ОҚулық Атыраулық заманауи жазушылардың қазақ және орыс тілдеріндегі шағын прозалық жинағы

Мен қашан туылдым?

Өзендердің арнасы кең және буырқанып жатқанда, ағаштар - үлкен және қалың болып өскенде, қар - көз шағылысатындай ақ және зор ұлпадай болғанда, ал адамдар - беймаза емес әрі елгезек, сергек те қамқор, ақкөңiл де жақсы болғанда дүниеге келіппін.

Қайда туылдым?

Қандай да бір адамдар өмiр сүрген және біреулердің көлеңкелері қозғалып жүрген жерде.

Өмірге келдім, еңбектедім, жүгiрдім, секiрдiм. Өлiмді өз iшіне тығып қойып, мәңгі өлмейтiндiкке сендіргендей, менде өмiр қайнап жатты. Мен де мәңгі өлмейтін едім, бiрақ кенет өлдiм.
Мида өлім туралы аса жаман ойлар кіргенде өлдiм. Бұл өте ертеде болды. Сол кезде әлдебiр адам өлген болатын. Оны бiлдiм бе әлде жоқ па? Маңызды емес. Оның өлiмi менiң де ажалыма себеп болды. Менi өлтiрдi.
Ол өзінің суықтығымен, оңбағандығымен, аямайтындығымен шошындырды. Адам өмiр сүрді, күлді, ішті, жеді, ұрпақ жалғастырды, достары, туғандары болды.
Ол мұның барлығы мәңгі жалғасады деп санады, бірақ оған мұның бәрінен айрылып қалуына, ал өзі жиду мен сүйекке айналуына бір сәт те жетті.
Әрине, оған кейде оның да өлетіні, оның да өмірден өтетіні, ал әлем өз шеруін әрі қарай жалғастыра беретінін, сондай-ақ оған ұқсағандарды қыра беретіні туралы ой келген. Бiрақ ол мұндай ойға көнбеді,

- әлемге Ажалсыздық пен Мәңгiлiктің Наразылығын қарсы қойды. Іс жүзінде оның қолында ештеңе жоқ еді. Сондықтан ол өлдi. Бiрақ ол ештеңе жоғалтпады. Ал, расында ештеңе болмаса, ол қалай жоғалады?

...Осы сәтте мен де өлдiм. Әрі сол сәтте мен туылдым. Мен бұл бейтаныстық iзімен кеттім. Бұл ізді бірде жоғалтып, бірде үстінен басып келе жаттым. Ізімді қалдыра жүріп іздер кетіп қалағанша және аяғым жүрмей қалғанша жүрдім.
Бiрақ бұл қорқынышты болған жоқ. Мен әрi қарай жүрдім, бiрақ ендi өз қолдарыммен жүрдім. Мен жай жүрмедім, СИПАЛАП жүрдім. Жолымда кездескеннің бәрін сипаладым. Сипалап күндiз де, түнде де жүрдім.
Бір жерге, бір нәрсеге, бір себепті жеткім келді. Бiрақ мен бір нәрсені ұрлағым келгендей, менің қолымды шауып тастады. Мен тоқтала алмадым, себебі тоқтау да - өлiм еді.
Сондықтан мен әрi кете бердім, бiрақ ендi БАСЫМ-

_{МЕН жүрдім.}

Когда я родился?

Тогда, когда реки были широкими и бурными, деревья

- большими и густыми, снега – ослепительно белыми и огромными, а люди - не суетливыми и доверчивы- ми, чуткими и заботливыми, добродушными и хоро- шими.

Где я родился?

Там, где жили какие-то люди и двигались чьи-то тени.

Родился, ползал, бегал, прыгал. Жизнь бурлила во мне, упрятав в чреве своём смерть, выпячивая мни- мую бессмертность. Был бессмертным и я, но вдруг умер.
Умер тогда, когда вселилась в мозг убийственная мысль о смерти. Это было очень давно. В то время умер какой-то человек. Знал его или нет? Неважно. Его смерть сделала смертным и меня. Убила меня.

Она ужаснула своим холодом, безобразием, неумоли- мостью. Человек был, жил, смеялся, ел, пил, плодил детей, имел друзей, родных.

Он считал, что это будет длиться вечно, но ему хва- тило всего лишь мгновенья, чтобы всё это потерять, а самому превратиться в тлен и прах.
Конечно, его иногда посещала мысль о том, что он смертен, что он уйдёт, а мир будет продолжать своё шествие, также косить ему подобных. Но он с этой мыслью не смирился, - противопоставил миру Про- тест Бессмертия и Вечности. Практически то, чего не имел. Он жил, будучи уже мёртвым. Поэтому он умер. Но он ничего не потерял. Разве можно потерять то, чего не имел?
…В этот момент умер и я. В тот же момент я родился. Я пошёл по следу этого незнакомца. Шёл, то теряя, то наступая, на этот след. Наследив, шёл до тех пор, пока не стёрлись и не отказали ноги. Но это было не страшно.
Я пошёл дальше, но уже на своих руках. Я не только шёл, но и ЩУПАЛ. Всё, что попадалось на пути. На ощупь шёл и днём, и ночью.

Хотел дойти куда-то, к чему-то, зачем-то. Но мне от- рубили руки, будто я хотел украсть Движение. Я не мог остановиться, потому, что остановка означала ту же смерть.
Поэтому я пошёл дальше, но уже на своей ГОЛОВЕ.

90 91

…Мен қайда бара жатқанымды көрдім бе?

Иә, мүмкін, менде КӨЗ бар едi. Мен көрдім, қарадым, бақыладым, жыпылықтадым, сығырайдым, қабағымды түйдім. Бiрақ, Демокрит секілді, дүниені көзбен емес, САНАМЕН танып-білу үшiн, өз көзiмді өзiм ойып алдым.

Соқырлық өмiрімді тоқтата алмады. Оның артынан ЕСТУ қабілеті де жабысты... Табиғаттың ән салуына, музыканың дыбыстарына, тыныштыққа құлақ тосу, бұл дыбыстарды есте сақтау, мұрыныңның астынан ыңылдау, әуендер шығару... Бұл керемет емес пе? … Бiрақ содан кейін мен саңырау болып қалдым. Бірақ мұнымен де өмір бітпеді.
Әлі тағы ИІС СЕЗУ қалды ғой. Ол асқынып, мені тек иiстермен ғана емес, ғанибетпен де тойындырды. Тек хош иiспен ғана емес, сасық иiспен де. Мен бір кезде аяғым, қолым, көзім және құлағым болғанын ұмыттым.
Тыныс алу... Мiне өмiрдің тамашасы қайда жатыр. Мұрынмен, ауызбен, көмеймен ауа жеңiл жұтылады, ал өкпемен оны шығарсың... Бiрақ бұл түтiндi өмірде мен тұншығып қалдым.
Енді ТІЛІМ қалды. Мен кездескеннің бәрін жалап, әрi кеттiм. Мен тек жалап қана қоймадым, сонымен бірге сөйледім, тілектер айттым, сайрадым, жырла- дым. Бiрақ бiреуге бұл да ұнамады, - оны да кестi.

Жүру қиын болды. Басым жырылып, тақырланды. Менің өмiрлiк кеңiстiгiмді қысқарту үшін бiреу денемді шауып тастады. Бiрақ жеңiлдеу болды. Бас, жай жүрмей, домалап кететін болды. Қайда? Бiлмеймiн.

Мен көрмедім, естімедім, сезбедім, иiсті айыра ал- мадым, дәмді білмедім. Жалаңаш бас қана қалды... Ғарыштың салқын кеңiстiгiнде және адам шулы болмысында Жер шары секілді дөңгелек. Ол бiресе домалап, бiресе секiрiп, бiресе ұйқыға кетіп тұрып қалады.
Түсінде оған дене, ал оған аяқ, қол және тiптi қанаттар өстi. Сол кезде бұның қанаттарының қағысы басты көкке көтерді. Оның тым жоғары ұшқаны сон- дай, алыстан жер оған біреудің денесінен шабылып, ғаламның кеңістігінде домалап жүрген басы секілді көрінді.
Ең соңында, менің әлемімнің көп УАҚЫТЫН алмау үшiн бастың орынына тек жалтырлаған, мiнсiз БАС СҮЙЕКТІ қалдырды. Оның көз шарасы түпсiз үңiрие мәңгi, бос, салқын жанарымен дүниеге қарады. Бiрақ бiреу одан күл салғыш жасады.
Мен үстелде жатамын (ба?), тұрамын (ба?), биiктеймiн (бе?). Темекiнiң тұқылдарымен және

…Видел ли я, куда иду?

Да, вроде бы, у меня было ЗРЕНИЕ. Я видел, смотрел, наблюдал, моргал, щурился, хмурился. Но, как Демо- крит, сам себе выколол себе глаза, чтобы познать мир не зрением, а РАЗУМОМ.

Слепота не отняла жизнь. За неё ещё цеплялся… СЛУХ. Вслушиваться в пение природы, звуки музы- ки, тишину, носить эти звуки в себе, мурлыкать себе под нос, сочинять мелодии… Разве это не прекрасно?

…Но затем я оглох. Но и это ещё не конец.

Ведь ещё оставался НЮХ. Он обострился, напол- няя меня не только запахами, но и удовольствием. Не только от аромата, но и от зловония. Я забыл, что когда-то имел ноги, руки, глаза и уши.

Дыхание… Вот в чём прелесть всей жизни. Легко вдыхать воздух носом, ртом, гортанью, выдыхать его лёгкими… Но в этом дымном мире я задохнулся.

Оставался ещё ЯЗЫК. Я пошёл дальше, облизывая всё, что попадалось на и под язык. Я не только лизал, но и говорил, произносил тосты, пел песни, слагал стихи. Но кому-то и это не понравилось, - его отре- зали.

Идти стало тяжело. Голова стёрлась, облысела. Чтобы сократить моё жизненное Пространство, кто-то отру- бил у меня туловище. Но стало легче. Голова не по- шла, а покатилась. Куда? Не знаю.

Я не видел, не слышал, не осязал, не обонял, не вку- шал. Осталась одна голая голова… Круглая, как шар земной, в холодном пространстве космоса и шумного людского бытия. Она, то катилась, то подпрыгивала, то замирала, впадая в сон.

Во сне к ней прирастало туловище, а к нему ноги, руки и даже крылья. Тогда взмахи этих крыльев возносили голову ввысь. Она взлетала так высоко, что земля из далёкой вышины казалась тоже чьей-то головой, от- рубленной от туловища и катящейся по поверхности вселенной.
Чтобы не занимал у мира много Времени, в конце кон- цов, вместо головы мне оставили лишь блестящий, идеальный ЧЕРЕП. Его глазницы, зияя бездонно, смо- трели на мир вечным, пустым и холодным взглядом. Но кто-то из него сделал пепельницу.
…Я лежу (?), стою (?), возвышаюсь (?) на столе. На-

_{полненный окурками и пеплом. Никто не помнит ни}

92 93

күлімен толтырылған. Ешкiм менің атымды, қашан, қай жерде туылғанымды, қашан өлгінімді білмеді... Міне, осылай мен туылдым да өлдім.
Мен былайша қайта өлдiм. Маған кім болып және қашан, қайда қайта туылу жазылған екен?

имени моего, ни времени, ни места рождения, ни дату смерти.…

Вот так я родился и умер. Вот так я умер снова. Когда, где, как и кем мне суждено родиться вновь?

94 95