Талдау үшін алынған дән саны, дана

Талдау үшін алынған дән саны, дана_________________________

Залалданудың жасырың формасы _________________________________

1. 
   Қай жағдайда астықты залалданған деп санауға болады?
   
2. 
   Нан қорларының зиянкестері қандай зиян келтіреді?
   
3. 
   Астықтың алғашқы залалдану көздері және зиянкестердің астық массасына түсу жолдары.
   
4. 
   Сапа жөніндегі құжаттарда залалдану қалай көрсетіледі?
   
5. 
   Сан тапсырушылардан астықты қабылдау кезінде астықтың залалдығына мемсараптамамен қандай талаптар қойылады?
   

ҚРСТ 1046-2001, МЕСТ 10939, МЕСТ 13586.2.

Алынған шөкімді зертханалық елеуіш комплектісінен елеп өткізеді. Ұсақ дәндердің 1,7x20мм (бидай үшін) елеуіштен өткен қалдықтан бөліп, салмағын өлшеп, мөлшерін мына формула арқылы анықтайды:

Б) Біркелкілік деп - астық партиясының ірілігі бойынша біртекті болуы. Егер астық (дәндер) партияда негізінен көлемі бойынша бірдей болса, онда оны тегістелген деп атайды. Астықтың және тұқымның себу сапасын бағалауда қолданылытын бұл көрсеткіштер, олардың технологиялық қасиеттерінің сипаттамасында да елеулі роль атқарады. Біркелкі астық партиясын астық тазартқыш машиналарда сепаратарлаудан ( іріктеу ) немесе арнайы іріктеу машиналарында іріктеуден кейін алады. Біркелкі астықтан өнделінетін өнімнің шығуы және оның сапасы жоғары болады. Ірілігі бойынша біркелкі бұршақ дақылдарының тұқымдары бір уақытта піседі.

Астықтың біркелкілігі жақсы болса, солодтың да сапасы жоғары болады.
Астықтың біркелкілігін анықтау үшін орташа үлгіден 50 гр шөкімді бөліп алып, шөпшар, астық қоспасынан тазартқаннан кейін бидайға арналған елеуіш комплектісінде ( 2,5х20мм, 2,2х20мм, 2,0х20мм, 1,7х20мм) 3 минут аралығында елейді. Елеуден кейін елеуіштерден өтпеген және ең төменгі елеуіштен өткен астықты өлшеп, алынған массаны % пайызбен көрсетеді.


Нәтиже жазбасы:
50 г бидай шөкімі

2,5х20мм елеуіштен өтпеген қалдық _________г_______%

2,2х20мм елеуіштен өтпеген қалдық _________г_______%

2,0х20мм елеуіштен өтпеген қалдық _________г_______%

1,7х20мм елеуіштен өтпеген қалдық _________г_______%

1,7х20мм елеуіштен өткен қалдық ___________г_______%

бұндағы:

а – елеуіштен өткен және өтпеген масса, г;

б – таза астықтың массасы, г.

.
Нәтеже. Берілген партия бойынша астықтың тегістілігін анықтау.

1. 
   Қандай астық тегістелген деп аталады?
   
2. 
   Астық біркелкілігі деген терминді қалай түсінесіз, бұл көрсеткіштің қандай белгісі бар және ол қалай аталады?
   
3. 
   Бидайға қандай елеуіштер тән?
   
4. 
   Ұсақ астықты анықтау әдісі?
   
5. 
   Біздің астық топтарында ұсақ астық нормасы, ұсақ астықты бөлу үшін қандай елеуіштер қолданады?
   
6. 
   Ұсақ астықты МЕСТ бойынша неге жатқызады?
   

МЕСТ 10842.

Дәнді және бұршақ тұқымдастарын сұрыптау жұмыстары келесі жолмен жүргізіледі. Орташа үлгіден 2 шөкім алады; біреуі-1000 дәннің массасын анықтауға; екіншісі-ылғалдылықты анықтауға қолданылады. Бұны бөлу құрғақ затқа келетін 1000 дән массасын анықтау үшін қажет. Екі шөкім де қатарынан сұрыптаудан өткізеді.

Анықтау үшін граммен берілген шөкім массасы келесі түрде болу керек:
11 кесте – Шөкім массасы,г

Дақыл	Шөкім массасы, г
Жүгері, түйе бұршақ, бұршақ	500
Асбұршақ, ноқат	200
Әйкен, жасымық	100
Бидай, қарабидай, сұлы т.б	50
Тары	25

Осыған орай 200 грамдық шөкімдерді 0,1г, 200 грамнан жоғары болса 1г дәлдікпен өлшейді. Айырып алынған шөкімді 1000 дәннің массасын анықтау үшін шөпшар және дәнді қоспалардан тазартады. Қоспаларды стандартта ұсынылған тізімге сәйкес анықтайды.

Тазартылған астықты араластырып, квадрат тәрізді тегіс тақтайға жайады.. Оны диоганалі бойынша 4 үшбұрышқа бөледі. Әрбір үшбұрыштан 250 дәннен санап алады (ірі дәндерге 125 дән) таңдамай-ақ. Екі қарама – қарсы үшбұрышты қосып өлшейді (2 шөкім 500 дәннен). Екі шөкім массасының айырмашылығы 5%-дан аспаса , анықтаманы дұрыс деп есептейді.

1000 дәннің массасын мына формула бойынша анықтайды:

мұнда:

W – ылғалдылық, %.

I үлгі масасы (500 дән)____________________________________ г

II үлгі масасы (500дән)____________________________________ г

Екі шөкімнің орташа массасы __________________________ г

Ылғалдылық ________________________________________________ %

Ылғалдылығы 1000 дән массасы_________________________________ г

Абсольютті құрғақ затта есептелетін 1000 дән массасы______________ г
Х=-----------------------------------------------------------
Нәтеже. Алынған көрсеткіштер бойынша 1000 дән масасы берілген топтың қайсысына жататынын анықтау. (жоғары, орта, төменгі)

Бақылау сұрақтары:

1. 
   1000 дән анықтау әдісі.
   
2. 
   1000 дән масса сипаттамасы.
   
3. 
   1000 дән масасының есебі.
   

СТРК 1046-2000; МЕСТ 10840

Натуралық масса дәннің толықтығын сипаттайды. Жақсы толыққан дән эндосперімнің салыстырмасы жоғары мөлшерімен ерекшеленеді. Осыған байланысты натуралық масса астықтың ұндық сапа көрсеткіштерінің бірі болып табылады. Бидай мен қара бидай ылғалдылығының артуы натуралық салмақты төмендетеді. Арпа мен сұлының ылғалдылығы 16 пайызға артқан сайын, натурасы да артады, ал 16 пайыздан кем болса, төмендейді. Минералды қоспа астықтың натурасын арттырады.

Бидайдың орташа сынамасын саңылаудың диаметрі d = 6 мм елеуіштен өткізіп, ірі заттарын алып тастап, әбден араластырады.

Жұмыс тәртібі
Натура бұл граммен есетелген 1 литр бидайдың салмағы. Натураға дақылдың орналасу тығыздығы әсер етеді. Орналасу көп болса, соғұрлым натура көп болады.

Астықтың натуралық массасын литрлік пуркаларда анықтайды. Ол түбінде саңылауы және жоғары бөлігінде пышақ үшін кертігі бар өлшегіштен, түбі жоқ цилиндрден жасалғантолтырғыштан, құламалы салмақтан – жүктен, пышақтан, таразыдан, пурканың жекелеген бөлшектерін салатын жәшіктен және әртүрлі гирлерден тұрады.

Натураны анықтау үшін пурканы тегіс жерге орнатылған салмақты үстелге бекітеді де, одан аспаптың барлық бөлшектерін алады. Ең әуелі таразыны құрастырады. Ол үшін ұяға штативті бұрайды, оған иін темірдің сол жақ бөлігіне гирлерді салатын шәшкені, ал оң жақ бөлігіндегі призмаға сырғаны іледі де оған құламалы жүк пен өлшегішті біріктіреді. Содан соң оларды теңестіреді. Содан кейін алдын ала салмақты жүкті алып тастайды да, өлшегішті ағытады. өлшеуіштің саңылауына пышақты сұғады, оған құламалы жүкті салады, соңынан өлшегішке толықтырғышты тұрғызады, цилиндр құйғышқа ақырын ағыспен орташа үлгідегі астықты төбесіне дейін құяды, оны толтырғышқа тұрғызады да құйғыштын сұқпасын ашады. Астық цилиндр толтырғышқа құйылады. Соңынан тез қимылдап оң қолмен өлшегіш кертігінен пышақты суырып алады, құламалы жүк астықпен бірге өлшегішке түседі. Осыдан кейін пышақты қайтадан өлшегіштің кертігіне сұғады, пышақтың ұшы қарама- қарсы жаққа шығып тұруға тиіс. Өлшегішті оған кигізілген цилиндр толтырғышпен бірге ұядан алады. Пышақтың үстіндегі артық астықты орташа үлгінің қалған бөлігіне қосады. Одан әрі толтырғышты ағытады, пышақтың үстінде қалған дәнді аластатады да, пышақты суырып алады. Нақты 1 л астығы бар өлшегішті таразының иін теміріне іледі және 0,5 г дәлдікпен өлшейді.

Әрбір үлгі үшін натуралық массаны астықтың әртүрлі бөлігінен кем дегенде 2 рет анықтайды.

Астықтың натуралық массасын екі, немесе бірнеше анықтаулардың орташа арифметикалық мәнімен көрсетеді. Екі анықтаудың арасындағы, сонымен қатар бақылау және арбитраждық талдаулардағы 5 грамнан, ал сұлы үшін 10 грамнан аспағаны дұрыс. Құжатқа қою дәлдігі 1,0 г/л.

Егер 1 литр бидайдың салмағы 785 г және одан жоғары болса, ол жоғары болып есептеледі, егер натура 784-765 г аралығында жатса, бұл ортадан жоғары болып саналады, 764-725 г болса, орташа, ал 725 г төмен болса, онда төменгі болып есептеледі.

1. 
   Қостанай облысы бойынша натураның базистік кондициясы.
   
2. 
   Натура методикасының анықтамасы және натура белгісі.
   
3. 
   Пурка құрылысы, қолдану ережесі және оны тексеру.
   
4. 
   Натураға әсер ететін факторлар.
   
5. 
   Натура қандай дақылдан анықталады, паралельдік анықтауда қандай таралу жіберімді, қортынды нақтысы және шаруа бойынша ереже анықтамасының қортындысы.
   

Әдебиет

Астықтың қауыздылығы неғұрлым жоғары болса, соғұрлым оның бағалылығы төмен болады.

Қауыздылықты дәннен қауызын қолмен немесе ГДФ аспабымен алу арқылы анықтайды.

Қауыздылықты анықтау үшін орташа үлгіден шөкім алады: сұлыдан, қарақұмықтан, күріштен – 50г-нан, тарыдан-25г. Бөлінген шөкім астық және шөпшар қоспасынан айырады. Қалған астықты араластырып және одан екі шөкім алынады.

Қолмен уату:

Қарақұмықпен тары массасы – 2,5г;

Күріш және сұлы массасы – 5г.

ГДФ пен уату:

Күріш массасы – 10г;

Тары массасы - 5г.

1. 
   ГДФ аппаратында күріш дәнінің және сұлының қауыздануы. Қауыздатқыш корпусының есігін ашып, жұмыс аймақтарын сыпыртқы-тазалағышпен тазалайды. Күріш дәнінің және сұлының шөкімін торлы қақапақ арқылы жүктегіш камераға орналастырады. Қауыздатқыштың алдыңғы панелінде орналасқан «Пуск» батырмасын басу арқылы құрылғыны іске қосамыз. Дән жүктегіш камерадан қоректендіруші валик арқылы қауыздатқыштың жұмыс аймағына өтеді.Сұлы тұқымы 30-45 секунд, ал күріштікі 60 секунд қауызданады.
   
2. 
   Қауыздың қолдан бөлінуі. Шөкімді түбіне жұқа металл тор кесегі салынатын фарфор ыдысқа орналастырады. Дәнді езілуден сақтай отыра, шөкімді фарфор ыдысқа орнықтырып, пестикпен 40-60 қозғалыс жасайды. Қалған қауызданбаған дәндерді бөлек бөліп алып, ыдысқа қайта орналастырып, қауыздатып, алдын-ала бөлінгендерге қабықтарды қосады.
   
3. 
   Сұлыны сұрыптау кезінде шөкімді сұрыптау тақтасына орналастырып, әр дәннен қысқыш көмегімен ядросын сығып шығарады. Ядро сығуды абайлап, қауыз бен ядроны бүтін күйінде сақтап, дәннің төменгі бөлігінен бастайды.
   

қт х 100

шт

мұнда:

шт – шөкім массасы, г.

Орта арифметикалық қауыздылық формуласы:
Қ₁ + Қ₂

Қ= ------------

2

Қорытынды жазбасы:

I шөкімдегі (Қ1) қауыздар массасы___________________________ г.

II шөкімдегі (Қ2) қауыздар массасы___________________________ г.

Қауыздылық (Қ)______________________________________________ %

1. 
   Астықтың қауыздылық мағынасы.
   
2. 
   Қарақұмықтың қауыздылығын анықтау әдісі.
   
3. 
   Неге арпаның қауыздылығын анықтамайды.
   
4. 
   Қандай аспаптың көмегімен қауыздылық анықталады.
   
5. 
   Берілген мысалдар бойынша қауыздылықты есептей білу.
   

Әдебиет