда бірінші сыныптың баласы есептің мәнді белгілерінің болатындығы, сол белгілері-
не  қарай  оның  басқа  математикалық  жаттығулардан  ерекшеленетіні  жайлы  түсінігі  қалыптасады. 
Сонымен  бірге,  бірінші  сынып  оқушыларына  есептің  құрамды  бӛліктері  (шарты,  сұрағы),  есеппен 
байланысты терминдер (шешуі, жауабы, кері есептер, ӛзара кері есептер) жайлы ұғымдар беріледі. Ал 
екінші  сыныпта  типтік  бағдарламаға  сәйкес  қосу  және  азайту  амалдарымен  байланысты  жаңадан 
енгізілетін жай есептің түрлері және ӛзара кері есептердің топтары қарастырылады. Бұл материалдар 
жайында да ғылымилық ұстанымы басшылыққа алынады. 
Жай есептерді іріктеу мен құрылымын түзуде білім берудің үздіксіздігі ұстанымына сүйену қажет. 

жүктеу/скачать 1,7 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: