Нұрмұратов с нұрекеева С. С., Сағымбаев Е. Оқырмандарға ұсынылып отырылған бұл антологияның ерекшелігі «Өзін-өзі тану»

Тілек еді – білікті бек, сөз қымбат –

(Ей, дана бек, ұрпақ қамын жеп едім,

Әуелі – ес, сөз туды көр, сонан соң,

Халық тілі жаман, «жаман» деуге әзір,

(Сөгер-сөйлер, халық тілі – былғаныш,

195 Байқап көрсем, жеңілдеді жүгім де,

Қандай десең, саған айтып көрейін,

«Иалнұқ* аты жаңылғаны үшін де,

Сен айт маған: жаңылмайтын кісі кім?!

Білімді – аз, білімсіздер қаптаған,

(Білікті – аз, білектілер толып жүр,

200 Білімсіздер білімдіге жау болды:

(Жау болды да біліктіше білімсіз,

Кісіден кісі айырмасы – парқы көп,

Бұл сөзімді білімдіге арнаым,

Білімсізбен ешбір сөзім жоқ менің,

Сөйлегенім үшін саған, имендім,

205 Сөз сөйлеген жаңылар һәм адасар,

Сөз бұрындық* дерлік таққан түйеге,

Біліп сөйлер кісілер көп өмірде,

Бар жақсылық, пайда ол, келген білімнен,

Білікпенен сөйлегейсің сөзді сен,

210 Қара жерге жасыл көктен келді сөз,

Кісі көңілі түпсіз теңіз, ойласаң,

Кісі інжуді шығармаса теңізден,

Қара жердің қатында алтын тас болар,

Білімді ілімін шығармаса тілімен,

215 Ақыл, білім ең әз нәрсе, күшті, нық,

Не дер екен елдің бегі аңдағын,

«Ақыл керек ерге жаһан бастауға,

Ақылменен тұтты, әлемді ұстаған,

Дүниеде жаралғалы бар адам,

220 Қай кез болсын, бұл күнде де, бұрын да,

Кісі бұзығы ақылменен жоғалар,

(Кісі міні ақылменен күзелер,

Бұл екеумен қыла алмасаң жұмысты,

Ақылды бек – басшысы елдің, шырығы,

Әлем тұтушы, болса ақылы асқан ер,

225 Бұл екеуі біріккенде, ер кемел,

(Бұл екеуі қосылса – асыл, ер бүтін,

Ізгілік пен жақсы қылық – амалы,

Сен ізгілік тілер болсаң; одан да,

(Қайырым күтсең, ақылыңмен аңғар да,

Кісі мәңгі болмас, мәңгі – ат, ары,

Өзің мәңгі емес, атың мәңгілік,

230 Егер қолың ұзын болса халыққа –

Жігітшілік өтер, өшер тірлігің,

Ізгілік – пайда. Тірлігіңді пайда қыл,

Тыңда, кісі ізгілері не деді:

Жалғанға сан жаңылыс ер келді, көр,

235 Бек пе, құл ма, мейлі, жақсы-жаман ба,

Саған тиді енді орынның кезегі,

Тірі өлер, ақыры жер жастанар,

(Тірі өледі, жер – төсеніш, жастығың,

Екі түрлі ат, тілде жүрер, қалғанда,

Жаманды — сөгіп, жақсыны асыл санайды,

240 Жақсы болсаң, атыңды атап мақтайды,

Тілегім сөз еді білгір, ей, бегім,

Ақыл — шырақ, қара түнді ашатын,

Ақыл қолдап, біліммен ер жетілер,

290 Нушин рауанды*, көр, сенбесең айғақтан,

Байыды елі, заңды түзу жүргізді,

Дана айтқан мынадай сөз халықта:

Қара, ақылға бейім адам баласы —

Ақылды адам, көр, қартайса — қайғырар,

295 Егер, ақымақ өлсе, байқа, құны жоқ.

Қандай десең, ақыл-ессіз кісілер,

Ақылдыға қадір құрмет лайықты,

Көрсең барып, мына бір сөз жаңылтпас:

Қарап тұрсаң, күллі сөздің, рәсімін:

300 Ақыл болса, асыл болар — болса ер,

Ақыл кімде болса — болар асыл ол,

Кісі ұланы қара жерге қол салды,

Ақылымен кісі асыл атанар,

Талай ізгі іс, атқарылды ақылмен,

305 Пайдасы көп, аз ақылды аз деме,

Төрт нәрсе бар, аз деп ұғып кейіме,

Бұл төртеудің біреуі — жау, бірі — өрт,

Бұлардан басқа біреуі бар, ол — білім,

Көп бұлардың пайдасы да, залалы,

310 Кимйә тектес — білім қорытып, толысар*,

Жұпарға ұқсап білім де тез таралар,

Жасырсақ жұпар, оны иісі білдірер,

Білім — байлық, азаймас һәм жоғалмас,

Ақыл, білім бейне кісен кісіге,

315 Сәйгүлік атын ер кісендеп ұстайды,

Кісенделген қашпас, керек жеріңде,

Ақыл, сенің анттасқан нақ жолдасын,

Наданға жау — білгені мен көргені,

Бар түркіде мысал мұны меңзеген,

320 «Ақылды ерге ақылы ес-дос болар,

Біліктіге білім — күллі тон, асы,

Ей, ақылды! Өкпе-сорға шалдырма!

Өкпе, ашумен ешқашан іс етпегін

Өкінерсің ренішті істе сен,

(Ренішті істің соны — өкініш,

325 Ерге керек төзімділік күш-қайрат,

Жомарттық һәм салмақтылық қажетті,

Ақыл керек, білім таңдап аларға,

Жарамды мен жарамсызды көрерге,

Барлық іске зерек болса, парықтап,