«аграрлық технологиялар» кафедрасы

1. Жерді қарқынды пайдалану жолдары?

2. Аралық дақыл дегеніміз не?

3. Аралық дақыл түрлері?

4. Агроөнеркәсіптік кешенді дамытудың бағыттары?

5. Ауыспалы егіндегі егістерді тығыздау мақсаты, жүргізілетін шаралар?

1. Назарбаев Н.Ә. Жаңа онжылдық – жаңа экономикалық өрлеу – Қазақ-станның жаңа мүмкіндіктері. Халыққа жолдауы, Егемен Қазақстан, 30.01.2010

2. Сыдық Д.А. Ресурсосберегающие технологии возделывания сельско-хозяйственных культур на юге Казахстана, Шымкент, 2010
Дәріс №10

Тақырыбы: Суармалы жерлерде топырақ өңдеу жүйесі

Дәрістің мақсаты: Суармалы жерлерде ауыспалы егіс құру, топырақ өңдеу ерекшеліктерімен орындалатын шаралармен таныстыру, қатараралық өңдеуде орындалатын жұмыстар.

Түйінді сөздер: ауыспалы егіс, негізгі өңдеу, сүдігер, қыртыс, қыртысаударма.

Дәріс жоспары:

1. Суармалы жерлерде ауыспалы егіс құру ерекшеліктері

2. Топырақты негізгі өңдеу, орындалатын шаралар

3. Көктемде егін егер алдында және егін егілгеннен соң өңдеулер.

Ауыспалы егіс – топырақ құнарлылығын әрдайым арттырып отыруға және екі-үш өнім алуға бағытталу керек.

Ауыспалы егіс құру, дақылдар құрылымы, суарылатын судың мөлшеріне, көбею мезгіліне байланысты болады. Суармалы жерлердегі шаруашылықтар әртүрлі бағытта мамандандырылады.

Астықты және мал шаруашылылықты, астықты дақылдар 60-70%, малазықтық -25-30%,

• 
  Көкөністі шаруашылығы 60-70%
  
• 
  Көкөністі – сүт шаруашылығы 25-30% көкөністер, 50-60% малазықтық (үлкен қалалар, курорттарға жақын орналасады)
  

Барлық суармалы жерлердегі ауыспалы егісте аралық дақылдар енгізу қажет. Аралық дақылдар дегеніміз не? Қандай түрлері бар?

Суармалы жерлерде топырақ өңдеу мынадай шаралардан тұрады:

- жерді тегістеу, сыдыра өңдеу, сүдігер жырту, егін егер алдындағы өңдеулер, егін егілген соң қатараралық өңдеу және аралық дақылдарды егуге топырақты дайындау.

Негізгі өңдеу – топырақ құрғап кеткен жағдайда аз нормамен суару;

- арамшөптермен күресу үшін – 6-8 см тереңдікке сыдыра өңдеу;

- сүдігер жырту, тырмалау – қара топырақтарда – 30-35 см, қара қоңыр – 30, сары-сұр топырақтарда – 25 см.

Көпжылдық шөптерден кейін – бірінші жылы - қыртысы – 18-20 см, екінші жылы – қыртыс аударымы – 24-26 см, үшінші жылы – 30-32 см.

Қатараралық өңдеу мақсаттары:

- тыңайтқыш беру;

- топырақты қопсыту;

- арамшөптерді жою;

- қарық тарту.

1. Мелиорацияланған жерлерде топырақ өңдеу ерекшеліктері

2. Негізгі өңдеу, жүргізілетін жұмыстар

3. Егін егер алдында өңдеу

4. Қатараралық өңдеу, мақсаттары

Әдебиеттер:

1. Әуезов Ә.Ә., Атақұлов Т.А., Сүлейменова Н.Ш., Жаңабаев Қ.Ш. Егіншілік, оқулық, Алматы, 2005 ж.

2. Жаңабаев Қ.Ш., Өсімдік шаруашылығы өнімдерін өндіру технология-сы, Алматы, 1994 ж.

3. Сүлейменова Н.Ш., Әуезов Ә.Ә., Егіншілік практикумы, Алматы, 2005

1. Инновациялық технологиялар жөнінде түсінік, оның маңызы

2. Ресурсүнемдейтін технологиялар, оларға сипаттама

3. Ресурсүнемдейтін технологиялардың қазіргі жағдайы

4. Инновация – күздік бидайды тікелей жалдап себу технологиясы.
1. Қазақстан Республикасының Президенті Н.Назарбаев 2011 жылғы халыққа жолдауында ауыл шаруашылығын дамытудың көрсеткіштері межеленген. Мәселен, еңбек өнімділігі 2014 жылға дейін 2 есе, 2020 жылға дейін 4 есе өсуге тиіс.

Ауыл шаруашылығындағы еңбек өнімділігін арттыру бойынша Жолдауда белгіленген міндеттерді жүзеге асыру үшін саланы техникалық және технологиялық тұрғыдан қайта жарақтандыру қажет.

Осы істің ерекше маңыздылығына байланысты біздің мемлекеттік қолдау жөніндегі барлық бағдарламаларымыз, соның ішінде, техника мен жабдықтарды лизингке беру, жеңілдікті несие беру, аграрлық ғылымды дамыту, өндіріске жаңа технологиялар мен ғылыми әзірлемелерді енгізу, инновациялық қызметті дамыту секілді шаралардың барлығы аталған мақсатқа қарай бағытталып отыр.

Сонымен, егін шаруашылығында саланы индустрияландыру бойынша жалғыз жол – ол егіс алаңдарының құрылымын әртараптандыра отырып, ауыспалы егіске көшу, яғни дара дақыл егісін жою болып отыр. Осыған байланысты салаға ауқымды химияландыруды және қазірге заманға сай ылғал сақтау технологияларын мейлінше молынан енгізуге мән беріледі. Осындай шаралардың есебінен егістік айналымына жаңа жерлерді және ертеректе айналымнан шығып қалған суармалы жерлерді қайта тарту жұмыстары жүргізіледі.

Бүкіл әлемде нөлдік технология 106 млн. гектар жерге енгізілген. Қазақстанда бар болғаны 1,2 млн.гектар ғана. Басқа елдерге қарағанда бұл технологияны өте жай енгізудеміз.

• 
  АҚШ – 26,6 млн.га;
  
• 
  Бразилия -25,5 млн.га;
  
• 
  Аргентина – 19,7 млн. га;
  
• 
  Канада – 13,5 млн.га;
  
• 
  Австралия – 12,0 млн.га;
  
• 
  Парагвай – 2,4 млн.га;
  
• 
  Қытай – 1,3 млн.га;
  
• 
  Қазахстан – 1,2 млн.га.
  

Республикада өсімдіктің өсуіне қажетті ылғалды тиімді және үнемді пайдалануға мүмкіндік беретін ылғал сақтау технологиясын енгізу көлемі жылдан-жылға ұлғайып келеді.

2007 жылы 5 млн.га болатын ал, 2010 жылы осы технология 11,2 миллион гектар дәнді дақылдар алқабында қолданылды. Бұл 2007 жылғы деңгейден 6,2 миллион гектарға немесе 2,2 есеге артық.

Қазақстанда тамшылатып суару:

Тамшылатып суаруды пайдалану кезінде кәдімгі қарықпен суарумен салыстырғанда, суды 2-3 есеге дейін үнемдеуге болады. Қоректік заттарды тікелей тамыр жүйесіне беру есебінен тыңайтқыштарды жоғары пайдалану коэффициентіне (85-90 пайызға) қол жеткізіледі. Арамшөптер болмағандықтан, қатараралық өңдеу қажет емес, жарамсыз жерлерді пайдалануға болады. Сонымен қатар, тамшылатып суаруды ендіру суармалы жерлерді тұзданудан, батпақтану мен эрозиядан қорғайды. Өнімділікті 3-5 есе арттырады.

2007 жылы – 713 га; 2010 жылы – 10764 га – 15 есе артты.

Қазақстанда тамшылатып суару суармалы жердің бар болғаны 0,9% құрайды.

4. Күздік бидайды тікелей – жалдап себу технологиясы

Біздің кафедраның қызметкерлерінің жүргізген тәжірибелеріне сүйене отырып күздік бидайды, май бұршақты, жүгеріні тікелей сеуіп өнімділікті арттыруға, шығындарды азайтып экономикалық тұрғыдан тиімді өнім алуға болатыны дәлелденіп отыр. 1881 жылы Чарльз Дарвин «Плуг одно из самых древних и высокоценимых изобретений человека, но до этого плуга землю взрыхляли черви не худшим образом».

Осы технологиямен танысайық:

5-6 жылда бір рет сүдігер жыртылады. Бірінші жылы арнайы сеялкамен (СГ-3,6) жал тартылады, бірге тұқым және минералдық тыңайтқыштар себіледі. Келесі жылдары сол жалға, ешқандай топырақ өңдемей дақылдар себіле береді.

Жал тарту, себу