Сабақтың тақырыбы: Қоңырау. Н. Әлімқұлов. Сабақтың мақсаты

Бұл кезеңнің әртүрлі нұсқаларын ұсынамыз:

1. 
   Әр топ өздеріне берілген атпен (сөзбен) байланысты бір-бір сөйлемнен
   

2. 
   Әр топқа өз аттарына байланысты мақал-мәтелдер жазу ұсынылады.
   

Түсінбеген сөздермен жұмыс кезінде оқулықтағы сөздікті пайдалануға болады.

Өтілетін тақырыптан оқушылардың өздері білмейтін жағдайлары бойынша сабақтағы жұмысты қалай ұйымдастыруға болады?

«Алғашқы ұстаз» мәтініне мынандай тұжырымдар алынады:

1. Өте ертеректе мектептерді:

- бай адамдар салып берген;

- халық өздері салған.

2. Мектепте оқығысы келгендердің бәрі оқыған.

№1 «Дұрыс - бұрыс тұжырымдар» кестесі арқылы жұмыс жасалады.

№1 кесте.

Тұжырымдар	Дейін	Кейін
	Мәтінді оқу
Өте ертеректе мектепті бай адамдар салдырған. Өте ертеректе мектепті халық салдырған.
Мектептерде оқығысы келгендердің барлығы оқыған.
Ата-аналар балаларын мектепке жібергісі келмеген.

Осы тұжырымдардың дұрыстығын сұрау. Егер оқушы тұжырымды дұрыс деп тапса, «Дейін» бөліміне «+» таңбасын, ал егер келіспесе, «-» таңбасын қояды (оқушының алдында және тақтада дайын сызылған кесте болу керек).

2. Мағынаны тану.

Оқушылар іштей оқып, мәтінмен танысуды бастар алдында мұғалім кестедегі тұжырымдарға мәтін мазмұны бойынша баға беруді (бұл жерде пікірін айту) және кестенің «Кейін» деген бөлігін толтыруды сұрайды. Қалай ойлайсыз, осы жұмыстан мұғалім не ұтты? Оқушы не ұтты?

Бұл тапсырманың орындалуы оқушылардың үзінділер оқып не мазмұнын айтып беруі арқылы дәлелдейді. Бала өз пікірінің дұрыс-бұрыстығын дәлелдейді.

3. Ойтолғау.

Оқушылардан мұғалім рөлінде болып, олардан тағы да кестені тұжырымдармен толықтыру сұралады. Осы тапсырманы бере отырып, біз оқушыны мәтінмен жұмыс істеуге қайта әкелеміз де, өз бетімен ынталана оқуға жағдай туғызамыз.

Мысалы:

- балалар үлкендердің жұмысын жасаған;

- ұлы ұстаздарды халық сыйлаған, құрметтеген, т.б. сияқты тұжырымдар жазылуы мүмкін.

Сіз оқушыға: «Сен «Бала құқығы неге қорғалмаған?» деген тұжырымды не себептен айттың?» деген сұрақ қоясыз.

Сыныпта оқушылар бір-бірінің тұжырымдарын талдап шығады. Сіз өзіңіз де соншама көп тұжырым байқаған, жазған балаларға риза боласыз. Мәтіндегі сөздіктер мен оған арналған мақал-мәтелдер бойынша және сергіту сәті мұғалімнің қалауы бойынша жүргізіледі. Бұл сабақта мұғалім бір ғана кестені тірек ретінде алып, сол кестені сабақтың үш кезеңіне де пайдалана отырып, балалардың мәтін мазмұнын толық игеруіне қол жеткізді және соңынан оқушылар Ыбырай Алтынсарин заманындағы қазақ даласындағы алғашқы мектептердің ашылуы, оқуға қабылдау туралы мағлұматтар алады. Сабақты бүгінгі өмірмен байланыстыруға да мүмкіндік бар.

Оқушыларды түгендеп, жақсы көңіл күй қалыптастыру үшін мадақтаулар айту.

Ұқыпты бала кітапты түптеп тастады,

Ұқыпсыз бала кітапты бүктеп тастады,

Жұмысын басқаға жүктеп тастады.

II. Жаңа сабақты түсіндіру.

Кіріспе әңгіме.

1. 
   Кітап неге мұңаяды деп ойлайсың?
   
2. 
   Мәтінді оқушылардың таныс емес сөздерді белгілей отырып өз бетінше
   

3. Мәтін бойынша тапсырмалар орындау.

ә) Ұқыпты оқушының кітабын қалай ұстайтынын тауып оқы.

1. 
   Әңгіме неге «Кітаптар мұңы» деп аталған?
   
2. 
   Кітап туралы мақал-мәтелдер айт.
   

1. 
   Мен кітапты қалай ұстаймын?
   

а) Плакаттағы мына өлең жолдарын аяқтауға тапсырма беру (оқи салып, бірден сөздер табу).

Мектебім, менің ... ! Байқамаппыз, шынымен,

Өзіңмен өтті .... Үш жылдың ... ... .

ә) Балалар, сендер төртінші жыл мектеп табалдырығын аттап отырсыңдар. Мектептен сендер білім алдыңдар, ал сендер не үйрендіңдер? (Мысалы, бір нәрсе жасауды, құрастыруды, т.б.).

Оқушылардың пікірлері (№1 кестедегі шеңбер ішіне) жазылады (әзірге шаршылар сызылмайды).

- Ал бүгін Ғ. Мүсіреновтің «Автобиографиялық әңгімесі» арқылы сонау өткен ғасырда сендер сияқты балалардың мектептен не үйренгенін білгілерің келе ме?

- Мәтінді іштей оқу. Мазмұнын түсіну.

- Ғ. Мүсіреповтің балалық шағындағы мектеп бейнесін әңгіме бойынша зерттеп, қорғап шығу (сызба, сурет, жазбаша сипаттау, топтау, т.т.).

3-сыныпта оқыған мәтіндердегі бұрынғы заман мектептерін еске түсіру.

Шәкірт бала Ғабиттің мектептен не үйренгенін сызбаға қосымша түсіру (№1 сызбаға шаршының ішіне).

Оқушылар осы жұмыс арқылы қорытынды ой түйіндеу үшін қандай сұрақ қояр едіңіз? (Салыстыру, дәлелдеу, т.б. Мысалы, қай мектеп көп үйреткен екен?). Жұмысты қорытындылау кезінде алда үйренетін нәрсенің көп екенін ұғынуы керек..

- Балалар, сендерді Ғабит заманындағы мектептен не таңдандырды? (Мәтіннен тауып, оқып береді).

- Ғабиттің мектебінен саған ұнағаны не?

- Баланың мұғалімі айтқан сөздер соншама жылдардан кейін де ұмытылмағаны қалай?

III. Ойтолғау.

- Балалар, сендер осы әңгімеден заман өзгерген сайын білім беру орындары да, адамның әмірі де өзгере беретінін байқадыңдар. Себебі сендер әңгімедегі Ғабиттің заманын таңдана оқып шықтыңдар. Олай болса, келешек замандағы мектеп бейнесі қиялмен қандай болғанын қалар едіңдер. Ендеше, «Болашақтың мектебі» атты жоба жасап шығыңдар. Шығармашылық жұмыс сынып оқушыларының мүмкіндігіне қарай тапсырылатынын есте ұстау керек. Бұл сабақтың мақсаты біз үшін тек мәтін мазмұнын қуалау емес, мектеп,

күйші қару

актер ән

ұшқыш домбыра

әнші сахна

батыр ұшақ

2. «Осы аталған және басқа мамандың иелеріне ортақ не керек?» деген сұраққа әр топ өз жауаптарын береді.

II. Мағынаны тану.

1. 
   Сенің арманың қандай?
   
2. 
   «Арман мен ақыл» өлеңін іштей, түсініп оқып шығады.
   
3. 
   Әр топқа тапсырма:
   

- Әнші туралы айт, әншілерді ата.

- Биші туралы айт, бишілерді ата.

- Батырлар туралы айт, батырларды ата.

- Ғалымдар туралы айт, білетін ғалымдарыңды ата.

- Өлеңде білім-ғылым туралы не айтылған?

- Өлеңнің «Арман мен ақыл» деп аталуы неліктен?

- Өнер, білім туралы мақал-мәтелдер айт.

- Өз туысқаның, ата-анаң қандай мамандың иелері?

- Өлеңді мәнерлеп оқы

«Кім болам?» тақырыбына шығарма жазу

Өлеңді өз ойынан жалғастырып көру.

А. Байтұрсынұлы туралы түсінік беру.

1. Осы тірек суреттер арқылы мәтін мазмұнына болжау жүргізу.

2. 5 бөлікке бөлінген мәтінді оқушылар жұмыс топтарында жан-жақты талқылайды.

3. Түсініксіз сөздерді анықтап, пікір алмасады.

4. Отбасы топтарына келіп, мәтінді 1-2-3-4-5-ретпен әңгімелеп түсіндіреді.

5. Төмендегі тапсырмаларды мұғалім әр топқа бөліп береді.
Мәтіндегі жұмбақты көшіріп жазып, жатқа айтады.
Мәтін ішіндегі жаңылтпашты тауып жазады, жатқа айтады.
Ахмет Байтұрсынұлы мен балалардың сөздерін рөлге бөліп оқиды.

Мәтіндегі кісі аттарын теріп жаз, олар туралы не айтасың?

Мәтін мазмұнына сәйкес мақал-мәтелдер айт.

Әр топ өздері оқыған бөлімдерін реті бойынша әңгімелейді.

Ахмет Байтұрсынұлы кім?

Ахмет Байтұрсынұлы - (1873-1937) көрнекті ғалым, әдебиет зерттеушісі, дарынды аудармашы, үлкен ағартушы және бірқатар оқу құралдарының авторы. Қазіргі Торғай облысының Сарытүбек деген жерінде туылған.

Мәтінге сүйеніп, Ахмет Байтұрсынұлына мінездеме беріп көр.

А. Байтұрсынұлы туралы қосымша материалдар жинақтау.

Мәтінге сүйеніп, Ахмет Байтұрсынұлына мінездеме беріп көр.

А. Байтұрсынұлы туралы қосымша материалдар жинақтау.

1. Бұлттар төніп, Бой жаза алмай,

Жерге шөгіп. Ойнай алмай,

Дымқыл тұман басады. Денең мұздап тоңады.

Шөп сарғайып, Айтыңдаршы, бөбектерім,

Өзі тойып, Бұл қай кезде болады?

Дала сұры қашады. Ш. Ахметов.

Сұраққа жауап бере отырып, оқушылар күз мезгілін суреттейді.

2. 
   Топтастыру.
   

1. Күзгі суреттерді көру.

2. М. Дулатұлының «Күз» шығармасын өздері оқиды.

3. Сөздік жұмыс жүргізіледі.

4. Сұрақтарға жауап бер:

• 
  Күз мезгілінде табиғатта қандай өзгерістер болады?
  
• 
  Адам өмірінде ше?
  
• 
  Жануарлар әлемінде ше?
  

6. Шумақпен бөліп оқу.

7. Өлең жолдарын қара сөзбен айтып көр.

8. Тапсырма.

• 
  Күз мезгілінің ерекшеліктерін жаз.
  
• 
  Жыл құстарын жаз, олар туралы білетініңді айт.
  
• 
  Күзде жапырақтың түсу себебін түсіндір.
  
• 
  Жұмбақты шеш, өзің тақырыпқа сәйкес қандай жұмбақ білесің?
  

5 жолды өлең жаз. Мысалы:

Зат есім (1 сөз) күз.

Сын есім (2 сөз) алтын, күрең.

Етістік (3 сөз) сарғайды, дайындалды, жиналды .

Сезімді білдіретін сөйлем (4 сөз).

Алтын күз қандай көрікті!

Синоним (1 сөз) мезгіл.

Жаңа алған мәліметтерін пайдалана отырып, топтастыруды толықтырады.

IV. Үйге тапсырма.

1. 
   Күз тақырыбына сурет сал.
   
2. 
   Күз көріністерінен шағын кітапша жаса.