Т.Т. Мелдеханов, С.Р. Есіргепова, Б.Т. Піржанов, Т.Н. Эльхенди, М.Т.Уразаева, Е.А. Кабдығалиев, Р.А. Табанова, * К.К. Елешева «Қазақстан-Ресей медициналық университеті» МЕББМ, Қазақстан, Алматы қ.
Түйінді Атеросклероз-бұл созылмалы ауру, оның негізгі көріністері осы патологияға тән артериялардың қабырғасында органдар мен тіндерде қан ағымының бұзылуына әкелетін атероматозды бляшкалардың пайда болуымен байланысты. Атеросклероздың зұлымдығы-оның ұзақ уақыт бойы симптомсыз «жасырын» түрде өтіп, тиісті органның қан айналымы бұзылғанға дейін байқалмайды. Әдетте, ишемия белгілері тамырдағы қан ағымы 50% - дан астам стенозға ұшырағанда пайда болады (гемодинамикалық маңызды стеноз деп аталады). Көбінесе қолқа, жүрек, ми, аяқтар мен бүйрек артериялары атеросклерозға жиі ұшырайды. Сондықтан өлім себептерінің арасында жүректің ишемиялық ауруы (ЖИА), миокард инфарктісі, қолқа аневризмасының жарылуы, ишемиялық немесе геморрагиялық инсульт бірінші орында [1,2]. Атеросклероз-көп факторлы ауру, оның даму қаупі олардың бірнешеуінің тіркестікте болуымен анықталады. Неміс ғалымы М.Бургердің "қарттардың физиологиялық склерозы – тағдыр, ал атеросклероз –өз алына жеке ауру ауру"деген бейнелі қанатты сөзі бекер айтылмағаны белгілі. Алайда, атеросклероз ағзаның қартаюының физиологиялық процесінің нәтижесі болмаса да, атеросклероз бен жас арасында белгілі бір қатынастар бар екенін атап өткен жөн. Атеросклероздың бастапқы белгілері адамдардың 20 жас шамасында анықталады. Дегенмен, аурудың клиникалық кіністері көбінесе 30-40 жастан асқан адамдарда, қан тамырларының гемодинамикалық маңызды стенозы болған кезде кездеседі [1,2]. Майлы жолақтардың пайда болуына әкелетін бастапқы үдерістері белгісіз болғанымен, жануарларға жүргізілген тәжірибелер стресс кезінде эндотелий функциясының ерте бұзылуы орын алаатыны туралы болжамдар бар. Бұл жағдайда модификацияланған липидтер интиманың астарлық қабатына енеді. Олар қабыну медиаторлары болып табылады және ақ қан клеткаларының жұмылдырылуын және көбік жасушаларының пайда болуын қамтамасыз етеді, бұл май жолақтарының қалыптасуына тән патогенездік сипат. Атеросклероз грекше Athero сөзінен шыққан, ол ботқа деген мағынаны білдіреді. Маршан қан тамырларының қаттылығының, майлы дистрофиясының ассоциациясын сипаттайтын "атеросклероз" терминін енгізді. Бұл субинтиманың бұлшықет ішілік қалыңдауы. Ең ерте зақымдану-май жолағы. Май жолақтары талшықты бляшкаларға айналады, ол әртүрлі клиникалық көріністерге жауап беретін тұрақсыз бляшкалар. Артериялық қабырға эндотелийінің зақымдануы атеросклероздың ерте патогенездік оқиғасы болып табылады. Артериялық қабырға-динамикалық реттелетін жүйе. Алайда, зақымдайтын факторлар қалыпты гомеостазды бұзып, атеросклероздың басталуын қамтамасыз етуі әбден мүмкін.
