Ассоциация
Мағынаны тану
Кім туралы
|
Алынған үзінді, ақындардың сөздері
|
Көркемдегіш сөздер
|
Көрінетін мінез қыры
|
Біржан өзі туралы
|
Қырандай аспандағы желді күнгі
Болжаған жер шаршысын майталманмын
Жел қобыз, жез тағалы еңіреумін
Айнымас қанды балақ ақиықпын
Ұшырған тәрбиелеп ақ тұйғынмын
Сайраған орта жүздің бұлбұлымын
|
қырандай
майталманмын
жел қабыз,
жел тағалы
ақиықпын
ақ тұйғынмын
бұлбұлмын
|
Сөзге шешен, тапқырлығы, өнері биік екендігі
|
Сара өзі туралы
|
Болғанда аузым сағат, ернім қақпақ
Кірі жоқ 30 тісім меруеттей
Қамысты терең көлдің сұқсырымын.
Тал бойым жолбарыстың жүрегіндей
|
ауыз сағат –
ернім қақпақ
меруерттей
сұқсырымын
жүрегіндей
|
Сұлу келбеті, әдемілігі
|
Сара Біржан туралы
|
Ежелден сен белгілі желді көрік
Таң қалдым сәулетіңде сенің көріп
|
желді көрік
|
өнері мен сымбаты
|
Біржан Сара туралы
|
Тас түлек тұрымтайдай екі көзің
Шіркін –ай, мұндай жүйрік туармысың
Сөйлейсің алтындай қып сөздің жезін.
Майысқан сегіз қырлы жүйрік –ақсың.
Айбатың әлемге айқың ай бедерлі
|
тұрымтайдай
жүйрік
алтындай
ай бедерлі
|
|
Семантикалық карта «Біржан мен Сара» айтысы
Үзінді
|
Қамысты терең
Көлдің сұқырымын
|
Ақмарал осы жолы жығылмай кет
|
Болғанда ауызм сағат, ернім қақпақ
|
Найманда екі жүзді наркескенмін
|
Қандай көз, май жеп алғыш ақиықпен
|
Жібекжал арғымақпын тұмарланған
|
Жел қобыз, жез тағалы еңіреумін
|
Тал бойы жолбарыстың жүрегіндей
|
Біржан
|
|
+
|
|
|
+
|
+
|
+
|
|
Сара
|
+
|
|
+
|
|
|
|
|
+
|
Біржан
|
|
+
|
|
|
|
|
|
|
Сара
|
|
|
+
|
+
|
|
|
|
|
Біржан
|
|
|
|
|
+
|
|
|
|
Сара
|
|
|
|
+
|
|
|
|
|
Біржан
|
|
|
|
|
|
+
|
|
|
Сара
|
|
|
|
|
|
|
|
+
|
Біржан
|
|
|
|
|
|
|
+
|
|
Түсініктеме күнделігі.
«Біржан мен Сара» айтыссы бойынша сөздік жұмысы.
Қөрік –зат есім. Екі жағы қатарланып көлбей созылған, көмірді жандыру үшін жел үрлеп тұратын аспан. Көрік – сөздің екінші мағынасы бет- әлпетіінң ажары, жүздің нұры, зат есім.
Жамбы –зат есім. Әр түрлі формада жасалатын күміс.
Тұл – жетім жесір, бақытсыз , жалғыз қалу.
Делбе – арбаға жегілген малды бұрып жүргізіп отыратын қайыстан, жіптен істелген бау, бас жіп.
Дүлдүл. 1. Ерекше жүйрік жылқы, айтулы тұлпар ат.
2. Ділма,шеен, үздік.
6. Зауал. 1. Түс кезі, түс мезгілі
2. Күн батар кез, кешкілік, ымырт, іңір.
3. Заул шақ – егде тартқан, қартайған кез.
7. Кісәпір. 1. Қалтаға түсетін ұры.
2. Арам ниетті қу, сұм, залым.
8. Аузын айға білеу. 1. Қаһар, айбат, батыл қайрат көрсету.
2. Тісін қайрау, кектену.
9. Асылдың сынығы, Шұғаның қиығы. Жақсы адамдардың ұрпағы.
10. Делбесі қозды – арқасықозды, желіккті, шабыттанды.
11. Тақиясына тар келмеу – менсінбеу, азырқанып отырған, өкініш аралас сезім.
12. Іші ит жыртқандай – іші удай ашу, әлем –жәлем болу, күйініш, өкініш аралас сезім.
13. Ел аузындағы адам – мақтаулы, жұрт қалаған кісі, атақ –даңқы жұрқа тараған кісі.
14. Мәшһүр –атақты, белігілі, әйгілі.
1. Ақ марал осы жолы жығылмай кет.
2. Қамысты терең көлдің сұқсырымы
Ақ марал, сұқсыр үйрек - өмірде кездесетін хайуанат пен құс. Ендеше Біржан мен Сара айтысындағы метафорлық балаулар оңайлықпен жеңілмейтін жан екендіктерін көрсетеді.
3. Қандай көз май жеп алғыш ақиықпын.
4. Ақиық мұзбалақпын жерге түспес.
5. Ой желке қамыс құлақ қара көкпін.
6. Кең қолтық арғымақпын алқымы іспес.
7. Жібек жал арғымақпын тұмарлаған,
8. Жел қобыз, жез тағалы еңіреумін.
Біржан өзін қыранға, жел жетпес жүйрікке балайды. Шынында да қазақ қыран бүркіт пен жетпес жүйріктерін жоғары бағалаған ғой. Біржан да өз бағасын біледі
Концептуалдық кесте
Кейіпкерлер
|
Өмірге қызығушылығы
|
Адамгершілік қасиеті
|
Кейіпкерлерге берілетін баға.
|
Біржан
2. Сара
|
Жоғары. Ақын сазгер, домбырашы, сөзге шебер, замана бұлбұлы.
Жоғары. Басы бос емес, теңдікке ұмтылған жан, сұлу, ақын
|
Жоғары
Жоғары
|
Жоғары
Жоғары
|
Ой толғаныс.
Венн диаграммасы.
Біржан мен Сара айтысы және осы күнгі айтыстар.
Біржан мен Сара айтысы
1.Әйел бостандығы, феодальдық салтқа қарсы шықты.
2. Ру мәселелері төңірегінде.
3. Үздік теңеу, көркем метафора эпитеттерге бай.
4. Шешендік сөздер көп
|
Ұқсас
Көркемдік ерекшеліктері, сөз шеберліктері.
Інжу маржан өз өнері.
Айтыс –сөз барымтасы, өнер жарысы.
Айтыс қазақ сөз өнерінің үздік үлгісі.
|
Осы күнгі айтыстар
ауыз әдебиеті мен жазба әдебиеті арасындағы жаңа түр.
Бүгінгі күн талабы, уақыт тынысы.
Негізгі тартыс халықта ортақ әлеуметтік мәселелер.
Егемендіктің құдіретін жырға қосу.
Шебер өрілген сөз кестелері.
|
Біржан
Өнерді, әділетті, еркін махаббаты жақтаушы.
Ұлы ақын Абайдың ұлылығын дәріптеуші.
Қадір –қасиеті, адамгершілігі, талант –дарыны жоғары.
Жезтаңдай ақын, күміс көмей әнші, сазгер.
Өр мінезді асқақ әуенді, топтан озған жүйрік, дүлдүл
|
Ұқсас
Үздік айтыс ақындары.
Сөзге шеберліктері.
Адамгершілік қасиеттері жоғары.
Халық бағалаған айтыс ақындары.
|
Жамбыл
Ақындар айтысының алыбы.
Ойлау жүйесі кең жан –жақты.
Сүйенетін құндылықтары: ерлік, батырлық, адамгершілік, халықшыл.
айтыста еркіндік танытады.
Халақтық тәлім – тәрбиені насихаттайды.
Халық мүддесін қорғайды.
|
Ой толғаныс, зерттеу.
М.Қосымбаев «Айтыс туралы айтыс»ғылыми еңбегі.
М.Әуезов, М.Ғабдуллин, Қ,Жұмалиев, С.Мұқанов, т.б. зерттеу еңбектері бойынша.
«Қазақ әдебиеті» газеті. «Айтыс» қосымшасы.
Оқушылар «Айтыс», «Біржан мен Сара» айтыстары туралы айтылған ғылымдардың пікірі мен ойларын ортаға салады.
Еркін жауап.
Оқушылар «Біржан -Сара» айтысынан жаттаған ұзінділерін мәнерлер оқиды.
«Біржан -Сара» айтысын әуенімен айтып көріністер көрсетеді.
«Біржан -Сара» оерасы туралы өз түсінгендерін ортаға салады.
Тест интервью
Біржанның өзіне тән
Ерекшеліктері
|
Өткір тілді, сөзге шешен, терең ойлы, ақын, сазгер, әнші.
|
Сараның өзіне тән ерекшіліктері
|
Сұлу, ақын, өзін бағалай біледі, діннен хабары бар.
|
Біржан бейнесі өзіңе ұнады ма, жоқ па? Неліктен?
|
|
Сараның бейнесі ұнады ма, жоқ па?
|
|
Сара, Біржан бейнелері арқылы өзінің болашаққа түйген түйінің.
|
|
Осы күнгі айтыстардан қандай тәлім – тәрбие алдың?
|
|
Синквейн. Бес жолдан тұратын қорытынды.
Айтыс.
Киелі өнер.
Толғанады, тебіренеді, айтысады.
Айтыс –ұлттық киелі өнер.
Ақындар айтысы –ұлттық өнер падишасы.
Біржан.
Асқақ, үздік, талантты.
Айтысады, қанаттанады, жеңеді.
Біржан – жүрегімен тебіренген айтыс ақыны.
Бұлбұл, жезтаңдай ақын, сал –сері, күміс көмей.
ΙV. Сабақты қорыту.
Оқушылардың білімін бағалау.
Үйге тапсырма. «Айтыс – киелі өнер» тақырыбында шығарма жазып келу.
Сабақтың тақырыбы: Ғылыми жоба
Сабақтың мақсаты: білімділік – ғылыми жұмыстың мақсаты мен міндеттерін және жазылу үлгісін түсіндіру
тәрбиелік – жастарды елжандылыққа,ұжымшылдыққа тәрбиелеу;
дамытушылығы – іскерлік белсенділіктерін,ойлау қабілетін ауызша және жазбаша талдаулар арқылы дамыту,сөйлеу мәдениетін қалыптыстыру.
Ғылыми конференцияның ұйымдастыру кезеңі.
Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу,оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
Құрметтіоқушылар, табиғат берген ерекше сыйды қастерлеп, дамыта біліңдер. Кемері толған кемелді ой мен білікті білімдеріңді, өнерлеріңді туған елдің керегіне жаратыңдар. Келешектің кілті өздеріңде.
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә. Назарбаев
«Мен жанбасам лапылдап,
Ол жанбаса лапылдап,
Сен жанбасаң лапылдап,
Аспан қалай ашылмақ!
Назым Хикмет
Бүгінгі ғылыми жобаның әділ қазылар алқкасымен таныс болыңыздар:
1. Оқу ісінің меңгерушісі: Жүсіпова Жанна Сабыржанқызы
2. Қазақ тілі мен әдебиет пәнінің мұғалімі: Талапова Үміт Талапқызы
3.Тарих пәнінің мұғалімі:Рысбеков Ғалым Жұмагелдіұлы
Конференцияның жұмыс жоспары:
1.Конференцияның салтанатты ашылуы .
2.Конференцияға қатысушылардың зерттеу тақырыптарынан хабарлама.
А) Қалалық ғылыми жоба қорғауға, ғылыми-зерттеу конференциясына қатысқан оқушылардың жұмыстары.
Б) Ғылымға аяқ басқан оқушылар.
В) Оқушылардың ізденіс жұмыстарынан хабарлама.
3.Дөңгелек үстел
4.Қорытындылау
Жұмыс барысы:
І бөлім
Мекетепшілік жас ғалымдар ғылыми зерттеу жұмыстарын іздеп оны жазу.
____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
ІІ бөлім
1. Ағымдағы оқу жылында ғылыми жоба қорғап ,қала деңгейіндегі ғылыми-зерттеу конференцияларына қатысқан оқушылардың зерттеу тақырыптарынан хабарлама.
ІІІ Қорытындылау. Оқушыларды марапаттау
«
Дарындылық-белгілі бір әрекет саласында ерекше жетістікке жеткізетін адам қабілеті
дамуының жоғары деңгейі».
В.Крутецский
Біз ақпарат ғасырында өмір сүріп жатырмыз. Ақпарат заманында ғылым мен техниканың соңғы жетістіктері қолданылатын өндіріс, сауда, қызмет көрсету саласы рөлінің арта түсті. Осыған байланысты еліміздің бәсекеге қабілеттілігін арттыруға үлес қосатын дарынды жас ұрпақ.