Неліктен мұнша жүдедім.
– Қария, баракқа қайтқаныңыз жөн болар. Түсіңіз қашып кетіпті, – деді ағаш дайындап жатқан алаңда балтасын құлаштай сілтеп, құлатылған қайыңдарды бұтақтарынан арылтып жүрген башқұрт жігіті. – Бүгінгі нормаңызды біз-ақ орындармыз.
Айналайындар! Бұның әндерін кешкілік бараққа жиналып, темір пешті паналаған сәттерінде елти, құмарта тыңдайтын тұтқындағылар жетпістен асып кеткен қарт ақынды әрі аяйтын, әрі сыйлайтын. Ыбырайдың осында келгелі қарағайдан қиып жасап алған домбырасы ақынның екпіні, тегеуіріні қайта бастаған дауысын демеп отырар еді. Сұрапыл аяздан қатып қалған орман қоянын тауып алып, темір пешке жібітіп, етін елге беріп, тоқ шегін бабына келтіре илеп, домбырасына таққан ақын оның үнінің қоңырлап шығар қаз дауысын ұнатқан. Салалы саусақтарын аспабының шанағына тигізуі мұң екен, өзгеше бір сазды қаузай жөнелетін тұтқындағы домбыра да. Үкілі Ыбырайдың есіне сері інілері Сәкенмен, Сәбитпен жүздескен айбоз күндері оралды.
Бұл – 1927 жылдың шыбынсыз жазы болатын. Жер бөлісі деген айқай-ұйқайы көп шаруа шыққан ел ішінде. Жайлаудың шұрайлысын, шабындықтың құнарлысын, егістіктің майлы топырақтысын нешеме жылдар малына азық еткен байлардан кедейлер еншісіне жаңа үкімет жер алып бере бастаған. Болыстыққа өз адамдарын отырғызып, биліктен әлі де тастай қатып ажырағысы жоқ ауқаттылар жер бөлісіне келгенде қандай қулық-сұмдықтарға бармады десеңізші. Сіңірі шыққан, сауатсыз кедейлерді бойтаса етіп, “жер де, мал да соныкі, мендегі мынау ғана” деген көзбояушылыққа дейін баратын олар. Бірақ, Сәкендей сауатты, Сәбиттей талапты жастарды ақиқаттан адастыру оңай емес. Сол науқанның қарбалас бір күндерінде Сәкен Сейфуллин 71-ге иек артқан Үкілі Ыбырайды алдырды. Ақынның алысқа кеткен даңқына тәнті екендіктерін айтысты. Сәбит Мұқан баласы екеуі еңсегей бойлы ер мінезді ақын Ыбырай мақпал бешпентінің жез түймелерін жарқыратып, Оқжетпестей тұлғасын тік ұстады. Дауысы да кең тыныс, ерек екпінінен жаңылмағандай көрінді Сәкенге.
– Ыбекеңді Оқжетпестің түбінде отырып тыңдайық, — деді, Сәкен Сейфуллин қасына ерген бозбала жігіт Мұқанның Сәбитіне, мұнартқан көгілдір Көкшенің жасыл жоталары қоршап жатқан шыңды иегімен меңзеп. Үкілі сусар бөркін желкесіне жылжытып, құндыз жағасы күнмен шағылысып құлпырған шапанын желең жамылып, тізерлеп отыра қалған ақын күмбірлеген тынысты домбырасын толғап-толғап, шырқай жөнелді.
Кез болдың тәтті ұйқыда биыл маған,
