70
|
1880 ж. В.Прейер
|
| |
71
|
1865 ж. Г.Рихтер
|
Панспермия теориясын ашты
|
72
|
1922 ж. А.И.Опарин
|
Тіршілік жер бетінде химиялық және физикалық заңдылықтарға сай жүретінін тұжырымдады;
Тіршіліктің табиғи теориясын тұжырымдады;
Коацерваттар теориясын дәлеледеген ғалым.
|
73
|
1925 – 1929 ж. Дж.Холдейн
|
Коацерваттың тұрақтылығын көрсетіп, ағзалық заттарды қалыптастырудағы энергия көзі ретінде ультракүлгін сәуле шығарудың рөлі туралы болжам жасады
|
74
|
1953 ж. Стенли Миллер
|
Опарин мен Холдейн болжамын сынақ тәжірибе арқылы дәлелдеді
|
75
|
Сидней Фокс
|
Тұрақты полимер – протеиноид алды
|
76
|
Т.Е.Павловский, А.Г.Пасынский
|
Формальдегид, аммоний тұздарының судағы ерітіндісіне қысқа толқынды ультракүлгін сәулелерімен әсер ету арқылы әртүрлі аминқышқылдарын алды
|
77
|
1947 ж. Дж.Бернал
| |
78
|
1866 ж. Э.Геккель
|
«Экология» терминін енгізді;
1868 ж. «Әлем жаратылысының табиғи тарихы» авторы;
1866 ж. «Ағзалардың жалпыға бірдей морфологиясы» авторы
|
79
|
А.Гумбольдт
|
«Биогеография» терминін ғылымға енгізді
|
80
|
1875 ж. Э.Зюсс
|
Геология ғылымына термин енгізді
«Биосфера» терминін алғаш ғылымға енгізді
|
81
|
Карл Мебиус
| |
82
|
В.Н.Сухачев
|
«Биогеоценов» терминін енгізді
|
83
|
1935 ж. А.Тенсли
|
«Экожүйе» терминін енгізді
|
84
|
Ч.Элтон
|
Экологиялық пирамида ережесін ашты
|
85
|
В.И.Вернадский
|
Биосфера туралы тұтас ілімнің негізін қалаушы;
«Ноосфера» терминін енгізді
|
86
|
В.В.Докучаев
|
«Топырақтану» ғылымының негізін салушы
|
87
|
Альфред Уоллес
|
6 биогеографиялық аймақты ажыратты
|
88
|
О.Сүлейменов
|
«Невада – Семей» экологиялық қозғалыстың басшысы
|
89
|
1991 ж. 29 тамызда Н.Ә.Назарбаев
|
«Семей ядролық сынақ полигонын жабу туралы» жарлыққа қол қойды
Ядроның сынақ өткізуге мораторий жариялады
|
90
|
1938 ж. В.А.Селевин
|
Бетпақдала өңірінен тышқан тәрізді кемірушілердің бірі – жалманды тапқан.
|
91
|
Ж.М.Күдерин
|
«Өсімдіктану» атты оқу құралының авторы
|
92
|
1922 ж. Х.Досмұхамедов
|
«Жануарлар» тұңғыш ана тілінде жаратылыстану ғылымы бойынша оқу құралын шығарды
Еңбектері: «Қырғыз» өлкесі халқының арасында обамен қалай күресуге болады, «Табиғаттану», «Оқушының саулығын сақтау», «Адамның тән тірлігі»
|
93
|
Н.В.Павлов
|
ҚР өсімдіктерін зерттейді, өсімдіктің жаңа 130 түрін ашты
|
94
|
Н.В.Голоскопов, М.С.Байтенов
|
Өсімдіктер туралы Қазақстанның Қызыл кітабын жазған
|
95
|
1590 – 1610 жж. Голландиялық әкелі – балалы Янсендер
|
Жарық микроскобын ойлап тапты
|
96
|
1665 ж. Р.Гук
|
Өсімдік қабығының жұқа кесіндісін микроскоппен қараған, оны жасуша деп атаған.
1665 ж. жасушаны ашқан
«Жасуша» ұғымын енгізді.
|
97
|
1885 ж. Дж.Смит пен Д.Е. Сальмон
|
Сальмонелла туысына жататын таяқшалы бактерияларды обамен ауырған шошқалардан тапты
|
98
|
И. С. Бутарин, Ә. Есенжолов, А. Жандеркин
|
Биязы жүнді қолтұқым – арқар меринос қойын шығарды
|
99
|
Гиппократ
|
Көне Грецияда медицина саласын жан-жақты зерттеген ғалым.
Адам денесінің құрылысына көптеген бақылаулар жасап, оны жинақтап, бір жүйеге келтірген.
Әсіресе адамның ми сауытын және оның жалпақ сүйектерінің бір-бірімен жіктер арқылы байланысатындығын толық сипаттаған.
Омыртқалар мен қабырғалардың, бұлшықеттердің, ірі қантамырларының құрылысын зерттеген.
|
100
|
Клавдий Гален
|
Гиппократтан кейінгі зерттеулер мен бақылаулар жүргізген римдік анатом және физиолог ғалым.
Маймылдың мәйітін алғаш рет қолданған.
Мидан тарайтын 12 жұп жүйкенің 7 жұбын толық сипаттап берген.
Дәнекер ұлпасы, бұлшықеттер, жүйке тамырлары, бауыр мен бүйрек қантамырларын зерттеген.
Ішкі мүшелер мен сүйек қабығын, сіңірлерді де сипаттаған.
«Адам дене бөліктерінің міндеттері туралы» авторы
|
101
|
Әбу Насыр әл – Фараби
|
Аристотельден кейінгі ойшыл, кемеңгер философ.
Ерекше көңіл бөліп адам ағзасының (организмінің) кейбір тұстары – жүрек
«Қайырымды қала»
«жүрек – басты мүше, мұны тәннің ешқандай мүшесі билемейді» деп айтқан
|
102
|
Әбу Әли ибн Сина
|
«Анатомия мен физиологияға кіріспе»,
«Дәрігерлік ғылымның ережелері» («Канон врачебной науки») авторы
|
103
|
V – IV ғ. Ғалымдар
|
Жануарларды жүйелеуге назар аударған
|
104
|
В.Гарвей
|
1628 жылы қанайналымның тұйық екенін ашты;
«Барлық тіршілік жұмыртқадан пайда болады» деп тұжырымдады;
Физиология ғылымынң негізін салушы
Үлкен қанайналым шеңберінің болатынын анықтаған
|
105
|
К.М.Бэр
|
1828 ж. ұрықтардың ұқсастық заңын ашты;
1826 ж. сүтқоректілердің жұмыртқа жасушасын ашты.
|
106
|
Г. Де Фриз
|
«Мутация» ұғымын енгізді;
«Мутациялық теория» авторы
|
107
|
Эжен Дюбуа
|
Ява аралынан ежелгі адам – питекантроптың қаңқасын тапты
|
108
|
Ы.Жақаев
|
Әйгілі күріш өсіруші
Әр гектардан 174 центнерден күріш алған
|
109
|
В.Н.Сухачев
| |
110
|
Ф.Энгельс
|
«Маймылдың адамға айналуында еңбектің рөлі» авторы
«Тіршілік» деген ұғымға ең алғаш анықтама берген ғалым
|
111
|
А.Везалий
|
Анатомияның негізін салған ғалым
Мәйіттермен жеке бақылау жүргізіп, 7 кітаптан тұратын «Адам денесінің құрылысы туралы» (1543) еңбектің авторы
Қаңқа, сіңір, бұлшықет, қантамырлар, жүйкелер, ішкі мүшелер, ми мен сезім мүшелерін жүйелеген
|
112
|
1778 ж. М.Ә.Айтқожин
| |
113
|
А.Х.Алпысбаев, Ә.Х.Марғұлан
|
Ертедегі адамдардың мекен – жайларын Қазақстан жерінде тапқан
|
114
|
П.К.Анохин
|
Ағзаның арнаулы қызмет атқару жүйесі туралы теория жасаушы, ағзаның өзін – өзі реттеу идеясын дамытушы академик
|
115
|
Анри Мари Бленвиль
|
«Тип» терминін ғылымға енгізді
|
116
|
Б.Л.Астауров
|
Жасанды партеногенездік жолмен көбею қабілеті бар жібек құртын алды
|
117
|
1736 ж. Я.Беккори
|
Нәруыз молекуласын тұңғыш рет зерттеді
|
118
|
Бексли, Эйвери
| |
119
|
Г.Беленский
|
Қызылқұм аймағынан құсжамбасты сұмпайыкесірткенің толық қаңқасын тапты
|
120
|
1898 ж. В.И.Беляев
|
Жыныс жасушаларының мейоз жолымен бөлінетіндігін сипаттады
|
121
|
Л.С.Берг
|
Арал теңізі мен Балқаш көлінің балықтарын зерттеді
|
122
|
А.Т.Болотов
|
XVII ғ. ең алғаш тұқы өсіруге арналған тоған жасады
|
123
|
1820 ж. А.Браконно
|
Ақуызды ыдырату арқылы аминқышқылы – глицинді алды
|
124
|
1904 ж. У.Бейлис, Э.Старлинг
|
«Гормон» терминін енгізді
|
125
|
1888 ж. В.Вальдейер
|
«Хромосома» терминін енгізді
|
126
|
1858 ж. Р.Вирхов
|
«Әр жасуша тек аналық жасушадан пайда болады» деген қағиданы тұжырымдады
Жасушаның бөлінуін ашты
|
127
|
1817 ж. А.Г.Гольдфрус
|
Ең алғаш «ПРОТОЗА» «қарапайымдар» терминін пайдаланды
|
128
|
А.Гумбольт
|
Биогеографияның негізін қалаушы
|
129
|
Гэскелл
|
Ең алғаш шекшектің (шегірткенің) құлағын тапты, ол алдыңғы аяқтың сирағында орналасқан екі жіңішке саңылау болып шықты
|
130
|
1688 ж. Джон Рей
| |
131
|
Жизеф Питон де Турнефор
| |
132
|
Карл Бендос
|
«Митохондрия» атауын ұсынған
|
133
|
Г.Д.Карпеченко
|
Орамжапырақ пен шомырды будандастырып, түраралық буданның тұқым бермеуін жойған
|
134
|
1853 ж. Ф.Кебер
|
Сперматозоидтардың жұмыртқа жасушасына енетінін сипаттады
|
135
|
1817ж. Ж.Кювье
|
«Ұлулар анатомиясы» авторы
|
136
|
1900 ж. К.Ландштейнер
|
Адам қанының топтарын анықтады
|
137
|
1927 ж. Э.Леруа, П.Т.Шарден
|
«Ноосфера» терминін енгізді
|
138
|
Лукьяненко
|
Безостая – 1 сортын шығарған
|
139
|
1871 ж. Н.Н.Любавин
|
Ақуыздардың аминқышқылдарынан тұратынын анықтады
|
140
|
1661 ж. М.Мальпиги
|
Өте ұсақ қантамырлар – қылтамырды (капилляр) ашты
|
141
|
И.П.Мариковский
|
Қарақұрттың уын жанып тұрған сіріңкемен күйдіріп, қайтару әдісін ұсындаы
|
142
|
1864 ж. Ф.Мюллер, Э.Геккель
|
Биогенетикалық заңды ашты
|
143
|
Г.В.Никольский
|
Балқаш қазаншұңқырындағы омыртқалылар туралы алғашқы ғылыми жинақтарды жариялады
|
144
|
А.И.Опарин, Д.Холдейн
|
«Жер бетінде тіршілік абиогендік жолмен түзілуін» дәлелдеді
|
145
|
Н.И.Пирогов
|
Сүйек сынғанда алғаш гипс шендеуіш салуды жүзеге асырған
|
146
|
Л.Полинг
|
Ақуыздың екінші реттік құрылымын ашқан, «орақ пішінді жасушалары анемияның» пайда болу себептерін тапты
|
147
|
1778 ж. Дж.Пристли
|
Өсімдіктерден оттегі бөлінетінін анықтады
|
148
|
1839 ж. Я.Пуркинье
|
Жасуша протоплазмасын анықтады
|
149
|
1875 ж. Э.Пфлюгер
|
Тотығу процестері қанда емес, ұлпадарда жүретіндігін дәлелдеді
|
150
|
А.Н.Радищев
|
Табиғат біртұтас, ондағы табиғат қарапайымнан күрделіге қарай жүреді деген пікір айтты
|
151
|
1712 ж. Р.Реомюр
|
Ең алғаш өзен шаянның түлеу үдерісін сипаттап жазды
|
152
|
М.Родс
|
Цитоплазмалық аталық ұрықсыздықты ашты
|
153
|
1931 ж. Е.Руска, М.Киолль
|
Электрондық микроскоп жасады
|
154
|
Т.Сведберг
|
Нәруыз молекуласының шар пішінді болатынын дәлелдеді
|
155
|
Е.Сирс
|
Генетикалық инженерияның тарихын ашты
|
156
|
К.И.Скрябин
|
Оңтүстік Қазақстанда кейбір үй хайуанаттары мен жабайы жануарлардың ішекқұрттарын зерттеп, маңызды деректер жариялады,
Ішқұрттарға қарсы күрес шараларын ұйымдастырды
|
157
|
О.Сүлейменов
|
«Невада – Семей» экологиялық қозғалысын басқарды
|
158
|
1928 ж. Б.П.Токин
| |
159
|
А.Трамбле
| |
160
|
А.А.Ухтомский
|
Еңбек етуде адамның жеке басы қасиетінің, психикасының және сана – сезімінің ерекше маңызы бар екенін дәлелдеген
|
161
|
Э.Фишер
|
Аминқышқылдардың пептидтік байланыспен байланысатынын дәлелдеді
|
162
|
1878 ж. В.Флемминг, П.И.Перемережко
|
Жануар жасушасының митоздық жолмен бөлінетіндігін ашты
|
163
|
1957 ж. С.Фокс
|
Аминқышқылдары судың қатысуынсыз – ақ өзара қосылып, пептидті байланыстар түзуі мүмкін деген пікір ұсынды
|
164
|
1885 – 1886 ж. Х.Де Фриз, В.Пфеффер
| |
165
|
1880 ж. Ханштейн
| |
166
|
М.Хейл
|
«Эволюция» терминін ғылымға енгізді
|
167
|
1951 ж. Г.Г.Хитенков
|
Жылқының мініске арналған қолтұқымын алды
|
168
|
Н.В.Цицин
|
Түраралық будандастыру арқылы бидайдың гибридтерін алған
|
169
|
Э.Чаргафф
|
ДНҚ молекуласының құрамына 4 нуклеотид кіретіндігін тапқан: аденин = тимин, гуанин = цитозин анықтады
|
170
|
1874 ж. И.Д.Чистяков
| |
171
|
С.С.Четвериков
|
Эволюциялық теорияны генетикамен байланыстыра зерттеді
|
172
|
1885 ж. А.Шимпер
| |
173
|
1844 ж. К.Шмид
|
«Көмірсу» терминін енгізді
|
174
|
Э.А.Эверсман
|
Құстардың 8 түріне сипаттама беріп, жүйеледі
|
175
|
Л.Спалланцани
|
1765 ж. құтыға жаңа әзірленген нәзік сорпа толтырып, аузын дәнекерлеп, бір сағат отта қайнатты. Тіршіліктің өздігінен пайда болмағанын дәлелдеді.
|
