- сурет. Көктемгі жанаргүл – Горицвет весенний (Adonis vernalis L.) Өзін –өзі тексеруге арналған сұрақтар

1. 
   Магнолия тұқымдастарына жататын өсімдіктердің тіршілік ету формалары қандай ?
   
2. 
   Магнолия гүлінің құрылысының ерекшеліктері қандай ?
   
3. 
   Магнолия тұқымдастарының жемістерінің құрылысы қандай ?
   
4. 
   Магнолия тұқымдастарына қандай өсімдіктер жатады ?
   
5. 
   Сарғалдақ тұқымдастарының жемістерінің құрылысы ?
   
6. 
   Сарғалдақ тұқымдастарына жататын өкілдерінің қандай маңызы бар?
   

1.2. Комарницкий Н.А., Кудряшов Л.В., Уранов А.А. Систематика растений. М., 1975

1.3 Б.М.Силыбаева, Ж.К. Байғана, Н.Ш. Карипбаева, В.В. Полевик Жоғары сатыдағы өсімдіктер систематикасы Семей-2010ж
Дәріс 10.Раушангүлдіер тұқымдасы.

Дәріс жоспары:

1. Қосжарнақтылар класына жалпы сипаттама.

2.Систематикасы

3.Раушангүлділер

Раушангүлділер тұқымдасы – Rosaceal. Түрлерінің саны 3 мыңдай (115 туыс), олар Солтүстік ендіктің субтропикалық және қоңыржай климатты елдерінде кеңінен тарқалған. Раушангүлдердің вегетативтік және генеративтік органдарының құрылысы алуан түрлі. Өмірлік формалары мәңгі жасыл ағаштардан шөптесін өсімдіктерге дейін негізінен көпжылдық. Жапырақтары қарапайым және күрделі жапырақ серігі бар, немесе жапырақ серігі жоқ, қауырсынды және саусақ салалы жүйкеленген. Кейбір түрлерінің гүлдері мен жемістерінің біршама қарапайым болып келуі оларды көп жемістілерге жақындатады мыс: пестиктер санының көп болуы. Екінші біреулерінің гүлдің жекеленген бөліктерінің редукцияға ұшырауы және прогрессивті белгілерінің болуы тыс жатыны төмен болуы. Тұқымдастың негізгі қасиеті гиницеті мен гүл табанының құрылысында гүлдерінің гүл табаны конус тәрізді және гинецеті көп апокарпты немесе гүлтабаны ойыс және гинецеті көп ценокарпты болып келеді. Осындай бір – бірінен алыс жататын екі форманың арасында көптеген аралық формалары да болады. Табақша, тостағанша немесе бокал тәрізді болып ұлғайған гүл табанын гипантия деп атайды. Оның түзілуіне гүл табанынан басқа гүлдің басқа да бөліктері тостағанша жапырақшаларының, күлте жапырақшаларының аталықтарының түп жағы кейде тостағаншаның асты да қатысады. Көп жағдайда жемістер піскен кездерде гүл табаны ашық түске боялып, етжеңді және шырынды жағдайға келеді. Ол жемістердің жануарлар арқылы таралуына мүмкіндік туғызады. Раушнгүлдер сарғалдақ гүлдерден айырмашылығы гипанты жақсы жетілген, жапырақтарында жапырақ серіктерінің болуы, гүлдер астында тостағанша асты жапырақшаларының болуы, гүлдері барлық уақыт актиколеофор гүлсерігі қосарланған мүшесі сиректеу мүшелі аталықтары көп мүшелі олар қатар шеңбер түзі орналасады.

Раушангүлдер тұқымдасы гүл, жемістер құрылысына қарай 4 тұқымдас тармағына бөлінеді: тобылғылар, итмұрындар, алмалар, қараөріктер.

Тобылғылар тұқымдастармағы - Spirocoidae. Бұталар көп жылдық шөптесін өсімдіктер жапырақтары кезектесіп, сиректеу қарама – қарсы орналасады. Гүл табасы біршама жалпақ, сиректеу ойыс. Тостағанша жапырақшаларының саны 5 олар түп жағынан біріккен болып келеді. Күлтесі 5 бос орналасқан андроцейі көп гинецейі –5 Ca₅ Co₅ A G₅. Жемісі аналықтардың бірігіп кетуінен болады топталған жиынтық, қауашақтан тұрады.

Тобылғы туысы – Spiraea. Европа, Азия, Солтүстік Америкада 80-дей түрі бар. БОР – да 22 түрі бар. Қазақстанда 3 түрі өседі. Табиғи және мәдени жағдайларда өсетін түрлері таңқурай жапырақты тобылғы – Shypericifolia және доцес жиекті жапырақ тобылғы Serenata, тал жапырақты S. Salicifolia жатады. Парктерде әдемі гүлшоғыры бар жапон тобылғысы S- Japonica өсіреді.

Итмұрындар тұқымдастармағы – Rosoideal. Түрлерінің жалпы саны 800-дей олар Солтүстік ендіктің қоңыржай климатты белдеулерінде кең таралған. Өмірлік формалары мәңгі жасыл және жазда ғана жасыл болатын ағаштар, лианалар, көпжылдық шөптесін өсімдіктер. Гүл табаны ойыстан тостағанша тәрізді. Кейбір туыстарының тостағаншасының астында жапырақшалары болады. Гинецейі апокарптыдан ценокарптыға дейін болады. Гүл формуласы

Са (₅) Co₅ A Ce. Жемістері құрама дәндердің жиынтығынан, жаңғақшалардың жиынтығынан құрама топтамалардың жиынтығынан және сүйекті жидектер жиынтығынан тұрады. Раушангүл немесе итмұрын туысы (Rosa) полиморфты (өзгергіш) туыстардың бірі. Жабайы өсетін түрлерінің 5 мүшелі түксіз қосарланған сиректеу жартылай түкті гүлсерігі болады. Солтүстік ендінің кең таралған орманды, шөлейтті, таулы сай бойларында өседі. Орта Азияда көптеген жерлерді алып жатады. Түрлер саны анық емес 120-350 дейін бар.

БОР –да 150 түр олардан 60 эндем Қазақстанда 24 түр бар. Бұлардың құрамында е.В.г. Р.К. және провитаминдер бар. Итмұрындардан тікенектік қоралар жасайды.

Таңқурай (ежевика - малина) Ribus туысы 500 түрі бар үлкен полиморф өзгергіш –БОР флорасында 45 түр, Қазақстанда 4 түрі бар. Солтүстік ендіктің қоңырт климатты жерлерінде көп тарқалған бұталар. Ағаш тәрізді формалары субтропикалық зонада өседі. Жеміс сүйекті жидектердің жиынтығынан тұрады. Кәдімгі таңқурай –малина Ridalus Кавказ, Солтүстік және Солтүстік Американың ормандарында төменгі ярусын (қабатын) түзеді, өзендер бойында бұталар арасында өседі. Мәдени жағдайда көптеген сорттары өседі. Қожақат таңқурай – R. caesinius –ежевика, қойбүлдірген –R. Saxatilis. БОР-дың Европа бөлігнде кездеседі.

Құлпынай туысы- Земляника Fraqaria. 50-дей түрі бар көпжылдық шөптесін өсімдік. Тостаған астында тостағанша асты жапырағы болады. Аналығы ойыс, етжеңді болып келген гүлтабанына орналасады. Жемісі сүйекті жидектердің жиынтығынан тұрады. Орман құлпынайы –F. Vesca және жасыл бүлдірген

F. Viridis екі үйлі өсімдіктер олар БОР-дың Европа бөлігінде Сібірде, Орта Азияда бұталар арасында таралған ананас құлпынайы тек мәдени Fananasa жағдайда ғана белгілі олардың жемісі үлкен сортқа бөлінеді.

Алмалар тұқымдастармағы- Pomoidae. Өмірлік формалары ағаштар мен бұталар. Гүлдері аналықтың үстінде орналасады, гүлтабаны ойыс. Гүлсерігі қосарланған 5 мүшелі. Аталығының саны көп жағдайда 20-ға жетеді. Гинецейі ценокарпты, жеміс жапырақшалары 5, олар көп жағдайда редукцияға ұшыраған 2-3, кейде 1-ге дейін қысқарған. Гүл түйіні (жатыны) төменгі, бакал тәрізді гипантимен бірігіп кетеді. Гүл формуласы Са(5) Со₅ А Ce (1-5). Жемісі жидек. Алма туысы – Malus. Туыстың құрамына қоңыржай климатты елдерде өсетін 30 түр жатады. БОР-да 10 түр, Қазақстанда 6 түрі кездеседі. Көп кездесетін түрлері : орман алмасы М. Siversii – Орта Азия мен Қазақстанның таулы және өзен жағалын ормандарда өседі. Алма ағашының барлық екпелі сорттарының күрделі комплексі “үй алмасы” –М domestica деген атпен топтастырылады.

Алмұрт туысы –Pyrus. Құрамына негізінен Солтүстік ендіктің қоңыржай климатты белдеуінде өсетін 20 түрі бар. БОР-да 17 түр, Қазақстанда 2 түрі өседі. Алмадан қысқарған сабақтарынан пайда болатын тікенектерінің болуымен, формасы сопақша болып келетін жемістерімен, олардың жұмсақ бөлігінде склероидтардың (тасты клеткалар) болуымен ажыралады.

Кәдімгі алмұрт – Р. communis табиғи жағдайда өзгергіш БОР-дың Европа бөлігінде, Кавказ Орта Азияның таулы бөлігінде ормандар түзеді.

Шетен туысы - (рябина – Sarbus). Солтүстік ендікте өсетін 80-дей түрі бар. БОР-да 34 түрі, Қазақстанда 3 түрі бар. Кең таралған түрі (рябинка обыкновенная - Sancuparia). Ақ түсті гүлді, қалқанша тәрізді гүл шоғырына жиналған. Жемістері кулинарияда пайдаланылады.

Қараөрік тұқымдас тармағы – Prunoideal. Ағаштар, бұталар гүл табаны ойыс. Гинецейі бір ғана жеміс жапырақшасынан тұрады. Тұқым бүрі 2 оның біреуі жетіледі. Гүл формуласы Са (₅) Со_3, A, Сl₁. Жемісі шырынды сиректеу құрғақ сүйекті.

Шие туысы - (вишня Cerasus) 150 түрі белгілі. БОР –да 10 түр, Қазақстанда 7 түр кездеседі. Жемісті бақтарда бақ шиесі С. viqaris, құс шиесі – (черешня Cavium) кеңінен отырғызылады. Бақ шиесі табиғи қауымдастықтарда кездеспейді. Құс шиесі Украинада, Молдовада, Кавказ тауларында көптеп кездеседі. Шие ағашының биіктігі 30м-ге дейін барады.

Қараөрік туысы –(Слива-Prnus) 35 түр бар. Қараөрік (слива домашняя –Р. Domestica) мәдени жағдайда көптеп аудандастырылған мәдени будандастырылған түрлердің негізгі арғы тегі ретінде кең таралған. Өсімдік (алша Divaricta) биіктігі 9-10м болатын ағаш, немесе бұта. Кавказ, Орта Азияда өседі.

Өрік туысы (абрикос - Armeniaca) табиғи жағдайда Шығыс Сібірде, Қиыр Шығыста, Орта Азияда, Қытайда таралған.

1.2. Комарницкий Н.А., Кудряшов Л.В., Уранов А.А. Систематика растений. М., 1975

1.3 Б.М.Силыбаева, Ж.К. Байғана, Н.Ш. Карипбаева, В.В. Полевик Жоғары сатыдағы өсімдіктер систематикасы Семей-2010ж
Дәріс 11. Бұршақ тұқымдасы

Бұршақ тұқымдасы – Fabaceal – Papilonaceal 120 мыңдай түрі бар (490 туыс) полиморф. Негізгі өмірлік формалары ағаштар, бұталар, көп жылдық, бір жылдық шөптесін өсімдіктер. Шөптесін формалары қоңыржай климатты аудандарда, топтасқан ағаштары мен бұталары тропикалық, субтропикалық аймақтарда өседі.

Бұршақтар тұқымдасының 120 мыңдай түрі бар (490 туыс). Олардың көпшілігі өзгергіш полиморфты. Бұлардың өкілдерінің көпшілігі БОР-дың климаты құрғақ болып келетін субтропикалық және Солтүстік қоңыржай салқын климатты аудандарындағы өсімдіктер. Жабынының қалыптасуында маңызды негізгі өмірлік формалары : ағаштар, бұталар, көпжылдық, біржылдық шөптесін өсімдіктер.

Бұршақ тұқымдасы түйнек бактерияларымен симбиоз түзіп

ауадағы бос жүрген азотты бойына сіңіруге мүмкіндігі болып шаруашылық практикасында маңызды роль атқарады. Бұршақ тұқымдастардың жапырақтары күрделі болып, олардың қосалқы жапырақтары бар. Жапырақтары кезектесіп орналасады. Гүл шоғыры шашақ, масақ, шоқпарбас болып келеді. Гүлдерінің тостағаншасы біріккен жапырақшалардан тұрады, бес тісті дұрыс немесе зигоморфты (екі ерінді). Күлтесі зигоморфты бес күлте жапырақшаларының бір – бірімен бірігіп кетеді. Гинецейі бір мүшелі апокарапты, гүл түйіні жоғарғы көптеген түрлерінің гүлінің формуласы.

Са₅ Со _{3 .(2)} А _(9).1 G₁ жемісі Sos – дәні екі жағынан ашылатын немесе ішінде дәндері болатын бөліктерге бөлінеді. Дәндерінде белоктың мөлшері өте жоғары, асбұршақта (ropox -pisum) –34%, ноқатта (Cicor) – 31%. Белоктың сапасы бойынша фасоль –phascolus пен жасымақ (rerebuna- lens) жоғарғы орында тұрады. Олардың белоктық құрамында аминокислоттар бар. Бұршақтар тұқымдастары халық шаруашылығында маңызды азықтық, жем –шөп ретінде құнды пішен немесе дәне алу мақсатында мәдени жағдайға ендірілген.

Егістік сиыр жоңышқа (вика посевная V. sativa) пішен, дән алу мақсатында өсірілетін бір жылдық шөптесін өсімдік. Олардың түрлері сиыр жоңышқа (вика мохнатая – V. villosa).Түкті сиыр жоңышқа вика волосатая

V. hirsut.

Асбұршақ туысы – (горох pisum). Түрлер саны белгісіз. БОР-да 6 түр бір жылдық, көп жылдық өсімдіктер.Сабақтары жұмсақ мұртшалары арқылы басқа өсімдіктерге жабысып өседі. Егістік асбұршақ (горох pisum). Бір жылдық шөптесін өсімдік, егісті дақыл ретінде көп таралған.

Беде туысы (клевер Trifolium) түрлер саны 300-дей БОР флорасында 65 түр, Қазақстанда 11 түрі кездеседі. Жер бетінің барлық құрлығында кездеседі. Сабақтары тік сиректеу жерге төселіп өседі. Жапырағы үш құлақ сиректеу 5-9 жапырақшадан тұрады. Гүлдері сары, қанық қызыл, ашық қызыл болып келеді. Күлте жапырақшалары түп жағынан біріккен. Жемісі

3. 
   дәнді екі ерінді қоңырау тәрізді тостағаншаға еніп тұрады.
   

1.2. Комарницкий Н.А., Кудряшов Л.В., Уранов А.А. Систематика растений. М., 1975

1.3 Б.М.Силыбаева, Ж.К. Байғана, Н.Ш. Карипбаева, В.В. Полевик Жоғары сатыдағы өсімдіктер систематикасы Семей-2010ж

12 тақырып. Күрделігүлділер тұқымдасы.

Дәріс жоспары:

4. Күрделігүлділер немесе астралар тұқымдасы – Compositae. Бұл тұқымдасқа 18-20 мыңдай түр (мың туыс) жатады. Өмірлік формалары кішігірім ағаштар, бұталар, лианалар, жартылай бұталар, көп, біржылдық шөптесін өсімдіктер. Олар көп жағдайда өрмелеп өседі, кейде скуленттер. Жер бетінің барлық құрылықтарында таралған. Көптеген туыстары өзгергіш келеді. Түрлері, тұқымы және вегетативтік жолмен көбейеді. Бұтақтарына жапырақтары кезектесіп, сиректеу қарама – қарсы немесе топтасып орналасады. Кейде розетка түзеді. Тұқымдасқа тән белгілер: гүлшоғыры себет, сырт қарағанда гүлге ұқсас. Кейде себеттер жиналып қалқанша немесе сыпыртқы (метелка) түзеді. Себеттің сыртын гүл асты жапырақшалары жауып тұрады. Олардың жиынтығы орама (обвертка) түзеді. Орама жапырақшаларының өзара орналасу ерекшеліктері олардың формасы және түсі осы тұқымдастың өкілдерін классификациялауға және анықтауда ең қажетті белгілер. Гүлдері алуан түрлі біреулері біршама үлкен және қанық боялған, екіншілері ұсақ, көрінсіз. Олардың барлығы 4 шеңбер түзіп орналасады. Күлтесі 5 мүшелі тостағаншасы жел айдарға айналып кеткен редукцияға ұшыраған. Андроцейлері жіпшелері бос орналасқан 5 аталықтан және трубкаға біріккен тозаңдықтардан тұрады. Гинецейі ценокарпты 2 жеміс жапырақшадан тұрады. Аналығы 1 гүл түйіні төменгі

1 ұялы аналық мойыны аталықтың трубкасының ішінде орналасады. Жемісі тұқымнан көп жағдайда олардың ұшуын қамтамасыз ететін желайдары (легушка) болады.

Күлтежапырақтың құрылысына қарай гүлдердің түрлері: трубка тәрізді, тілше, жалған тілше, воронка тәрізді екі ерінді гүлсерігі бар гүлдерде болады. Гүл формуласы : Са ₍₅₎ Со ₍₅₎ А₍₅₎ Ge₍₂₎.

Күрделігүлділердің шаруашылықтағы маңызы аса зор. Олардың ішінде аса құнды тамаққа пайдаланатын дәрілік, бояулық, сәндік, хош иісті өсімдіктері көп. Кейбіреулері арамшөптер тұқымдас 2 тұқымдас тармағына бөлінеді : трубкагүлділер және тілше гүлділер.

Блок 3 Даражарнақтылар тұқымдастары

1. Даражарнақтылар класына жалпы сипаттама.

2. Систематикасы.

3.Астық тұқымдастары.

Көптеген астық тұқымдасының, мысалы бидайдың, қарабидайдың, атқонақтың ,сабағының буын аралығының іші қуыс, ал буындары улпалармен толтырылған болып келеді. Мұндай сабақты сабан деп атайды. Ал кейбір астық тұқымдастарының буын аралықтары да улпалармен толтырылған болып келеді.

Гүлінің формуласы:↑Р(2)+2А3G(2).

Астық тұқымдасының жемісі дән деп аталынады. Ал дән дегеніміз бір тұқымды жеміс, онда жемістің қабымен дәннің кебегі бірігіп кетіп отырады. Дәнде эндосперм ұрықты қоршап жатпайды, ол оған бүйір жағынан жанасып ,қалқанша деп аталатын жалғыз тұқымжарнағына тікелей тиіп тұрады. Мәдени жағдайда себілетін астық тұқымдастарының дәндерін аз мөлшерде тұқым деп атайды. Ал көп мөлшерде тонналап немесе центнерлеп жиналған дәндерін астық деп атайды. Тұқымдасты үш тұқымдас тармағына бөледі :бамбук тәрізділер, қаңырбас тәрізділер,тары тәрәздәлер. Біздің флорада соңғы екі тұқымдастармағының өкілдері көптеп кездеседі.Олардың ішінде астық беретін мынадай дақылдар ерекше құнды:бидай,қарабидай,жүгері, арпа.Шырмауықтар тұқымдасы. 1500дей түрлері бар. Дүние жүзінің тропиктері мен субтропиктерінде,аздап екі ендіктің де қоңыржай климат облыстарында өседі .Негізінен шөптесін өсімдіктер, сиректеу буталар немесе ағаштар . Жапырақтары кезектесіп орналасады, тұтас , қалақты немесе қауырсынды тілімделген ,қосалқы жапырақшалар болмайды.Жапырақтары мен сабақтарында сүтті шырындарды бөліп шығаратын клеткалары болады. Гинецейі 2жеміс жапырақшасынан тұрады, гүлтүйіні жоғарғы жемістері қауашақ тәрізді, жаңғақша тәрізді. Тропикалық және субтропикалық елдерде, сиректеу қоңыржай климатты облыстарда өсетін 200 дей түрі бар.Түрлерінің көп кездесетін орталығы Жер орта теңізі жағалауы. Өмірлік формалары бұталар ,жартылайбұталар, көп жылдық және біржылдық шөптесін өсімдіктер.

Жемістері қауашақ тәрәзді. Қоңыржай климатты зонада далалық шырмауық атпа тамырлы көпжылдық шөптесін өсімдік .Сабағы шырмалып өсетін және 100-120 см ге дейін ұзындыққа жетеді. Гүлдері ақ немесе ақшылдау ,ашық қызғылт түсті болып келеді және аздап жағымды иіс шығарады.Егістіктің аса қауіпті күресуге қиын арамшөбі, кейде егілген астықтың сабағының жатып қалуына әкеліп соқтырады,сүтті шырындарының көп болуына қарамастан оның ірі қара мал жақсы жейді.Шырмауық гүл туысының 300 дей түрі бар. Бір жылдық жіне көп жылдық шөптесін өсімдіктер, негізінен тропикалық елдерде өседі.Батат шырмауық гүлін крахмал беретін түйнектер үшін себеді. Түйнектері жанама тамырларында пайда болады. Оның шыққан жері орталық Америка, егілген жерлері Орта Азия мен Кавказ.

1.2. Комарницкий Н.А., Кудряшов Л.В., Уранов А.А. Систематика растений. М., 1975

1.3 Б.М.Силыбаева, Ж.К. Байғана, Н.Ш. Карипбаева, В.В. Полевик Жоғары сатыдағы өсімдіктер систематикасы Семей-2010ж
Дәріс 14. Лалагүлділер тұқымдасы. Астықтұқымдастар тұқымдасы. Қияқөлеңдер тұқымдасы
Қолданылатын әдебиеттер: 1.1 Әметов.Ә.Ә.Жоғары сатыдағы өсімдіктер систематикасы. Алматы. 2000.

1.2. Комарницкий Н.А., Кудряшов Л.В., Уранов А.А. Систематика растений. М., 1975

1.3 Б.М.Силыбаева, Ж.К. Байғана, Н.Ш. Карипбаева, В.В. Полевик Жоғары сатыдағы өсімдіктер систематикасы Семей-2010ж
Дәріс 15. Өсімдіктердің экологиялық топтары мен тіршілік формалары.
Қолданылатын әдебиеттер: 1.1 Әметов.Ә.Ә.Жоғары сатыдағы өсімдіктер систематикасы. Алматы. 2000.

1.2. Комарницкий Н.А., Кудряшов Л.В., Уранов А.А. Систематика растений. М., 1975

1. 
   Топырак тұнбасы бар стакандағы судан уакытша препарат дайындап, осцилятория балдырын тауып, оның жасушаларын қарап, козғалысын бакылап, суретін салу.
   
2. 
   Балдырлары бар судан препарат дайындап, носток балдырын іздестіріп, көрінген носток балдырынан гетероциста жасушасын көру, суретін салу.
   
3. 
   Гүл өсіп тұрған кұмыралардың кабырғаларындағы жасыл кабыршактардан препарат дайындап, хроококк балдырының қауымдылығын бакылау, хроококк балдырының суретін салу.
   
4. 
   Қайгалау сұрактарына жауап бере отырып, салған суретгеріне талдау жасау.
   

1. 
   Көк-жасыл балдырлардың кандай тіршілік түрлері бар?
   
2. 
   Көк-жасыл балдырлар денесінде каңдай пигменттер кездеседі?
   
3. 
   Көк-жасыл балдырларда қандай кор заттары жиналады?
   
4. 
   Көк-жасыл балдырлардың басқа балдырлардан кандай айырмашылығы бар?
   
5. 
   Гетероцист пен споралар кандай кызмет атқарады және негізгі ерекшелігі неде?
   
6. 
   Көк-жасыл балдырлардың көбею ерекшеліктері неде?
   
7. 
   Фотосинтез құбылысы калай жүреді, тіршілік ерекшеліктерін қалай түсіндіруге болады?
   

5. 
   Топырак тұнбасы бар стакандағы судан уакытша препарат дайындап, осцилятория балдырын тауып, оның жасушаларын қарап, козғалысын бакылап, суретін салу.
   
6. 
   Балдырлары бар судан препарат дайындап, носток балдырын іздестіріп, көрінген носток балдырынан гетероциста жасушасын көру, суретін салу.
   
7. 
   Гүл өсіп тұрған кұмыралардың кабырғаларындағы жасыл кабыршактардан препарат дайындап, хроококк балдырының қауымдылығын бакылау, хроококк балдырының суретін салу.
   
8. 
   Қайгалау сұрактарына жауап бере отырып, салған суретгеріне талдау жасау.
   

8. 
   Көк-жасыл балдырлардың кандай тіршілік түрлері бар?
   
9. 
   Көк-жасыл балдырлар денесінде каңдай пигменттер кездеседі?
   
10. 
    Көк-жасыл балдырларда қандай кор заттары жиналады?
    
11. 
    Көк-жасыл балдырлардың басқа балдырлардан кандай айырмашылығы бар?
    
12. 
    Гетероцист пен споралар кандай кызмет атқарады және негізгі ерекшелігі неде?
    
13. 
    Көк-жасыл балдырлардың көбею ерекшеліктері неде?
    
14. 
    Фотосинтез құбылысы калай жүреді, тіршілік ерекшеліктерін қалай түсіндіруге болады?