Ұлт-азаттық қозғалыстар тарихы пәнінен оқу-әдістемелік кешен
жүктеу/скачать 468 Kb.
|
1234c775-3198-11e3-8846-f6d299da70eeУМКД ул-азаттық 26.09.11 New
Nurgalieva A K, 1234c775-3198-11e3-8846-f6d299da70eeУМКД ул-азаттық 26.09.11 New
| Пререквизиттер: курсындағы Қазақстан тарихы, Әлем тарих, коғамтану
Кореквизиттер:Қазақстан тарихы, Әлем тарихы Постреквизиты: Қазақстан тарихы, Әлем тарихы «Қазақстандағы ұлт-азаттық қозғалыстар» тарихы пәні бойынша жұмыс бағдарламасы XVIII-XIX ғасырлардағы ұлт-азаттық қозғалыстары және олардың ерекшеліктері. Ұлт-азаттық қозғалысы қашанда және қандай жерде болмасын отарлаушы елдің саяси, экономикалық, идеологиялық, мәдени-рухани, т.б. өктемдігіне, әділетсіздігіне, зорлығына қарсы бағытталады. Қозғалысқа қатысушылардың саны, ол шарпыған аумақтың үлкен-кіші болуы көп нәрсені анықтайтыны рас, бірақ бұлар мәселенің өзегін құрай бермейді. Өйткені отарлаудың классикалық «бөліп ал да, билей бер» формуласы жұмыс істеп тұрған өлкеде байырғы халық саяси, экономикалық, аумақтық тұтастығынан айырылатыны былай тұрсын, олардың бірегей ақпараттық кеңістігі де бола бермейді. Мұның сыртында табиғи-ырғақты даму мүмкіндігіне жоғалтып, шикізат көзіне айналған отар ел көбінесе дамудың мешеу күйінде қалатындығына қоса қолда бар байланыс құралдарының қатаң бақылауда жұмыс істеуі себепті «ұзынқұлақтың» айтқанын ғана пайдалана алады екен. Сонымен, ұлт-азаттық қозғалысы, ұлт-азаттық көтерілісі, ұлт-азаттық соғысы – осынау ұғым-түсініктер тілімізде, ділімізде, Отан тарихынан жазылған зерттеулерде берік орын тепкені ақиқат. Мұның себебі де түсінікті. Үш ғасырға жуық Ресей империясы мен кеңестік тоталитарлық жүйе қыспағында зорлықтан, күшпен модернизациялаудан мың өліп, мың тірілген халқымыз азат өмірге құштарлығын бір сәтке жоғалпастан, үздіксіз күреспен, кейде бейбіт, кейде қарулы қарсылықпен 1991 жылдың 16 желтоқсанын – мемлекеттік тәуелсіздік күнін қарсы алуға асықты. Мамандардың есептеуінше, XVIII ғасырдағы Сырым Датұлы көтерілісінен XX ғасыр басындағы Амангелді Иманов бастаған қарулы күреске дейін 300-ден астам бас көтеру қазақ даласында дүркіреп өтсе, осыншама рет наразылық білдіру кеңестік жылдарда да орын алыпты. Басқаша айтсақ, 1731 жылы Ресей бодандығын мойындағаннан 260 жыл бойына, орта есеппен, қазақтар әр жылда 2-3 мәрте отарлық немесе тоталитарлық жүйеге қарсы шығып отырған. Әрине, бұлардың бәрін ұлт-азаттық қозғалысына, көтеріліске, соғысқа жатқызуға болмас. Діни сипатта, қысқа мерзімдік, ресми биліктің арандатуымен, тіпті қарақан басының қамын күйттеген себептерден бұрқ еткен оқиғалардың да тізімге еніп кетуі мүмкін ғой. Сондықтан да ұлт-азаттық қозғалысы, ұлт-азаттық көтерілісі, ұлт-азаттық соғысы мәртебесіне лайық құбылыс қандай өлшемдерге, көрсеткіштерге сай болуы керектігін анықтап алудың теориялық, әдістемелік, танымдық маңызы зор. Ұлт-азаттық қозғалысының үш мәнді белгісі бар: біріншісі – қозғалысқа жалпы ұлттық идеяның тән болуы: екіншісі – қозғалыс алға қойған негізі мақсаттың анық та ашық түрде мемлекеттік билік мәселесіне келіп тірелуі; үшіншісі – қозғалыстың басында ұлт зиялыларының саяси көтергендік, қолбасшылық кемелдік, дипломатиялық әбжілдік, харизмасы өткір қасиеттері бойында бар көрнекті өкілдерінің тұруы. жүктеу/скачать 468 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|