А.С.Пушкин атындағы №1 мектеп-гимназия
Қазақстан тарихынан
6 сыныпқа арналған сызба кестелер
1-тарау
Қазақстан территориясындағы ортағасырлық мемлекеттер
Мемлекет атауы
|
Тарихи шеңбері
|
Территориясы
|
Астанасы
|
Ел билеушілері
|
Жоғары билеушісінің титулы
|
Тайпалары
|
Әлсіреуінің себептері
|
Түрік қағанаты
|
552-603
жылдары
|
Жетісу,Әмудария мен Сырдария аралығы
|
Суяб
|
Бумын, Қара Еске, Мұқан,Тобо, Иштеми
|
Қаған
|
Барлық түрік тайпалары:оғыз, қырғыз,ұйғыр,үйсін т.б.
|
Қағанат ішіндегі қарама қайшылықтар, Қытаймен соғыс
|
Батыс Түрік қағанаты
|
603-704
жылдары
|
Жетісу
|
Суяб, жазғы ордасы- Мыңбұлақ
|
Жеғуй, Тон жабғу
|
Қаған
|
«Он оқ бұдын», бес тайпа дулу, бес тайпа нушиби т.б.
|
Ішкі талас- тартыс,Қытай империясының қысымы
|
Түркеш қағанаты
|
707-756
жылдары
|
Жетісу, Іле, Шу, Талас алқаптары
|
Суяб,екінші ордасы – Іле бойындағы Күнгіт
|
Үш Елік, Сақал, Сұлу.
|
Қаған
|
Сары түркеш, қара түркеш, болат, шігіл, ташлық, тухси, азкіші, халаж,барысхан т.б
|
Билік пен жайылым,жер үшін талас.Батыстан араб шапқыншылығы. Шығыстан Қытай шапқыншылығы.
|
Қарлұқ мемлекеті
|
756- 940
жылдары
|
Жетісу
|
Суяб, Тараз
|
Білге Күл Қадырхан
|
Елтебер, жабғу, қаған(840 жылдан кейін)
|
Үшжігіл, үшбескіл, бұлақ,көкеркін,тухси, лазана, фаракия т.б.
|
Ішкі талас- тартыс,билік үшін күрес.
|
Қарахандықтар мемлекеті
|
942-1210
жылдары
|
Жетісу, Шығыс Түркістан
|
Батыс хандықта Бұхара, Шығыс хандықта Баласағұн
|
Сатұқ, Боғыра хан
|
Хан
|
Яғма,шығыл,қарлұқ, оғыз,қаңлы,үйсін т.б.
|
Наймандар шапқыншылығы, Хорезмдердің шапқыншылығы
|
Оғыз мемлекеті
|
IX
ғасырдың соңы мен
|
Жетісу мен Қашқардан Ферғанаға дейін
|
Янгикент (Жаңа Гузия)
|
Әлихан, Шах Мәлік
|
Жабғу
|
Халаж, жағыра, жарұқ, қарлұқ, имур, баяндұр, қай т.б.
|
Селжұқтармен көп жылғы соғыс.
| | |
XI
ғасырдың басы
|
және Сырдың орта ағысына дейін
| | | | |
Ішкі талас- тартыс.
Қыпшақтар соққысы.
|
Қимақ қағанаты
|
IX
ғасырдың соңы мен XI
ғасырдың басы
|
Солтүстік,Орталық, Шығыс Қазақстан
|
Имақия
| |
Жабғу,қаған
|
Эймур, имақ, ажлар, құман, ланиказ, татар, қыпшақ, баяндұр т.б.
|
Қыпшақтардың күшеюі.Орта Азиядағы көшпелі тайпалар арасындағы қақтығыс
|
Қарақытай мемлекеті
|
1128-1213
жылдары
|
Жетісу
|
Баласағұн
|
Елұй Дашы
|
Горхан
|
Қидандар
|
Найман ханы Күшліктің қысымы
|
Наймандар мемлекеті
|
X-XIII
ғасырлар
|
Орхон мен Ертіс өзені аралығы, XIII ғасырдың басында Жетісуға келді
|
Балықты
|
Наркеш Дайын, Күшілік
|
Хан
|
Найман, керей, меркіт және сегіз тайпа
|
1218 жылы монғолдардан жеңіліс тапты
|
Керейлер мемлекеті
|
X-XIII
ғасырлар
|
Шығыс Монғолия
|
Солтүстік астанасы- Қатынбалық, оңтүстік астанасы- Хуанхе өзенінің иірімі
|
Тұғырыл
|
Хан
|
Керей, жырқиы, қоңқай, сақау, тұтау, албат, тұңхай, қыркун т.б.
|
Монғолдардан жеңілді
|
Қыпшақ хандығы
|
XI
ғасырдан 1219
жылға дейін
|
Дешті- Қыпшақ (Ертіс пен Днестр аралығы)
|
Оң қанат- Сарайшық, сол қанаты- Сығанақ
|
Табыр хан, Қадыр Бөке, Алып Дерек, Отырар әміршісі, Қайыр
|
Хан
|
Елбөрілі, тоқсоба, иетиоба, дурут, қарлұқ, қимақ, оғыз, құман, башқұрт, жікіл т.б.
|
Ішкі алауыздық. Хорезмдермен қақтығыс.
Монғол шапқыншылығы
| Түрік қағанаты (552-603 ж.)
542 ж.- түрік этнонимі қытай жылнамаларында кездеседі
545 ж.-түрік елі мен қытай арасында бейбіт қарым-қатынас орнады
552 ж.-Бумын жужандарды жеңіп, «елхан» деген атақ алады.
552 ж.- Бүмын қаза болады
570-580 ж. -түріктер шығыста күшті болған
555 ж. - түріктер Арал теңізіне дейін жеткен
581 ж.-қағанаттың өз ішінде соғыстар басталды
603 ж.-Батыс және шығыс Қағанат болып екіге бөлінді
Түрік қағанатының билеушілері Халқы – теле (тирек) тайпалары, «теле»- «түрік» ,30 астам тайпа бол
болған
Шаруашылығы - көшпелі,жартылай көшпелі мал шаруашылығы Баспанасы - киіз үй
Діни-нанымы - отқа табыну
Бумын – жужандарды жеңді,Түрік
Қара-Еске –орхонның жағындағы Букрат тауларында аварларды екінші рет жеңеді
Мұқан қаған (552-554 ж.) –жужандарды бас көтерместей жеңеді,түріктер Ұлы Даланың шығыстағы қожасына айналады,солтүстігінде Саян тайына дейінгй
,ал шығыста Сары өзенге дейінгі қай,қидан,оғыз-татар т.б. тайпаларды бағындырды.қытайлардың бір жағы жылына
Тобо қаған-қытайдың екі жағымен де жақсы
Иштеми – 10 түмен қолмен ху елін (соғдылықтарды) жаулап алуға
Достарыңызбен бөлісу: |
