Орындаған:Мырзабек Нұргүл
Тобы:П22-005
Қабылдаған:Досымбекова Р.С
Канцерогенез, факторлары
және механизмдері
Жоспары
01
02
03
04
05
Кіріспе
Негізгі бөлім
Канцерогенез, факторлары
және механизмдері
Қорытынды
Пайдаланылған Әдебиеттер
Кіріспе
Канцерогенез-бұл көптеген күрделі
факторлар
мен
механизмдерді
қамтитын қатерлі ісіктердің даму
процесі. Бұл дене жасушаларында
олардың
бақылаусыз
бөлінуіне
және
ісіктің
пайда
болуына
әкелетін
бірнеше
өзгерістерді
білдіреді.
Канцерогенез әртүрлі факторлардан
туындауы мүмкін және ол көбінесе
ұзақ уақыт бойы пайда болады.
Канцерогенезге байланысты кейбір
негізгі
факторлар
мен
механизмдер:
Генетикалық мутациялар: жасушалардың ДНҚ-
сындағы генетикалық өзгерістер канцерогенезде
маңызды рөл атқаруы мүмкін. Бұл мутациялар
тұқым қуалайтын немесе химиялық заттар,
радиация
және
инфекциялар
сияқты
канцерогенді агенттердің әсерінен пайда болуы
мүмкін.
Канцерогенді
агенттер:
канцерогендер
деп
аталатын әртүрлі химиялық, физикалық және
биологиялық агенттер жасушалардың ДНҚ-сын
зақымдап,
мутация
тудыруы
мүмкін.
Канцерогендердің мысалдары темекі түтіні,
асбест,
радиация,
вирустар
(мысалы,
адам
папилломавирусы және В гепатиті вирусы) және
қоршаған ортадағы кейбір химиялық заттар.
Қабыну: мүшелердегі немесе тіндердегі ұзақ мерзімді қабыну қатерлі
ісік қаупін арттыруы мүмкін. Қабыну метаболикалық өнімдерді, өсу
факторларын және рак клеткаларының өсуіне және бөлінуіне ықпал
ететін молекулаларды тудыруы мүмкін..
Тұқым
қуалаушылық:
тұқым
қуалайтын
факторлар
канцерогенезде рөл атқаруы мүмкін. Мысалы, BRCA1 және BRCA2
гендері сияқты кейбір гендер сүт безі мен аналық без қатерлі ісігіне
бейімділікті арттыруы мүмкін.
Метастаздар:
қатерлі
ісік
жасушалары
бастапқы
ісіктен
басқа мүшелер мен тіндерге
таралатын метастаз процесі де
канцерогенездің
бөлігі
болып
табылады.
Ісік
микроортасы:
ісік
ішіндегі
микроорта,
соның
ішінде
қан
тамырлары мен иммундық жүйенің
жасушалары рак клеткаларының өсуі
мен өмір сүруін қолдай алады.
Канцерогенез күрделі және көп буынды процесс
болып табылады және нақты механизмдер
қатерлі ісік түріне және нақты жағдайларға
байланысты өзгеруі мүмкін. Осы факторлар мен
механизмдерді зерттеу қатерлі ісіктің алдын алу,
диагностикалау және емдеу әдістерін әзірлеуде
маңызды рөл атқарады.
Иммундық жауап: иммундық жүйе
канцерогенезде
қосарлы
рөл
атқаруы
мүмкін.
Ол
рак
клеткаларымен күресуге көмектесуі
мүмкін, бірақ оны рак клеткалары да
басуы немесе айналып өтуі мүмкін.
Ағзалардың бөлінуге
қабілетті кез келген
жасушалары ісікке айнала
алады. Бірақ, олар
қалайша, ненің әсерінен
рак (ісік) жасушаларына
айналады, әлі толық
шешілмеген мәселелер.
Дегенмен, қазіргі кезде
белгілі болғаны — рак
(ісік) жасушаларында
гендер қызметінің реттелу
механизмінің бұзылуы
салдары екендігі
Екінші бір толық
шешілмеген мәселе —
рак (ісік) ауруы
тұқым қуалай ма,
жоқ па? Бұл тұрғыдан
екі түрлі гипотезалар
айтылып жүр: бірі —
рак (ісік) ауруы
тұқым қуалайды
десе, екіншісі —
тұқым қуаламайды
деп болжамдайды
Қалай болғанда да рак (ісік)
ауруының пайда болуының
негізгі себептері — сомалық
мутациялар және вирустардың
әсері екендігі анықталып отыр.
Қазіргі кезде рак (ісік)
ауруының кем дегенде 3—4
түрінің тұқым қуалайтындығы
дәлелденген, олар:
ретинобластоманың бір түрі,
Фанкони анемиясы (кан
аздылығы), пигменттік
ксеродерма және
нейрофиброматоз. Рак (ісік)
ауруының көпшілігі сомалық
мутациялардан басталады.
Канцерогенез
Рак (ісік) ауруының пайда болу процесі. Көптеген мутагендік факторлар
канцерогендік те әсер етеді. Рак (ісік) ауруы XX ғасырдағы адамдардың ең
қауіпті ауруларының бірі.
Рак (ісік) ауруының жасушаларының кәдімгі дене жасушаларынан 2
ерекшеліктері болады:
1) кәдімгі дене жасушалары санаулы рет қана бөлініп, содан кейін бөлінуін
тоқтатып өліп қалатын болса, рак (ісік) жасушалары шексіз бөлініп өсуге
қабілетті. Сондықтан да олар ағзаға механикалық зиян келтіріп, өсіп
көбейе береді де ақырында оның өлуіне алып келеді;
2) рак жасушалары жайылып метастаз береді, яғни оның кейбір
жасушалары лимфа не қантамырлар арқылы басқа мүшелерге, ұлпаларға
таралып, сол жерлерде жаңа ісіктер пайда болады.
Қатерлі ісік өсуінің биохимиясы
Құрамында РНҚ -ы бар көптеген жетілген
онкогенді вирустарда (ретровирустарда),
соның
ішінде
лейкозды
тудырушы
вирустарда РНҚ-а тәуелді ДНҚ-полимераза
ферменті
болады
(яғни
,
кері
транскриптаза). Клеткаға вирус енгеннен
кейін матрицадағы сияқты, вирусты РНҚ-
да кері транскриптазаның әсерімен ДНҚ
Достарыңызбен бөлісу: |