Шанхай ынтымақтастық ұйымының тарихы
жүктеу/скачать 482,57 Kb. Pdf көрінісі
|
тарих реферат
казтарих2701, реферат1103, литературадз, Қазақстан тарихы 1 курс (1), Қазақстан тарихы 1 курс (1)
|
Шанхай ынтымақтастық ұйымы (ШЫҰ) - 2001 жылы Қытай, Ресей, Қазақстан, Тәжікстан, Қырғызстан және Ӛзбекстан басшылары құрған субаймақтық халықаралық ұйым. Ӛзбекстанды қоспағанда, қалған елдер 1996-1997 жылдары қол қою нәтижесінде құрылған Шанхай бестігіне мүше болды. Қазақстан, Қырғызстан, Қытай, Ресей және Тәжікстан арасындағы әскери саладағы сенімділікті нығайту және шекара маңындағы қарулы күштерді ӛзара қысқарту туралы келісімдер; 2001 жылы Ӛзбекстан қосылғаннан кейін мүшелер ұйымның атын ӛзгертті.
Бірінші міндет - «Шанхай бестігінің құрылуын, ынтымақтастықтың негізгі бағыттарын зерттеу» - барысында келесі нәтижелер алынды: біріншіден, ШЫҰ- ның қалыптасу кезеңдері:
1) 1989 ж. Қараша - 1991 ж. Желтоқсан. Осы кезеңде КСРО үкіметі мен ҚХР үкіметі арасында қарулы күштердің ӛзара қысқаруы мен әскери саладағы сенімді нығайтудың жетекші принциптері туралы келісімге қол қойылды. Кеңес-Қытай шекарасының аймағы.
ҚОРЫТЫНДЫ 2) 1991 жылғы желтоқсан - 1997 жылғы сәуір. Осы уақытта шекаралас аудандардағы әскерлер санын қысқарту және әскери саладағы сенімді нығайту шаралары бойынша келіссӛздер жүргізіліп жатты. Әскери сенімді нығайту жӛніндегі келісімге, сондай-ақ Ресей Федерациясы, Қытай, Қазақстан Республикасы, Қырғыз Республикасы және Тәжікстан Республикасы арасындағы шекара аймағында қарулы күштердің ӛзара қысқаруы туралы Келісімдерге қол қойылды.
3) 1997 - 2000 жж. Сәуір - әскери саладағы сенімді нығайту жӛніндегі келіссӛздер жалғасты. Мұндай құжаттарға «Алма-Ата мәлімдемесі» (1998), «Бішкек келісімі» (1999), «Душанбе декларациясы» (2000) қол қойылды. Шанхай ынтымақтастық ұйымы құрылды. ШЫҰ-ға мүше мемлекеттер арасында ынтымақтастық орнатылуда. Екіншіден, Ұйымды құрудың мақсаты оның мүшелері арасындағы мемлекетаралық қатынастарды нығайту, сондай-ақ оның мүшелерінің қауіпсіздігі үшін жалпы сынақтар мен қатерлерге қарсы тұруды қамтамасыз ету болды. Үшіншіден, ШЫҰ ынтымақтастығының негізгі бағыттары мемлекеттер арасындағы шекара саласындағы әскери ынтымақтастық, сондай-ақ қауіпсіздік саласындағы ынтымақтастық болды. Екінші міндетті - «Шанхай бестігінің Шанхай Ынтымақтастық Ұйымына айналуын және оның 2007 жылға дейін дамуын қарастыру» міндетін орындау кезінде келесі нәтижелер алынды. Біріншіден, 2000 жылдың шілдесінде Ӛзбекстан Шанхай бестігіне қосылды, ШЫҰ құру туралы декларацияға, сондай-ақ терроризмге, сепаратизмге және экстремизмге қарсы күрес туралы конвенцияға қол қойылды. Осы Конвенцияға қол қою ШЫҰ мемлекеттері әскери-саяси деңгейде ынтымақтастықты кеңейткендігін кӛрсетті. Екіншіден, 2002 жылы келесі құжаттарға қол қойылды: ШЫҰ Жарғысы, Аймақтық антитеррористік құрылым туралы келісім және Шанхай ынтымақтастық ұйымы мемлекет басшыларының декларациясы. Үшіншіден, ынтымақтастық салалары кеңеюін жалғастыруда. 2003 жылы ШЫҰ-ға мүше мемлекеттердің кӛпжақты сауда-экономикалық ынтымақтастық бағдарламасына қол қойылды. 2005 жылы - халықаралық терроризмге қарсы күрестің, оның материалдық базасын жоюдың, ең алдымен заңсыз қару-жарақ пен оқ-дәрілердің, есірткінің заңсыз айналымымен, ұйымдасқан трансшекаралық қылмыспен, заңсыз кӛші-қон мен жалданбалықпен күресудің маңыздылығын мойындаған Астана декларациясы. 2006 жылы келесі құжаттарға қол қойылды:
Шанхай ынтымақтастық ұйымына мүше мемлекеттердің аумағында терроризмге қарсы бірлескен іс-шараларды ұйымдастыру және ӛткізу тәртібі туралы келісім, Шанхай ынтымақтастық ұйымына мүше мемлекеттер арасындағы ену арналарын анықтау және бұғаттау саласындағы ынтымақтастық туралы келісім. террористік, сепаратистік және экстремистік қызметке қатысатын ШЫҰ-ға мүше мемлекеттердің аумақтары, сондай-ақ ШЫҰ-ға мүше мемлекеттердің терроризмге, сепаратизм мен экстремизмге қарсы күресінің 2007-2009 жылдарға арналған бағдарламасы және бірқатар басқа құжаттар.
Үшінші тапсырманы орындау кезінде - «ШЫҰ ұйымдық жүйесіне құрылымдық талдау жүргізу» келесі нәтижелерге қол жеткізді: Шанхай ынтымақтастық ұйымы шеңберінде келесі мекемелер жұмыс істейді: Мемлекет басшыларының кеңесі (жоғарғы орган) ШЫҰ); Үкімет басшыларының кеңесі (премьер-министрлер) - Ұйым шеңберіндегі ӛзара іс-қимыл мәселелерін шешеді; Сыртқы істер министрлерінің кеңесі - мемлекет басшылары кеңесінің отырыстарын дайындайды және халықаралық мәселелер бойынша Ұйым шеңберінде консультациялар ӛткізеді; Министрліктер мен ведомстволар басшыларының кездесулері; Ұлттық үйлестірушілер кеңесі - Ұйымның ағымдағы қызметін үйлестіреді және басқарады, мемлекет басшылары кеңесінің, үкімет басшылары (премьер-министрлер) кеңесі мен сыртқы істер министрлері кеңесінің отырыстарын дайындайды; Аймақтық антитеррористік құрылым ШЫҰ-ның тұрақты органы болып табылады және терроризмге, сепаратизмге және экстремизмге қарсы іс-қимыл бойынша Тараптардың құзыретті органдарының үйлестіруі мен ӛзара іс-қимылын жеңілдетуге арналған; Хатшылық - ШЫҰ-ның тұрақты әкімшілік органы ШЫҰ аясында ӛткізілетін іс-шараларға ұйымдастырушылық және техникалық қолдау кӛрсетеді.
Тӛртінші тапсырманы орындау кезінде - «ынтымақтастықтың негізгі бағыттары бойынша ШЫҰ қызметінің тиімділігін ашу» - келесі нәтижелер алынды. Біріншіден, ШЫҰ шеңберінде екі жүзден астам құжатқа қол қойылды, олардың кӛпшілігі экономикалық ынтымақтастықты дамытуға бағытталған. Атап айтқанда, 2003 жылы ШЫҰ-ға мүше мемлекеттердің 2028 жылға дейінгі кӛпжақты сауда- экономикалық ынтымақтастық бағдарламасы, ал 2004 жылы - оны жүзеге асыру жоспары қабылданды. ШЫҰ аясында еркін сауда-экономикалық аймақ құру идеясы алға тартылды. ШЫҰ-ның еркін экономикалық аймағының құрылысы Қытай мен Орталық Азия елдері арасындағы аймақтық экономикалық ынтымақтастықты ілгерілетудің негізгі элементі болып табылады.
ШЫҰ шеңберіндегі экономикалық ынтымақтастықтың орталық осі орыс-қытай байланыстарынан қалыптасады. Ресей Қытайдың (белгілі бір шарттарда) Қиыр Шығысты дамытуға қатысуына мүдделі. Ресей Қытайға технологияларды белсенді түрде экспорттауда, Харбинде технологиялық парктер құруға ресейлік мамандар шақырылды. Қытай мен Ресей бірлесе отырып, Еуразияның кӛлік инфрақұрылымын едәуір кеңейте алады, Еуропадан Азия мен Таяу Шығысқа апаратын кӛлік дәліздерінің әлеуетін арттыра алады.
Екіншіден, Ұйым ӛмір сүрген уақытта мүше елдер мәдениет, білім, қоршаған ортаны қорғау, жастар саясаты, спорт, туризм және бұқаралық ақпарат құралдары саласында тиімді ынтымақтастықты жүзеге асырды. Атап айтқанда, 2007 жылғы 16 тамыздағы мәдениет саласындағы ынтымақтастық туралы үкіметаралық келісімге және аталған келісімді іске асыру жӛніндегі 2009-2011 жылдарға арналған іс- шаралар жоспарына қол қойылды. Үшіншіден, ШЫҰ елдерінің білім саласындағы ынтымақтастығы мемлекетаралық қатынастардың кеңеюіне ықпал етеді. Мысалы, кейбір ШЫҰ-ға мүше елдерде кейбір Мәскеу университеттерінің филиалдары бар.
Тӛртіншіден, тӛтенше жағдайлардың алдын алуда Шанхай ынтымақтастық ұйымына мүше мемлекеттер арасында тӛтенше жағдайларды жоюға кӛмек кӛрсету туралы келісімге қол қойылды.
Бесіншіден, энергетика саласында Ұйымның энергетикалық клубы туралы ереже бекітіліп, Ресейге электр энергиясын Қытайға жеткізудің техникалық- экономикалық негіздемесін әзірлеу туралы келісімге қол жеткізілді.
Алтыншыдан, 2007 жылғы маусымда Шанхай ынтымақтастық ұйымына мүше мемлекеттердің қорғаныс министрлерінің кездесуінде бірлескен әскери жаттығулар ӛткізу туралы келісімге қол қойылды. Келісім лаңкестердің кепілдікке алған кепілдіктерін босату, ядролық қондырғылар, кӛлік, энергетика, химиялық ӛндіріс және басқа технологиялық және экологиялық қауіпті объектілер, жарылғыш және басқа да зиянды қондырғыларды бейтараптандыру, сондай-ақ террористердің іс- әрекетін тоқтату жӛніндегі шараларды жүзеге асыруды кӛздейді. . 2008 жылы келесілерге қол қойылды:
Шанхай ынтымақтастық ұйымына мүше мемлекеттердің антитеррорлық бірлескен оқу-жаттығуларын ұйымдастыру және ӛткізу тәртібі туралы келісім, Шанхай ынтымақтастық ұйымына мүше мемлекеттердің үкіметтері арасындағы күрестегі ынтымақтастық туралы келісім қару-жарақтың, оқ-дәрі мен жарылғыш заттардың заңсыз айналымы және Шанхай ынтымақтастық ұйымы банкаралық консорциумы мен Еуразиялық даму банкі арасындағы серіктестік қатынастардың негіздері туралы меморандум.
Жетіншіден, саяси ынтымақтастық саласында шекара аймағында әскери салаға сенімділікті нығайту және шекаралас аймақтағы қарулы күштерді ӛзара қысқарту туралы келісімдерге қол қойылды, бұл Қытай мен Қытай арасындағы қауіпсіздік саласындағы ӛзара сенім мен ынтымақтастықты нығайтты Ресей, Қазақстан, Қырғызстан және Тәжікстан.
Осылайша, «Азия аймағындағы елдер үшін Шанхай бестігін Шанхай ынтымақтастық ұйымына айналдыру қажеттілігі» туындаған зерттеу проблемасы шешілді. Шанхай бестігі Шанхай ынтымақтастық ұйымына айналды және бұл сӛзсіз болды. Біріншіден, Шанхай бестігі ӛзін табысты ұйым ретінде кӛрсетті, ол ӛзінің халықаралық ұйым ретіндегі тиімділігін дәлелдеді және оны кеңейту қажеттілігі туындады. Осылайша, бұл аймақтағы басқа елдер үшін тартымды болды. Екіншіден, жекелей алғанда, Орталық Азия елдері, атап айтқанда Ӛзбекстан халықаралық аренада маңызды рӛл атқара алмайды, сондықтан Қытай мен Ресей сияқты ұлы державалар кіретін Ұйымға кіру олардың ӛз мүдделерін тиімді қорғауына мүмкіндік береді. Үшіншіден, алғашқы салалардағы ынтымақтастықтың тиімділігі ынтымақтастық салаларын кеңейтуге және Шанхай бестігінен Шанхай ынтымақтастық ұйымына ӛтуге мүмкіндік берді. Тӛртіншіден, бір ұйымның шеңберінде Орталық Азия мемлекеттерінің болуы оларға шекара проблемаларын жеңілдетуге мүмкіндік береді және мысалы, Қытай Орталық Азия елдері есебінен күшейту үшін күш қолданбайды деген кепілдік береді. Бесіншіден, Шанхай бестігіне қатысушы елдердің және аймақтағы басқа елдердің мүдделері үшін, ұйымға кіргендер арасында ШЫҰ құрылуымен мүмкін болатын экономикалық ынтымақтастықтың тереңдеуі мен кеңеюі болды. Осыған байланысты гипотеза - «Азия аймағындағы елдер үшін Шанхай бестігінің Шанхай ынтымақтастық ұйымына айналу процесі тарихи қолайлы болды» - расталды.
|