Конрад Аденауэр атындағы Қор
жүктеу/скачать 11,11 Mb. Pdf көрінісі
|
Book KAZ final
| Үшінші топ – бұл заңдылықты нығайту үшін алаңды тазарту мақсатында
қолданыстағы жүйені тез жоюға көмектесетін түбегейлі топтар. Оларға тек экстремистік және террористік ұйымдар ғана емес, елдің саяси және іскерлік элитасының бөлігі кіруі мүмкін. Сонымен қатар, тағы екі саяси тұзақ бар: 1) элиталық қақтығыстарда жоғарғы арбитр ретінде белгілі бір харизмаға ие белгілі бір саясаткерге байланысты құрылған саяси жүйені бақылау қиын; 2) консервациялау үшін консервациялау саясаты ерте ме, кеш пе «бу қазандығының» әсерін тудырады. Ұжымдық мұрагерді құру әрекеттерінің бірі Қазақстан Республикасы Қауіпсіздік Кеңесінің «Қазақстан Республикасының Қауіпсіздік Кеңесі туралы» Заңы шеңберінде осы құрылымды өмір бойы тұңғыш Прези- денттің басқаруы құқықтық мәртебесін күшейту және саяси салмағын арттыру болып табылады. Қауіпсіздік Кеңесінің мүшелігі де заң жүзінде бекітілді. Қауіпсіздік Кеңесі барлық негізгі мемлекеттік органдардың 12 өкілінен тұрады. Кеңеске Парламенттің екі палатасының, Премьер- Министрдің, Мемлекеттік хатшының, Президент Әкімшілігінің Басшысының, Қауіпсіздік Кеңесінің хатшысының, Бас прокурордың, Ұлттық қауіпсіздік комитетінің төрағасы, Сыртқы істер министрі, Қорғаныс министрі, Ішкі істер министрі кіреді. Бұл ретте жаңа заң жобасына сәйкес, Қауіпсіздік Кеңесінің мәртебесін кон- сультативтік- кеңесші органнан конституциялық органға өзгерту ұсыны- лады, ол Қазақстан Республикасының ұлттық қауіпсіздігін және қорғаныс қабілеттілігін қамтамасыз ету, ішкі саяси тұрақтылықты сақтау, конститу- циялық тәртіпті және Қазақстанның ұлттық мүдделерін халықаралық аре- нада қорғау сияқты салаларда бірыңғай мемлекеттік саясатты іске асы- руды үйлестіруі тиіс. Осылайша, осы органның және оның төрағасының шешімдері үкімет пен лауазымды тұлғалардың барлық салалары үшін міндетті болады. Сонымен қатар, заң жобасында Қауіпсіздік Кеңесі жыл сайын ұлттық қауіпсіздік саласындағы есепті кезеңнің нәтижелері мен негізгі қызметі туралы үкіметтің есебін тыңдап қана қоймай, ұлттық қауіпсіздік және ұлттық қорғаныс саласындағы мемлекеттік саясатты іске асыру бойынша мемлекеттік органдардың бірінші басшыларын да тыңдайды. Сондай-ақ, Қауіпсіздік Кеңесінің функцияларына Қазақстан Республика- сының ұлттық қауіпсіздік және қорғаныс саласындағы заңнамаларын іске 127 Қазақстандағы саяси тәуекел- менеджмент асыруды бақылауды ұйымдастыру, сонымен қатар Президентке тікелей бағынатын және есеп беретін облыстардың, қалалардың, орталық және жергілікті атқарушы органдардың бірінші басшыларының лауазымына тағайындау үшін ұсынылған кандидаттарды талқылау енгізіледі. Мұның бәрі Қауіпсіздік Кеңесінің оны билік транзиті кезінде тұрақтылықты қам- тамасыз ету механизмдерінің бірі болуын қалайды. Әрине, тактикалық тұрғыдан алғанда Қазақстанның Қауіпсіздік Кеңесі қазіргі Президенттің билік беруі кезінде және саяси сахнаға шыққаннан кейінгі қысқа мерзім ішінде қауіпсіздіктің кепілі ретінде көрінуі мүмкін. Бірақ бұл мемлекетті тұрақтылықпен қамтамасыз ете алмайтын саяси институт емес, ол – қазіргі саяси және экономикалық жүйені оның бәсе- кеге қабілеттілігін арттыру бағытында қайта құрудың негізі. Мұның бәрі биліктің транзитіне қатысты әрқашан ағаштардың артында орманды тұтас көріп, сабақтастықтың кез келген түрінің бастапқыда көптеген мәселе- лерді беруді көздейтінін түсіндіреді, мұның бір себебі – қазіргі билік оны шешпеген. Яғни, әлеуметтік- саяси және экономикалық баяу қозғалысты сақтап қалудың үздіксіздігі ешқандай жақсы нәрсеге алып келмейді. Өзбек- станның жаңа президенті Шавкат Мирзиеев бұл туралы жақсы білетін, ол ескі күзеттің ең ықпалды өкілдерінен құтылу және елдегі сыртқы және ішкі экономикалық саясаттың түбегейлі өзгеруіне бір жылдан астам уақытын жұмсады. Қазақстанға келетін болсақ, Қазақстанның Қауіпсіздік Кеңесін ұжымдық мұрагерге айналдыру қаупінің бірі – қауіпсіздік күштерінің лоб- биі мен «қырғилар» реформаторлардың ұстанымынан асып кетуі мүмкін. Қазірдің өзінде биліктегі қатаң желілік жақтастар бар. Мұны соңғы бірнеше жылда жүйелік оппозицияның кез келген түрінен қоғамдық саяси және бұқаралық ақпарат құралдарын күшті тазартудан көруге болады. Бәлкім, билік транзитке жақындағанда, «күштердің» позициясы арта берер. Бола- шақта бұл қауіпсіздік күштерінің өкілдерінен біреуді тағайындайтын топ болып табылады, ол жағдайды бақылау мен тұрақсыздандыруға қарсы тұрудың негізгі кепілі болып табылады. Бірақ тіпті бұл жағдайда Президент басқаратын Қазақстанның Қауіпсіздік Кеңесін ирандық үлгімен немесе Кеңес Одағының саяси бюросымен салыстыру дұрыс емес. Екі негізгі айырмашылық бар. Біріншіден, Иран 1979 жылы ислам революциясынан кейін, ал КСРО өзінің саяси және эко- номикалық жүйелерін Батыспен оқшаулану мен қарсы тұру жағдайында жасады. Нәтижесінде ішкі және сыртқы жауларға қарсы іздеу және күрес 128 Қазақстан экономикасының трансформациясы мемлекеттік идеологияның құрамына кіретін жұмылдыру жүйесінің клас- сикалық нұсқасы құрылды. Айтпақшы, Қазақстанның көршілерінен бұл жолда қазір Ресей бар. Екіншіден, ирандық және кеңестік саяси жүйенің негізі кейбір уақытқа билік пен қоғамды біріктіретін идеологиялық құнды- лықтар болды. Иранда бұл діни бірегейлік болды. Ал Кеңес Одағында – марксизм- ленинизм идеологиясы. Қазақстан қоғамында «идеологиялық сепаратизм» өсіп келе жатқан қатерден көрінетін, мұндай бекіту құнды- лықтары жоқ. Айтпақшы, бұл қауіппен кез келген билікке келген мұра- гердің кезігуі ықтимал. Иран мен КСРО-да болса да, ерте ме, кеш пе, Кеңес Одағы ыдырағаннан кейінгі осы құндылықтардың ыдырауын бақылауға болатын, ал Иранда біз қоғамның ішкі және сыртқы саясатын ырықтан- дыруды талап ететін наразылық сезімінің артуын көрудеміз. Қазақстан Республикасының Қауіпсіздік Кеңесінің ұжымдық мұрагері ретіндегі тағы бір мәселесі әртүрлі элиталық топтардан немесе олардың коалицияла- рынан тұратын адамдар, ал олардың кейбіреулері, жоғарыда айтылған- дай, билікке деген талаптары бойынша тең құқықтарға ие болады. Бұл биліктің ұзақ мерзімді сабақтастығының ең сенімді жолы емес. Кейбір саясаттанушылармен посткеңестік кеңістіктегі барлық мемлекеттердің басты міндеті саяси институттарға негізделетін тұрақтылыққа, бір адамға тәуелді тұрақтылықты өзгерту болып табылады. Бірақ мұның барлығы стратегиялық пайда көзқарасы тұрғысынан Қауіпсіздік Кеңесінің құра- мында бірнеше саяси институттарды күшейту керек деген тактикалық ойын емес. Парламент, саяси партиялар, ҮЕҰ, кәсіподақтар, ШОБ, жергілікті өзін-өзі басқару органдары, қоғамдық қозғалыстар және жаңғыртуды жүргізушілері ретінде әрекет ете алатын басқа да ойыншылар, сондай-ақ кепілдік берушілердің күшті позициялары бар барлық мемлекеттік аппа- ратты терең реформалау қажет. Сондай-ақ тоқырауға жол бермейтін, елдің саяси және экономикалық дамуы үшін тұрақты саяси инфрақұры- лымды құру қажет. жүктеу/скачать 11,11 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|